Proverbios 24

1 No tengas envidia de los hombres malvados; ni ansia de estar con ellos;

ئیرەیی بە پیاوخراپان مەبە، ئارەزوو مەکە لەگەڵیاندا بیت،

2 porque su corazón maquina rapiñas, y sus labios hablan para dañar.

چونکە دڵیان پیلانی زۆرداری دەکێشێت و لێوەکانیان باسی گرفتنانەوە دەکەن.

3 Con la sabiduría se edifica una casa, y con la prudencia se afirma.

بە دانایی ماڵ بنیاد دەنرێت، بە تێگەیشتنیش دەچەسپێت،

4 Con la inteligencia se hinchen sus cámaras de todo lo más precioso y deseable.

بە زانیاریش ژوورەکان پڕ دەبن لە هەموو گەنجینەیەکی بە نرخ و جوان.

5 El hombre sabio está lleno de fuerza; el que tiene sabiduría aumenta su poder.

پیاوی دانا بەتوانایە، کەسی زانا هێزی زیاد دەبێت.

6 Pues con prudentes medidas puedes ganar la guerra, y donde hay muchos consejeros allí está la victoria.

بێگومان بە ڕاوێژەوە شەڕ دەکەیت، سەرکەوتنیش بە زۆری ئامۆژگارانە.

7 Cosa demasiado alta es para el necio la sabiduría; no abrirá él en el foro su boca.

دانایی بەرزە بۆ گێل، لە کۆڕی ناو دەروازەدا دەمی لێک ناکاتەوە.

8 Quien medita cómo hacer daño será llamado intrigante.

ئەوەی بیر لە خراپە بکاتەوە، بە تەڵەکەباز ناودەبردرێت.

9 El afán del insensato consiste en pecar, y abominable para los hombres es el maldiciente.

پیلانی گێلایەتی گوناهە، خەڵک قێزیان لە گاڵتەجاڕە.

10 Si desfalleces en el día de la prueba, tu fortaleza es poca cosa.

ئەگەر ورە بەردەیت لە ڕۆژی تەنگانە، بێ هێزیت!

11 Libra a los que son llevados a la muerte; a los que andan vacilando al degolladero, sálvalos.

ئەوانە دەرباز بکە کە بۆ مردن دەبردرێن و لەوانەی بۆ سەربڕین پاڵخراون، کەمتەرخەم مەبە.

12 Si dijeres: “¿Cómo saberlo?” ¿Acaso no lo ve Aquel que pesa los corazones? Bien lo sabe Aquel que vela sobre tu vida; Él retribuirá a cada cual según sus obras.

ئەگەر بڵێی: «ئەوەتا ئەمەم نەزانیوە،» ئایا هەڵسەنگێنەری دڵەکان تێناگات؟ ئەوەی گیانت دەپارێزێت ئایا نازانێت؟ ئایا سزای مرۆڤ بەپێی کردەوەکانی ناداتەوە؟

13 Come, hijo mío, miel, porque es buena, y el panal, que es dulce para tu paladar.

ڕۆڵە، هەنگوین بخۆ، چونکە باشە و شیلەی هەنگوین لە گەرووت شیرینە،

14 Tal será para tu alma la sabiduría; si la hallares, el porvenir será tuyo, y tu esperanza no será frustrada.

هەروەها بزانە دانایی بۆ گیانت بەم جۆرەیە. ئەگەر دانایی بدۆزیتەوە دواڕۆژت دەبێت و ئومێدبڕ نابیت.

15 No pongas, malvado, asechanzas a la morada del justo, ni devastes el lugar de su reposo.

وەک خراپەکار خۆت مەڵاس مەدە بۆ ماڵی کەسی ڕاستودروست، هەڵمەکوتە سەر جێی حەسانەوەی،

16 El justo se levanta, aunque caiga siete veces, los impíos, empero, se pierden en el mal.

چونکە کەسی ڕاستودروست حەوت جار دەکەوێت و هەڵدەستێتەوە، بەڵام کارەسات بەدکاران تێکدەشکێنێت.

17 No te goces en la caída de tu enemigo; si sucumbe no se alegre tu corazón,

بە ساتمەکردنی دوژمنت شاد مەبە، بە کەوتنیشی دڵت خۆش نەبێت،

18 no sea que al verlo Yahvé se ofenda y aparte de sobre él su enojo.

نەوەک یەزدان ببینێت و بەلایەوە خراپ بێت، جا تووڕەیی خۆی لێ بگێڕێتەوە.

19 No te irrites a causa de los impíos, ni envidies a los malhechores.

مەراق لە خراپەکاران مەخۆ، ئیرەیی بە بەدکاران مەبە،

20 Porque no hay porvenir para el malo; la lámpara de los impíos se apagará.

چونکە خراپەکار دواڕۆژی نابێت و چرای بەدکاران دەکوژێتەوە.

21 Hijo mío, teme a Yahvé y al rey, y no te asocies con los revoltosos;

ڕۆڵە، لە یەزدان و پاشا بترسە، تێکەڵی یاخیبووەکان مەبە،

22 porque de repente vendrá sobre ellos su ruina, y la desventura de ambos, ¿quién la conoce?

چونکە بەڵایان لەپڕ دێت، بەڵای هەردووکیان کێ دەیزانێت؟

23 También estas son sentencias de los sabios: Es cosa mala hacer acepción de personas en el juicio.

هەروەها ئەمەش قسەی دانایانە: لایەنگریکردن لە دادوەری باش نییە.

24 Quien dice al delincuente: “Tú tienes razón”, será maldito del pueblo y detestado de la gente.

ئەوەی بە بەدکار بڵێت: «تۆ بێتاوانی،» گەلان نەفرەتی لێ دەکەن و نەتەوەکان تاوانباری دەکەن.

25 Y aquellos que lo condenan, serán alabados, y sobre ellos vienen ricas bendiciones.

بەڵام ئەوانەی بەدکار تاوانبار دەکەن دەکەونە خۆشی و بەرەکەتی باشیان بەسەردا دەڕژێت.

26 Los labios besa quien responde palabras rectas.

وەڵامی ڕاست وەک ماچی لێوە.

27 Haz con esmero tu trabajo de afuera, aplicándolo a tu campo, y luego podrás edificar tu casa.

کاروباری خۆت لە دەرەوە ڕاپەڕێنە و لە کێڵگەکەت ئامادەی بکە، دوای ئەمە ماڵی خۆت بنیاد بنێ.

28 No seas de ligero testigo contra tu prójimo; ¿quieres acaso engañarlo con tus labios?

بەبێ هۆ لە دژی دراوسێکەت شایەتی مەدە، بە لێوەکانت فێڵ مەکە.

29 No digas: “Como él me trató, así haré con él, le daré el pago según sus obras.”

مەڵێ: «چی لێکردووم، ئاوای لێ دەکەم، سزای ئەو پیاوە بەپێی کردەوەکەی دەدەمەوە.»

30 Pasé junto al campo del perezoso, y junto a la viña del insensato;

بەلای کێڵگەی پیاوی تەمبەڵ تێپەڕیم، بەلای ڕەزەمێوی کەسی تێنەگەیشتووش.

31 y he aquí que espinas brotaban por todas partes, ortigas cubrían su superficie y la cerca de piedra estaba destruida.

چقڵ هەمووی داگرتبوو، گەزگەزکە هەمووی داپۆشی بوو، کەڵەکە بەردەکانی ڕووخابوو.

32 Lo vi y me puse a reflexionar; lo miré y aprendí esta lección:

تەماشام کرد و لە دڵی خۆمدا لێکم دایەوە، بینیم و وانەم لێ وەرگرت:

33 Un poco dormir, un poco dormitar, cruzar un poco las manos para descansar,

کەمێک خەوتن، کەمێک خەواڵووبوون، کەمێکیش دەست تێکنان بۆ ڕاکشان،

34 y sobrevendrá cual salteador la miseria, y como hombre armado, la necesidad.

ئینجا هەژاریت وەک چەتە دێت، نەبوونیشت وەک چەکدار.