Proverbios 23
1 Cuando te sientas a comer con uno de los grandes, mira con atención lo que te ponen delante;
Sa dihang molingkod ka aron mokaon uban ang magmamando, pagbantay pag-ayo kung unsa ang anaa sa imong atubangan,
2 y aplica un cuchillo a tu garganta, si eres un hombre de gran apetito.
ug ibutang ang kutsilyo sa imong tutonlan kung ikaw ang matang sa tawo nga gusto mokaon ug daghang pagkaon.
3 No muestres avidez de sus delicadas viandas, pues son un manjar engañoso.
Ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon, kay pagkaon kini sa mga bakak.
4 No te afanes por ganar riquezas; pon coto a tus deseos.
Ayaw paghago ug maayo aron makaangkon ug bahandi; pagmaalamon aron masayod kung kanus-a moundang.
5 No fijes tus ojos en las (riquezas) perecederas, pues ellas se toman alas, como de águila y vuelan hacia el cielo.
Tugotan ba nimo ang imong mga mata nga masilaw niini? Mahanaw lamang kini, kay sigurado gayod nga tugkan kini ug mga pako sama sa agila ug molupad sa kawanangan.
6 No comas pan con el envidioso; no codicies sus delicados manjares;
Ayaw kan-a ang pagkaon sa tawong adunay daotan nga tinan-awan— ug ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon,
7 porque así como los pensamientos de su alma es él. “Come y bebe”, te dice; mas su corazón no está contigo.
kay siya ang matang sa tawo nga nag-ihap sa kantidad sa pagkaon. “Kaon ug inom!” moingon siya kanimo, apan ang iyang kasingkasing wala diha kanimo.
8 Vomitarás el bocado que comiste, y habrás desperdiciado tus amables palabras.
Isuka nimo bisan ang diyutay nga imong gikaon ug giusik-usikan lang nimo ang imong mga pagdayeg.
9 No hables a los oídos del necio, pues despreciará tus sabios razonamientos.
Ayaw pakigsulti sa igdulungog sa usa ka buangbuang, kay tamayon lamang niya ang imong maalamon nga mga pulong.
10 No trasplantes los hitos antiguos, ni pongas tu pie en los campos de los huérfanos.
Ayaw ibalhin ang karaang bato nga utlanan o ilogon ang kaumahan sa mga ilo,
11 Porque su vengador es fuerte; Él tomará contra ti la causa de ellos.
kay ang ilang Manluluwas kusgan ug molaban siya sa ilang katungod batok kanimo.
12 Aplica tu corazón a la instrucción, y tus oídos a los dichos de la sabiduría.
Ibutang sa imong kasingkasing ang pagpanudlo ug sa imong mga dalunggan ang mga pulong sa kahibalo.
13 No ahorres al joven la corrección; puesto que no morirá aunque le castigues con la vara.
Ayaw pagdumili sa pagpanton sa usa ka bata, kay kung latoson nimo siya ug bunal, dili siya mamatay.
Kinahanglan nga ikaw gayod ang molatos kaniya pinaagi sa bunal ug moluwas sa iyang kalag gikan sa Seol. (Sheol h7585)
15 Hijo mío, si tu corazón es sabio, se alegrará mi corazón;
Akong anak nga lalaki, kung maalamon ang imong kasingkasing, nan ang akong kasingkasing magmaya usab;
16 y se regocijarán mis entrañas cuando tus labios hablen de cosas rectas.
malipay ang akong kinasuloran sa dihang ang imong mga ngabil magsulti ug husto.
17 No envidie tu corazón a los pecadores, antes (persevera) en el temor de Yahvé en todo tiempo.
Ayaw itugot nga masina ang imong kasingkasing sa mga makasasala, apan padayon diha sa pagkahadlok kang Yahweh sa tibuok adlaw.
18 Porque hay cosas venideras, y tu esperanza no quedará burlada.
Sigurado gayod nga adunay kaugmaon ug dili mahanaw ang imong paglaom.
19 Escúchame, hijo mío, y sé sabio, endereza tu corazón por la (recta) senda.
Paminaw- ikaw! - akong anak nga lalaki, ug pagmaalamon ug giyahi ang imong kasingkasing ngadto sa dalan.
20 No seas compañero de los bebedores de vino, ni de los que comen carne sin medida.
Ayaw pakig-uban sa mga palahubog ug sa kusog mokaon ug karne,
21 Porque los que beben y comen sin medida, se empobrecen; y la somnolencia los lleva a vestir andrajos.
kay ang palahubog ug ang kusog mokaon mahimong kabos ug mahinanok nga magbisti na lamang sila ug mga trapo.
22 Escucha a tu padre que te engendró; y no desprecies a tu madre cuando envejeciere.
Paminawa ang imong amahan nga maoy nagpakatawo kanimo ug ayaw tamaya ang imong inahan sa dihang matigulang na siya.
23 Adquiere la verdad, y no la vendas, tampoco la sabiduría, la doctrina e inteligencia.
Palita ang kamatuoran, apan ayaw kini ibaligya; pagpalit ug kaalam, pagpanton, ug panabot.
24 Salta de placer el padre del justo, y el que engendra a un sabio tendrá en él su gozo.
Ang amahan sa matarong maglipay gayod, ug siya nga magpakatawo ug maalamon nga bata magmaya diha kaniya.
25 ¡Alégrense, pues, tu padre y tu madre; regocíjese la que te dio a luz!
Tugoti nga magmaya ang imong amahan ug imong inahan ug tugoti nga maglipay siya nga maoy nagpakatawo kanimo.
26 Dame, hijo mío, tu corazón, y tus ojos tengan placer en mis caminos;
Akong anak nga lalaki, ihatag kanako ang imong kasingkasing ug ipaniid ang imong mga mata sa akong mga dalan.
27 porque fosa honda es la ramera, y pozo angosto la mujer ajena.
Kay ang babaye nga nagbaligya sa iyang dungog usa ka lalom nga bung-aw, ug ang asawa sa laing lalaki usa ka masigpit nga atabay.
28 También ella, como un salteador, está al acecho, y aumenta el número de los prevaricadores entre los hombres.
Nagpauraray siya nga nag-atang sama sa kawatan ug padaghanon niya ang mga maluibon taliwala sa katawhan.
29 ¿Para quién los ayes? ¿Para quién los lamentos? ¿Para quién las riñas? ¿Para quién las querellas? ¿Para quién las heridas sin motivo? ¿Para quién los ojos hinchados?
Kinsa man ang adunay kaalaot? Kinsa man ang adunay kasubo? Kinsa man ang adunay mga kaaway? Kinsa man ang adunay pagbagulbol? Kinsa man ang adunay mga samad nga walay hinungdan? Kinsa man ang adunay mapula nga mga mata?
30 Son para los que no pueden separarse del vino, para los que andan en busca de vino aromático.
Kadtong magpabilin sa pag-inom ug bino, kadtong misulay sa sinagolan nga bino.
31 No mires el vino cómo rojea; cómo en la copa se refleja su color; ni cómo fluye suavemente.
Ayaw tan-awa ang bino sa dihang pula na kini, sa dihang mangidlap kini diha sa baso ug hamloy nga lad-okon.
32 Porque al fin muerde como una serpiente, y pica cual basilisco.
Sa kataposan mamaak kini sama sa bitin ug molikos kini sama sa udto-udto nga bitin.
33 Tus ojos irán tras mujeres extrañas, y tu corazón hablará cosas perversas.
Makita sa imong mga mata ang katingalahang mga butang ug ang imong kasingkasing magapamulong sa sukwahi nga mga butang.
34 Serás como un hombre que se acuesta en medio del mar, y duerme sobre la punta de un mástil.
Mahisama ka sa natulog ngadto sa kinahiladman sa kadagatan o naghigda tumoy sa tukon sa layag.
35 (Dirás): “Me han apaleado, y no me duele, me han golpeado, y nada siento. Cuando me despierte volveré a tomar de nuevo.”
“Gibunalan nila ako,” moingon ka, “apan wala ako nasakitan. Gikulata nila ako, apan wala ko kini mabati. Kanus-a ba ako makamata? Mangita ako ug laing ilimnon.”
