Proverbios 22

1 Vale más el buen nombre que grandes riquezas, y más que la plata y el oro, la buena estima.

نیکنامی برتر از ثروت هنگفت است و محبوبیت گرانبهاتر از طلا و نقره.

2 El rico y el pobre viven en mutua oposición; sin embargo, a entrambos los hizo Yahvé.

دارا و ندار یک وجه مشترک دارند: هر دوی آنها را خداوند آفریده است.

3 El prudente ve venir el mal, y se precave, el necio pasa adelante y sufre el daño.

شخص زیرک خطر را پیش‌بینی می‌کند و از آن اجتناب می‌نماید ولی آدم جاهل به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

4 Frutos de la humildad son: el temor de Dios, riqueza, honra y vida.

ثمرهٔ تواضع و خداترسی، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

5 Espinas y lazos hay en el camino del perverso; guarda su alma quien se aleja de ellos.

راه اشخاص فاسد از خارها و دامها پوشیده است، پس اگر جان خود را دوست داری از رفتن به راه آنها خودداری کن.

6 Enseña al niño el camino que debe seguir, y llegado a la vejez no se apartará de él.

بچه را در راهی که باید برود تربیت کن و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

7 El rico domina a los pobres, y el que toma prestado sirve al que le presta.

فقیر اسیر ثروتمند است و قرض گیرنده غلام قرض دهنده.

8 Quien siembra iniquidad cosecha desdicha, y será quebrada la vara de su furor.

هر که ظلم بکارد مصیبت درو خواهد کرد و قدرتش در هم خواهد شکست.

9 El ojo compasivo será bendito, porque parte su pan con el pobre.

شخص سخاوتمندی که غذای خود را با فقرا تقسیم می‌کند، برکت خواهد یافت.

10 Echa fuera al altivo, y se irá la discordia, cesarán las contiendas y las afrentas.

مسخره کننده را بیرون بینداز تا نزاع و مجادله و فحاشی خاتمه یابد.

11 Quien ama la pureza de corazón y tiene la gracia del bien hablar, es amigo del rey.

اگر کسی پاکی قلب را دوست بدارد و سخنانش دلنشین باشد، حتی پادشاه نیز دوست او خواهد شد.

12 Los ojos de Yahvé protegen a los sabios, pues Él desbarata los planes de los pérfidos.

خداوند آدمهای درستکار را محفوظ نگه می‌دارد، اما نقشه‌های بدکاران را باطل می‌کند.

13 Dice el perezoso: “Un león anda por la calle; seré devorado en medio de la plaza.”

آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم شیر مرا می‌خورد.»

14 Fosa profunda es la boca de la extraña; quien es objeto de la ira de Yahvé cae en ella.

سخنان زن بدکار مانند یک دام خطرناک است و هر که مورد غضب خداوند باشد در آن می‌افتد.

15 La necedad se pega al corazón del joven, mas la vara de corrección la arroja fuera.

حماقت در وجود کودک نهفته است، ولی چوب تأدیب آن را از او بیرون می‌کند.

16 Quien oprime al pobre, lo enriquece; quien da al rico, lo empobrece.

کسی که به خاطر نفع خودش به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه دهد، عاقبت گرفتار فقر خواهد شد.

17 Inclina tu oído y escucha las palabras de los sabios; aplica tu corazón a mis enseñanzas;

به این سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم گوش فرا ده و با تمام وجود از آنها پیروی کن؛

18 porque es cosa dulce conservarlas en tu corazón, y tenerlas siempre prontas en tus labios.

زیرا حفظ کردن آنها در دل و قرار دادن آنها بر زبان، کار پسندیده‌ای است.

19 Para que tu confianza se apoye en Yahvé, quiero hoy darte esta instrucción.

این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

20 ¿No te he escrito cosas excelentes en forma de consejos y enseñanzas,

این کلمات گزیده را که مملو از حکمت و اندرز است، برای تو نوشته‌ام

21 para mostrarte la certeza de las palabras de verdad, a fin de que sepas dar claras respuestas a tus mandantes?

تا حقیقت را آنچنان که هست به تو یاد دهم و تو نیز آن را به کسانی که از تو سؤال می‌کنند، بیاموزی.

22 No despojes al pobre, porque es pobre, ni oprimas en juicio al desvalido;

اموال شخص فقیر را که حامی ندارند، غارت نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال ننما؛

23 pues Yahvé defenderá su causa y quitará la vida a los que lo despojan.

زیرا خداوند به داد ایشان خواهد رسید و کسانی را که به ایشان ظلم کرده‌اند به سزای اعمالشان خواهد رسانید.

24 No seas de aquellos que se obligan con aquel que no puede dominar su furor,

با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

25 no sea que aprendas sus caminos, y prepares un lazo para tu alma.

مبادا مثل آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

26 No seas de aquellos que se obligan con apretón de manos, y por deudas ajenas prestan caución.

ضامن دیگری نشو و تعهد نکن که او قرض خود را پس خواهد داد،

27 Porque si no tienes con qué pagar, te quitarán la cama de debajo de tu cabeza.

زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

28 No trasplantes los hitos antiguos, los que plantaron tus padres.

حدود ملک خود را که اجدادت از قدیم آن را تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده.

29 Mira al hombre hábil en su trabajo; ante los reyes estará y no quedará entre la plebe.

اگر کسی در کار خود ماهر باشد، بدان که جزو افراد گمنام نخواهد ماند، بلکه به دربار پادشاهان راه خواهد یافت.