Proverbios 16

1 Del hombre es preparar el corazón, mas la respuesta de la lengua viene de Yahvé.

Dagiti panggep ti puso ket kukua ti makinpuso, ngem ti sungbat ni Yahweh ket agtaud iti mismo a dilana.

2 Todos los caminos parecen limpios a los ojos del hombre, pero es Dios quien pesa los espíritus.

Amin a wagas ti maysa a tao ket nadalus iti panagkitana, ngem timtimbangen ni Yahweh dagiti pangpanggepenna.

3 Encomienda a Yahvé tus planes, y tendrán éxito tus proyectos.

Ikamangmo kenni Yahweh dagiti aramidmo, ket agballiginto dagiti panggepmo.

4 Todo lo ha creado Yahvé para su fin, aun al impío para el día aciago.

Inaramid ni Yahweh dagiti amin a banag para iti rumbeng a pakaaramatanda, uray dagiti nadangkes para iti aldaw ti riribuk.

5 Todo altivo de corazón es abominación para Yahvé, será castigado indefectiblemente.

Kagurgura ni Yahweh ti amin nga addaan iti natangsit a puso, uray puotenyo, madusadanto.

6 Con misericordia y fidelidad se expía la culpa, y con el temor de Dios (el hombre) se aparta del mal.

Babaen iti kinapudno ti tulag ken kinamatalek ket naakkoban ti kinamanagbasol, ken babaen iti panagbuteng kenni Yahweh ket matallikudan dagiti tattao ti panagar-aramidda iti dakes.

7 Cuando los caminos de un hombre son agradables a Yahvé, Este reconcilia con él a sus enemigos.

No dagiti wagas ti maysa a tao ket makaay-ayo kenni Yahweh, uray dagiti kabusor dayta a tao ket pagbalinen ni Yahweh a gayyemna.

8 Mejor poco con justicia, que grandes ganancias con injusticia.

Nasaysayaat ti addaan iti bassit nga addaan iti kinalinteg, ngem ti addaan iti dakkel a sapul babaen iti kinadakes.

9 El corazón del hombre proyecta sus caminos, pero Yahvé dirige sus pasos.

Agplanplano ti maysa a tao iti kaunggan ti pusona, ngem iturturong ni Yahweh dagiti addangna.

10 Los labios del rey pronuncian oráculos; no peca su boca cuando dicta sentencia.

Adda nadiosan a panggeddeng kadagiti bibig ti ari, saan nga agisawang ti ngiwatna iti makaallilaw a pangngeddeng.

11 Balanza y platillos justos son de Dios, y obra suya son todas las pesas de la bolsa.

Aggapu kenni Yahweh dagiti napudno a pagtimbangan; isuna ti mangikedkeddeng iti dagsen dagiti adda iti supot.

12 Aborrecen los reyes a los malhechores, pues la justicia es el apoyo del trono.

Tunggal agaramid dagiti ari iti nadangkes a banbanag, dayta ket maysa a rumbeng a malais, ta naipasdek ti trono babaen iti panagaramid iti nalinteg.

13 Placen a los reyes los labios justos, y les agradan los que hablan con rectitud.

Maragragsakan ti maysa nga ari kadagiti bibig a mangibagbaga iti umno ken ay-ayatenna ti tao nga agsasao iti pudno.

14 La ira del rey anuncio es de muerte; pero el varón sabio la aplaca.

Ti pungtot ti maysa nga ari ket maiyarig a mensahero ti patay ngem padasen ti nasirib a tao a pagkalmaen isuna.

15 El semblante alegre del rey significa vida, y su favor es como nube de lluvia primaveral.

Ti kinaraniag ti rupa ti ari ket biag, ken ti paraburna ket kasla ulep a mangiyeg iti tudo.

16 Adquirir sabiduría vale más que el oro, y mejor que la plata es poseer la inteligencia.

Anian a nasaysayaat ti maaddaan iti kinasirib ngem iti maaddaan iti balitok. Rumbeng nga ad-adda a mapili ti maaddaan iti pannakaawat ngem iti maaddaan iti pirak.

17 La senda de los justos es huir del mal; guarda su alma el que guarda sus pasos.

Arigna a ti dalan dagiti nalinteg a tattao ket adayo iti kinadakes; ti tao a mangsalsalaknib iti biagna ket arigna a banbantayanna ti dalanna.

18 La soberbia precede a la caída, y la altivez de espíritu a la ruina.

Umuna ti kinatangsit sakbay ti pannakadadael, ken umuna ti napalangguad nga espiritu sakbay ti pannakatinnag.

19 Mejor ser humilde con los humildes, que repartir despojos con los soberbios.

Nasaysayaat ti agbalin a napakumbaba a kadua dagiti napanglaw a tattao ngem ti makibingay kadagiti napalangguad a tattao kadagiti sinamsamda.

20 El que está atento a la palabra, saca provecho, y el que confía en Yahvé es dichoso.

Makabirok iti nasayaat ti siasinoman a mang-utob kadagiti naisuro kadakuada, ken agragsak dagiti agtalek kenni Yahweh.

21 El sabio de corazón es llamado prudente; y la dulzura en el hablar aumenta los frutos de la enseñanza.

Ti tao a nasirib iti kaungganna ket makuna a nanakem, ken ti kinasam-it ti balikas pasayaatenna ti kabaelan a mangisuro.

22 Fuente de vida es la sabiduría para quien la posee pero el castigo del necio es su necedad.

Ti pannakaawat ket maiyarig a burayok ti biag ti tao nga addaan iti daytoy, ngem ti dusa dagiti maag ket ti kinamaagda.

23 El corazón del sabio es maestro de su boca, en sus labios crece la doctrina.

Ti puso ti nasirib a tao ket mangmangted iti saririt iti ngiwatna ken mangnaynayon iti panangallukoy dagiti bibigna.

24 Panal de miel son las palabras amables; delicia del alma y medicina de los huesos.

Ti makaay-ayo a sasao ket maiyarig a balay ti ayukan—nasam-it iti kararua ken pannakapaimbag kadagiti tulang.

25 Camino hay que al hombre le parece recto, pero en su remate está la muerte.

Adda dalan a kasla nalinteg iti maysa a tao, ngem ti murdongna ket dalan nga agturong iti patay.

26 El que se afana, para sí se afana; a esto le estimula su boca.

Ti ganas iti pannangan ti maysa a mangmangged ket mangparegta kenkuana nga agtrabaho; guyguyugoyen isuna ti bisinna nga agtultuloy nga agtrabaho.

27 El hombre perverso se cava la desventura; sobre sus labios hay como llamas de fuego.

Agkalkali iti dakes ti awan serserbina a tao, ken ti sasaona ket kasla makasinit nga apuy.

28 El hombre depravado provoca contiendas, y el chismoso siembra discordia entre los amigos.

Ti ballikug a tao ket rubrubanna ti riri, kasta met a pagsisinaen ti tsismis dagiti nasinged nga aggagayyem.

29 El inicuo halaga a su prójimo y así lo lleva por malos caminos.

Ul-ulbodan ti naranggas a tao ti kaarrubana ken iturturongna daytoy a pababa iti dalan a saan a nasayaat.

30 Cuando uno guiña los ojos maquina maldades, y cuando se muerde los labios, las lleva a cabo.

Ti tao nga agkidda-kidday ket agpangpanggep iti dakes; dagiti mangikakaem iti bibigda ket agar-aramid iti dakes.

31 Corona de gloria es la canicie, se la halla en el camino de la justicia.

Ti uban ket korona ti kinadayag; magun-od daytoy babaen iti panagbiag iti nalinteg a wagas.

32 El hombre sosegado es superior al valiente, y el que es señor de sí vale más que el conquistador de una ciudad.

Nasaysayaat ti saan a nalaka a makaunget ngem ti agbalin a maingel, ken ti tao nga iturturayanna ti espirituna ket napigpigsa ngem iti tao a makababael a mangsakup iti maysa a siudad.

33 En el regazo se echan las suertes, pero de Yahvé depende toda decisión.

Maipuruak iti saklot dagiti bato a mangikeddeng iti gasat, ngem ti pangngeddeng ket aggapu kenni Yahweh.