Proverbios 22
1 Vale más el buen nombre que grandes riquezas, y más que la plata y el oro, la buena estima.
Ang isang magandang pangalan ay dapat piliin higit pa sa labis na kayamanan, at mas mainam ang kagandahan ng loob kaysa sa pilak at ginto.
2 El rico y el pobre viven en mutua oposición; sin embargo, a entrambos los hizo Yahvé.
Ang mayaman at mahirap na mga tao ay mayroong pagkakatulad— si Yahweh ang tagapaglikha nilang lahat.
3 El prudente ve venir el mal, y se precave, el necio pasa adelante y sufre el daño.
Ang isang marunong na tao ay nakikita ang kaguluhan at itinatago ang kaniyang sarili, pero ang walang karanasan na mga tao ay magpapatuloy at magdurusa dahil dito.
4 Frutos de la humildad son: el temor de Dios, riqueza, honra y vida.
Ang gantimpala sa pagpapakumbaba at takot kay Yahweh ay kayamanan, karangalan at buhay.
5 Espinas y lazos hay en el camino del perverso; guarda su alma quien se aleja de ellos.
Ang mga tinik at mga patibong ay nakalatag sa daan ng sutil; kung sino man ang mag-ingat ng kaniyang buhay ay papanatilihing malayo mula sa kanila.
6 Enseña al niño el camino que debe seguir, y llegado a la vejez no se apartará de él.
Turuan ang isang bata sa daan kung saan siya nararapat pumunta, at kapag siya ay matanda na hindi siya tatalikod mula sa bilin na iyon.
7 El rico domina a los pobres, y el que toma prestado sirve al que le presta.
Ang mayayamang tao ay pinamumunuan ang mahihirap na tao, at ang isa na siyang humihiram ay isang alipin sa isa na siyang nagpapahiram.
8 Quien siembra iniquidad cosecha desdicha, y será quebrada la vara de su furor.
Siyang naghahasik ng kasamaan ay mag-aani ng kaguluhan, at ang pamalo ng kaniyang matinding galit ay magiging walang pakinabang.
9 El ojo compasivo será bendito, porque parte su pan con el pobre.
Ang isang mapagbigay na mata ay pagpapalain, sapagkat siya ay nagbabahagi ng kaniyang tinapay sa mahihirap.
10 Echa fuera al altivo, y se irá la discordia, cesarán las contiendas y las afrentas.
Itaboy ang mangungutya at aalis ang alitan; ang mga hindi pagkakaunawaan at mga panlalait ay matitigil.
11 Quien ama la pureza de corazón y tiene la gracia del bien hablar, es amigo del rey.
Ang siyang nagmamahal ng isang busilak na puso at ang salita ay magiliw, siya ay magiging kaibigan ng hari.
12 Los ojos de Yahvé protegen a los sabios, pues Él desbarata los planes de los pérfidos.
Ang mga mata ni Yahweh ay nanatiling nakamasid sa kaalaman, ngunit ibabagsak niya ang mga salita ng taksil.
13 Dice el perezoso: “Un león anda por la calle; seré devorado en medio de la plaza.”
Sinasabi ng tamad na tao, “Mayroong isang leon sa lansangan! Ako ay mapapatay sa mga hayag na lugar.”
14 Fosa profunda es la boca de la extraña; quien es objeto de la ira de Yahvé cae en ella.
Ang bibig ng isang babaeng nangangalunya ay isang malalim na hukay; ang galit ni Yahweh ay sumiklab laban sa sinuman na mahulog dito.
15 La necedad se pega al corazón del joven, mas la vara de corrección la arroja fuera.
Ang kahangalan ay nasa puso ng isang bata, pero ang pamalo ng pagdisiplina ay nagpapaalis dito.
16 Quien oprime al pobre, lo enriquece; quien da al rico, lo empobrece.
Ang isa na siyang nagpapahirap sa mahihirap na tao para lumago ang kaniyang karangyaan, o nagbibigay para sa mayayamang tao, ay magiging isang mahirap.
17 Inclina tu oído y escucha las palabras de los sabios; aplica tu corazón a mis enseñanzas;
Magbigay pansin at pakinggan ang mga salita ng mga matalino at idulog ang iyong puso sa aking kaalaman,
18 porque es cosa dulce conservarlas en tu corazón, y tenerlas siempre prontas en tus labios.
dahil magiging kaaya-aya ito para sa iyo kung panatilihin mo ang mga ito sa iyo, kung lahat ng ito ay handa sa iyong mga labi.
19 Para que tu confianza se apoye en Yahvé, quiero hoy darte esta instrucción.
Sa gayon, mailagak kay Yahweh ang iyong tiwala, ituturo ko ang mga ito sa inyo ngayon— maging sa iyo.
20 ¿No te he escrito cosas excelentes en forma de consejos y enseñanzas,
Hindi ko ba naisulat sa iyo ang tatlumpung kasabihan ng tagubilin at kaalaman,
21 para mostrarte la certeza de las palabras de verdad, a fin de que sepas dar claras respuestas a tus mandantes?
para ituro sa iyo ang katotohanan sa mga mapagkakatiwalaang mga salitang ito, sa gayon maaaring kang makapagbigay ng mapagkakatiwalaang mga sagot sa mga nagpadala sa iyo?
22 No despojes al pobre, porque es pobre, ni oprimas en juicio al desvalido;
Huwag mo pagnakawan ang mahirap na tao, dahil siya ay mahirap, o wasakin ang nangangailangang tao sa tarangkahan,
23 pues Yahvé defenderá su causa y quitará la vida a los que lo despojan.
dahil si Yahweh ang mangangatwiran sa kanilang kaso, at nanakawin niya ang buhay na siyang nagnakaw sa kanila.
24 No seas de aquellos que se obligan con aquel que no puede dominar su furor,
Huwag ka makipagkaibigan sa isang tao na siyang pinamumuan ng galit, at huwag kang sumama sa isang nagagalit nang labis,
25 no sea que aprendas sus caminos, y prepares un lazo para tu alma.
o matututunan mo ang kaniyang mga pamamaraan, at papaluputan mo ang iyong sarili sa isang patibong.
26 No seas de aquellos que se obligan con apretón de manos, y por deudas ajenas prestan caución.
Huwag kang makiisa sa nagbibigay ng nakakagapos na mga panunumpa tungkol sa pera, at huwag kang magbibigay ng kasiguraduhan para sa mga pagkakautang ng iba.
27 Porque si no tienes con qué pagar, te quitarán la cama de debajo de tu cabeza.
Kung kulang ka ng pamamaraan para magbayad, ano ang makakapigil sa isang tao mula sa pagkuha ng iyong higaan mula sa iyo?
28 No trasplantes los hitos antiguos, los que plantaron tus padres.
Huwag mong alisin ang sinaunang batong nagtatakda ng hangganan na inalagay ng iyong mga ama.
29 Mira al hombre hábil en su trabajo; ante los reyes estará y no quedará entre la plebe.
Nakikita mo ba ang isang bihasang lalaki sa kaniyang gawain? Siya ay tatayo sa harapan ng mga hari; hindi siya tatayo sa harapan ng pangkaraniwang mga tao.
