Yeremyaah 31
1 Rabbigu wuxuu leeyahay, Isla markaasba waxaan ahaan doonaa Ilaaha qolooyinka reer binu Israa'iil oo dhan, oo iyana dadkaygay ahaan doonaan.
Xu waⱪitta, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — Mǝn Israilning jǝmǝtlirining Hudasi bolimǝn, ular Mening hǝlⱪim bolidu.
2 Rabbigu wuxuu leeyahay, Markaan u soo kacay inaan isaga nasiyo ayay dadkii seefta ka baxsaday naxariis ka heleen cidladii, waana reer binu Israa'iil.
Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Ⱪiliqtin aman ⱪalƣan hǝlⱪ, yǝni Israil, qɵl-bayawanda iltipatⱪa igǝ bolƣan; Mǝn kelip ularni aram tapⱪuzimǝn.
3 Rabbigu waa horuu ii muuqday, oo wuxuu igu yidhi, Waxaan kugu jeclaaday jacayl daa'im ah, oo sidaas daraaddeed raxmad baan kugu soo jiitay.
Pǝrwǝrdigar yiraⱪ yurtta bizgǝ kɵrünüp: «Mǝn seni mǝnggü bir muⱨǝbbǝt bilǝn sɵyüp kǝldim; xunga Mǝn ɵzgǝrmǝs meⱨribanliⱪ bilǝn seni Ɵzümgǝ tartip kǝlgǝnmǝn.
4 Dadka Israa'iil ee bikradda ahow, mar kalaan ku dhisi doonaa, oo waad dhismi doontaa, oo waxaad mar kale isku sharrixi doontaa dafafkaagii, oo waxaad cayaaraha ula bixi doontaa kuwa reyreeya.
Mǝn seni ⱪaytidin ⱪurimǝn, xuning bilǝn sǝn ⱪurulisǝn, i Israil ⱪizi! Sǝn ⱪaytidin dapliringni elip xad-huram ⱪilƣanlarning ussulliriƣa qiⱪisǝn.
5 Oo weliba waxaad canab ku beeran doontaa buuraha Samaariya, oo beeraleydu wax bay beeran doonaan, oo midhahoodana way ku farxi doonaan.
Sǝn ⱪaytidin Samariyǝning taƣliri üstigǝ üzümzarlar tikisǝn; ularni tikküqilǝr ɵzliri tikip, mewisini ɵzliri yǝydu.
6 Waxaa iman doona wakhti waardiyayaasha buuraha Efrayim kor saaranu ay ku dhawaaqi doonaan, Sara joogsada oo aynu Rabbiga Ilaaheena ah Siyoon ugu kacnee.
Qünki Əfraimning egizlikidǝ turƣan kɵzǝtqilǝr: «Turunglar, Pǝrwǝrdigar Hudayimizƣa ibadǝt ⱪilixⱪa Zionƣa qiⱪayli!» — dǝp nida kɵtüridiƣan küni kelidu.
7 Waayo, Rabbigu wuxuu leeyahay, Reer Yacquub aawadiis farxad ugu heesa, oo waxaad u dhawaaqdaan kan madaxa quruumaha ah aawadiis. Naadiya, oo ammaana, oo waxaad tidhaahdaan, Rabbiyow, dadkaaga ah kuwa reer binu Israa'iil ka hadhay badbaadi.
Qünki Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Yaⱪup üqün xad-huramliⱪ bilǝn nahxa eytinglar, Əllǝrning bexi bolƣuqi üqün ayⱨay kɵtürünglar; Jakarlanglar, mǝdⱨiyǝ oⱪup: «I Pǝrwǝrdigar, Sening hǝlⱪingni, Yǝni Israilning ⱪaldisini ⱪutⱪuzƣaysǝn!» — dǝnglar!
8 Bal ogaada, waxaan iyaga ka soo kaxayn doonaa dalka woqooyi, waanan ka soo ururin doonaa dhulka darafyadiisa, oo waxaan iyaga la soo keeni doonaa indhoolaha iyo curyaanka, iyo naagtii uur leh, iyo tii ilmo la foolanaysa. Iyagoo guuto weyn ah ayay halkan ku soo noqon doonaan.
Mana, Mǝn ularni ximaliy yurtlardin epkelimǝn, Yǝr yüzining qǝt-qǝtliridin yiƣimǝn; Ular arisida ǝmalar wǝ tokurlar bolidu; Ⱨamilidar wǝ tuƣay degǝnlǝr billǝ bolidu; Ular uluƣ bir jamaǝt bolup ⱪaytip kelidu.
9 Iyagoo ooyaya bay iman doonaan, oo anoo qalbi qaboojinaya ayaan soo hor kici doonaa, oo waxaan iyaga soo ag marin doonaa durdurro biya ah iyo jid toosan oo ayan ku dhex turunturoon doonin, waayo, aabbaan reer binu Israa'iil u ahay, oo Efrayimna waa curadkaygii.
Ular yiƣa-zarlar kɵtürüp kelidu, Ular dua-tilawǝt ⱪilƣanda ularni yetǝklǝymǝn; Mǝn ularni eriⱪ-ɵstǝnglǝr boyida, ⱨeq putlaxmaydiƣan tüz yol bilǝn yetǝklǝymǝn; Qünki Mǝn Israilƣa ata bolimǝn, Əfraim bolsa Mening tunji oƣlumdur.
10 Quruumahow, Rabbiga eraygiisa maqla, oo gasiiradaha fog ka dhex naadiya, oo waxaad tidhaahdaan, Kii reer binu Israa'iil kala firdhiyey wuu soo ururin doonaa, oo wuxuu u ilaalin doonaa siduu adhijir adhigiisa u ilaaliyo oo kale.
Pǝrwǝrdigarning sɵzini anglanglar, i ǝllǝr, Dengiz boyidiki yiraⱪ yurtlarƣa: — «Israilni tarⱪatⱪuqi uni ⱪaytidin yiƣidu, Pada baⱪⱪuqi padisini baⱪⱪandǝk U ularni baⱪidu;
11 Waayo, Rabbigu reer Yacquub wuu soo furtay, oo wuxuu ka soo badbaadiyey gacantii kii isaga ka xoogga badnaa.
Qünki Pǝrwǝrdigar Yaⱪupni bǝdǝl tɵlǝp ⱪutuldurƣan, Uningƣa Ⱨǝmjǝmǝt bolup ɵzidin zor küqlük bolƣuqining qanggilidin ⱪutⱪuzƣan!» — dǝp jakarlanglar.
12 Oo intay yimaadaan ayay meesha sare ee Siyoon ka dul heesi doonaan, oo waxay u soo wada qulquli doonaan Rabbiga wanaaggiisa oo ah hadhuudh, iyo khamri, iyo saliid, iyo ubadka idaha iyo lo'daba, oo naftooduna waxay noqon doontaa sida beer la waraabiyey oo kale, oo mar dambena innaba weligood ma ay murugoon doonaan.
Ular kelip Ziondiki egizliklǝrdǝ xad-huramliⱪta towlaydu, Pǝrwǝrdigarning iltipatidin, yǝni yengi xarabtin, zǝytun meyidin, mal-waranning ⱪoziliridin bǝrⱪ uridu; Ularning jeni huddi mol suƣirilƣan baƣdǝk bolidu, Ular ikkinqi ⱨeq solaxmaydu.
13 Oo markaasay bikraddu cayaarta ku dhex rayrayn doonta, oo barbaarrada iyo odayaashuba ay wada farxi doonaan, waayo, baroorashadoodii farxad baan ugu beddeli doonaa, waanan u qalbi qaboojin doonaa, oo waxaan ka dhigi doonaa inay murugtoodii ka reyreeyaan.
Xu qaƣda ⱪizlar ussulda xadlinidu, Yigitlǝr wǝ moysipitlarmu tǝng xundaⱪ bolidu; Qünki Mǝn ularning aⱨ-zarlirini xad-huramliⱪⱪa aylandurimǝn; Mǝn ularƣa tǝsǝlli berip, dǝrd-ǝlimining orniƣa ularni xadliⱪⱪa qɵmdürimǝn.
14 Oo Rabbigu wuxuu leeyahay, Wadaaddada naftooda aad baan u dhergin doonaa, oo dadkayguna wanaaggaygay ka dhergi doonaan.
Mǝn kaⱨinlarni molqiliⱪ bilǝn toyƣuzimǝn, Hǝlⱪim iltipatimƣa ⱪanaǝt ⱪilidu, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
15 Rabbigu wuxuu leeyahay, Cod baa Raamaah laga maqlay, baroorasho iyo oohin qadhaadh, oo Raaxeel carruurteeday u ooyaysaa, wayna diiddaa in carruurteeda looga qalbi qaboojiyo, waayo, ma ay joogaan.
Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Ramaⱨ xǝⱨiridǝ bir sada, Aqqiⱪ yiƣa-zarning piƣani anglinidu, — Bu Raⱨilǝning ɵz baliliri üqün kɵtürgǝn aⱨ-zarliri; Qünki u baliliri bolmiƣaqⱪa, tǝsǝllini ⱪobul ⱪilmay piƣan kɵtüridu.
16 Rabbigu wuxuu leeyahay, Codkaaga oohinta ka jooji, oo indhahaagana ilmada ka celi, waayo, Rabbigu wuxuu leeyahay, Shuqulkaaga waa lagaaga abaalgudi doonaa, oo iyagu mar kalay ka iman doonaan dalkii cadowga.
Pǝrwǝrdigar [uningƣa] mundaⱪ dǝydu: — Yiƣa-zaringni tohtat, kɵzliringni yaxlardin tart; qünki munu tartⱪan japayingdin mewǝ bolidu, — dǝydu Pǝrwǝrdigar; — ular düxmǝnning zeminidin ⱪaytidu;
17 Oo Rabbigu wuxuu leeyahay, Ugudambaystaadana rajaa kuu jirta, oo carruurtaaduna mar kalay waddankooda ku soo noqon doonaan.
bǝrⱨǝⱪ, kelǝqiking ümidlik bolidu, — dǝydu Pǝrwǝrdigar; — wǝ sening baliliring yǝnǝ ɵz qegrisidin kirip kelidu.
18 Sida xaqiiqada ah waxaan maqlay Efrayim oo ku barooranaya, Adigu waad i edbisay, oo waxaa la ii edbiyey sidii dibi layli ah oo aan harqoodka u baran. I soo celi, oo aniguna waan soo noqon doonaa, waayo, Rabbiga Ilaahayga ah ayaad tahay.
Mǝn dǝrwǝⱪǝ Əfraimning ɵzi toƣruluⱪ ɵkünüp: «Sǝn bizgǝ xax torpaⱪⱪa tǝrbiyǝ bǝrgǝndǝk sawaⱪ-tǝrbiyǝ bǝrding; Əmdi bizni towa ⱪildurƣaysǝn, Biz xuning bilǝn towa ⱪilip ⱪaytip kelimiz, Qünki Sǝn Pǝrwǝrdigar Hudayimizdursǝn;
19 Hubaal markaan soo noqday ayaan toobadkeenay, oo markii lay waaniyeyna bowdadaan dharbaaxay, oo waan ceeboobay, oo xataa waan sharafjabay, waayo, waxaan weli sitay ceebtii yaraantayda.
Qünki biz towa ⱪilduruluximiz bilǝn ⱨǝⱪiⱪǝtǝn towa ⱪilduⱪ; Biz ɵzimizni tonup yǝtkǝndin keyin, yotimizni urduⱪ; Biz yaxliⱪimizdiki [ⱪilmixning] xǝrm-ⱨayasi tüpǝylidin nomus ⱪilip, hijalǝttǝ ⱪalduⱪ!» — degǝnlikini anglidim.
20 Rabbigu wuxuu leeyahay, Efrayim ma wiilkayga aan aad u jeclahay baa? Oo ma wiil aan ku farxo baa? Waayo, mar alla markii aan wax isaga ka gees ah ku hadlo, aad baan isaga u xusuustaa, oo aawadiis ayaa uurku ii gubtay. Hubaal waan u naxariisan doonaa.
— Əfraim Manga nisbǝtǝn jan-jigǝr balam ǝmǝsmu? Qünki Mǝn uni ǝyibligǝn tǝⱪdirdimu, uni ⱨǝrdaim kɵnglümdǝ seƣinimǝn; Xunga iq-baƣrim uningƣa aƣriwatidu; Mǝn uningƣa rǝⱨim ⱪilmisam bolmaydu, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
21 Calaamado samayso, oo tiirar jidka lagu garto qotonso, oo qalbigaaga u soo jeedi xagga jidka weyn, kaasoo ah jidkii aad markii hore ku tagtay. Dadka Israa'iil ee bikradda ahow, soo noqo. Magaalooyinkaagan ku soo noqo.
— Xunga ɵzünggǝ yol bǝlgilirini bekitip ⱪoyƣin; Sǝn sürgüngǝ mangƣan yolƣa, xu kɵtürülgǝn yolƣa kɵngül ⱪoyup diⱪⱪǝt ⱪilƣin; Ⱨazir xu yol bilǝn ⱪaytip kǝl, i jan-jigirim Israil ⱪizi, Muxu xǝⱨǝrliringgǝ ⱪarap ⱪaytip kǝl!
22 Kaaga sida bikrad dib u socdow, ilaa goormaad iska daba wareegaysaa? Waayo, Rabbigu wax cusubuu dhulka ku sameeyey, oo naag baa nin ku wareegi doonta.
Sǝn ⱪaqanƣiqǝ tenǝp yürisǝn, i yoldin qiⱪⱪuqi ⱪizim? Qünki Pǝrwǝrdigar yǝr yüzidǝ yengi ix yaritidu: — Ayal kixi baturning ǝtrapida yepixip hǝwǝr alidu!
23 Rabbiga ciidammada oo ah Ilaaha reer binu Israa'iil wuxuu leeyahay, Hadalkan ayay mar kale kaga dhex hadli doonaan dalka Yahuudah iyo magaalooyinkiisaba, markaan maxaabiistooda dib u soo celiyo, oo waxay odhan doonaan, Hoyga caddaaladda, iyo buurta quduuska ahay, Rabbigu ha ku barakeeyo.
Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar — Israilning Hudasi mundaⱪ dǝydu: — Mǝn ularni sürgünlüktin ⱪayturup ǝsligǝ kǝltürginimdǝ Yǝⱨudaning zeminida wǝ xǝⱨǝrliridǝ hǝⱪlǝr yǝnǝ [Yerusalem toƣruluⱪ]: «Pǝrwǝrdigar seni bǝhtliⱪ ⱪilƣay, i ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ turƣan jay, pak-muⱪǝddǝslikning teƣi!» dǝydiƣan bolidu.
24 Xaggaas waxaa degganaan doona dadka dalka Yahuudah iyo magaalooyinkiisa oo dhanba, kuwaasoo beeraley iyo kuwa xoolodhaqato ah.
Xu yǝrdǝ Yǝⱨuda — xǝⱨǝrliridikilǝr, deⱨⱪanlar wǝ pada baⱪⱪuqi kɵqmǝn qarwiqilar ⱨǝmmisi billǝ turidu.
25 Waayo, naf kasta oo daallan ayaan wabxiyey, oo naf kasta oo murugaysanna waan dhergiyey.
Qünki Mǝn ⱨerip kǝtkǝn jan igilirining ⱨajitidin qiⱪimǝn, ⱨǝrbir ⱨalidin kǝtkǝn jan igilirini yengilandurimǝn.
26 Markaasaan toosay, oo wax baan fiiriyey, oo hurdadaydiina way ii macaanayd.
— Mǝn [Yǝrǝmiya] buni anglap oyƣandim, ǝtrapⱪa ⱪaridim, naⱨayiti tatliⱪ uhlaptimǝn.
27 Rabbigu wuxuu leeyahay, Bal ogaada, waxaa iman doona wakhti aan dalka Israa'iil iyo dalka Yahuudahba ku dhex beeri doono abuur dad iyo duunyoba.
Mana, xu künlǝr keliduki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — Mǝn Israil jǝmǝtidǝ wǝ Yǝⱨuda jǝmǝtidǝ insan nǝslini wǝ ⱨaywanlarning nǝslini terip ɵstürimǝn.
28 Oo Rabbigu wuxuu leeyahay, Waxay noqon doontaa in sidaan iyaga ugu dhawray inaan rujiyo, oo aan dumiyo, oo aan afgembiyo, oo aan baabbi'iyo, oo aan wada dhibo, sidaas oo kale ayaan iyaga ugu dhawri doonaa inaan dhiso, oo aan beero.
Xundaⱪ boliduki, Mǝn ularni yulux, sɵküx, ⱨalak ⱪilix, aƣdurux üqün, ularƣa nǝzirimni salƣandǝk, Mǝn ularni ⱪurux wǝ tikip ɵstürüx üqünmu ularƣa nǝzirimni salimǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
29 Oo wakhtigaas iyagu mar dambe ma ay odhan doonaan, Aabbayaashii waxay cuneen canab dhanaan, carruurtiina way saliilyoodeen.
Xu künlǝrdǝ ular yǝnǝ: «Atilar aqqiⱪ-qüqük üzümlǝrni yegǝn, xunga balilarning qixi ⱪeriⱪ sezilidu» degǝn muxu maⱪalni ⱨeq ixlǝtmǝydu.
30 Laakiinse mid kastaaba wuu u dhiman doonaa xumaantiisa, oo nin kasta oo canab dhanaan cunaaba wuu saliilyoon doonaa.
Qünki ⱨǝrbirsi ɵz gunaⱨi üqün ɵlidu; aqqiⱪ-qüqük üzümlǝrni yegǝnlǝrning bolsa, ɵzining qixi ⱪeriⱪ sezilidu.
31 Bal eega, maalmihii waa imanayaan, ayaa Rabbigu leeyahay, oo anigu axdi cusub baan la dhigan doonaa reer Israa'iil iyo reer Yahuudah,
Mana, xu künlǝr keliduki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — Mǝn Israil jǝmǝti wǝ Yǝⱨuda jǝmǝti bilǝn yengi ǝⱨdǝ tüzimǝn;
32 oo aan ahayn axdigii aan awowayaashood la dhigtay oo kale, maalintii aan iyaga gacanta qabtay inaan ka kaxeeyo dalka Masar. Iyagu axdigaygaas way jebiyeen in kastoo aan iyaga sayid u ahaa, ayaa Rabbigu leeyahay.
bu ǝⱨdǝ ularning ata-bowiliri bilǝn tüzgǝn ǝⱨdigǝ ohximaydu; xu ǝⱨdini Mǝn ata-bowilirini ⱪolidin tutup Misirdin ⱪutⱪuzup yetǝkliginimdǝ ular bilǝn tüzgǝnidim; gǝrqǝ Mǝn ularning yoldixi bolƣan bolsammu, Mening ular bilǝn tüzüxkǝn ǝⱨdǝmni buzƣan, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
33 Laakiinse kanu waa axdiga aan la dhigan doono reer Israa'iil maalmahaas dabadood, ayaa Rabbigu leeyahay. Sharcigayga waxaan gelin doonaa uurkooda, oo qalbigoodana waan ku qori doonaa, oo Ilaahooda waan ahaan doonaa, iyaguna dadkaygay ahaan doonaan.
Qünki xu künlǝrdin keyin, Mening Israil jǝmǝti bilǝn tüzidiƣan ǝⱨdǝm mana xuki: — Mǝn Ɵz Tǝwrat-ⱪanunlirimni ularning iqigǝ salimǝn, Ⱨǝmdǝ ularning ⱪǝlbigimu yazimǝn. Mǝn ularning Ilaⱨi bolimǝn, Ularmu Mening hǝlⱪim bolidu.
34 Mar dambe nin kastaaba deriskiisa wax ma bari doono, oo nin kastaaba walaalkiis wax ma bari doono, isagoo ku leh, Rabbiga garo, waayo, kulli way i garan doonaan, kooda ugu yar ilaa kooda ugu weynba, ayaa Rabbigu leeyahay, waayo, xumaantooda waan cafiyi doonaa, oo dembigoodana kol dambe ma xusuusan doono.
Xundin baxlap ⱨeqkim ɵz yeⱪiniƣa yaki ɵz ⱪerindixiƣa: — «Pǝrwǝrdigarni tonuƣin» dǝp ɵgitip yürmǝydu; qünki ularning ǝng kiqikidin qongiƣiqǝ ⱨǝmmisi Meni tonup bolƣan bolidu; qünki Mǝn ularning ⱪǝbiⱨlikini kǝqürimǝn ⱨǝmdǝ ularning gunaⱨini ⱨǝrgiz esigǝ kǝltürmǝymǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
35 Rabbiga qorraxda maalintii nuurka ka dhiga, oo qaynuunnada dayaxa iyo xiddigaha ka dhiga inay habeenkii nuuraan, oo baddana kiciya si ay mawjadaheedu u guuxaan, oo magiciisa la yidhaahdo Rabbigii ciidammada, wuxuu leeyahay:
Ⱪuyaxni kündüzdǝ nur bolsun dǝp bǝrgǝn, ay-yultuzlarni keqidǝ nur bolsun dǝp bǝlgiligǝn, dolⱪunlirini xarⱪiritip dengizni ⱪozƣaydiƣan Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu (samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar Uning namidur): —
36 Haddii qaynuunnadaasu ay hortayda ka tagaan, farcanka reer binu Israa'iilna way ka joogsan doonaan inay weligoodba hortayda quruun ku ahaadaan.
— Muxu bǝlgiligǝnlirim Mening aldimdin yoⱪap kǝtsǝ, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — ǝmdi Israilning ǝwladlirimu Mening aldimdin bir ǝl boluxtin mǝnggügǝ ⱪelixi mumkin.
37 Rabbigu wuxuu leeyahay, Haddii samada sare la qiyaasi karo, amase aasaaska dhulka hoose la soo baadhi karo, markaas aniguna farcanka reer binu Israa'iil oo dhan waan u wada xoori doonaa wixii ay sameeyeen oo dhan aawadood, ayaa Rabbigu leeyahay.
Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Yuⱪirida asmanlar mɵlqǝrlǝnsǝ, tɵwǝndǝ yǝr ulliri tǝkxürülüp bilinsǝ, ǝmdi Mǝn Israilning barliⱪ ǝwladlirining ⱪilƣan ⱨǝmmǝ ⱪilmixliri tüpǝylidin ulardin waz keqip taxliƣuqi bolimǝn, — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
38 Oo haddana Rabbigu wuxuu leeyahay, Bal ogaada, waxaa iman doona wakhti Rabbiga magaalada looga dhisi doono munaaradda Xananeel iyo tan iyo iridda rukunka.
Mana, xu künlǝr keliduki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — xǝⱨǝr mǝhsus Manga atilip «Ⱨananiyǝlning munari»din «Doⱪmux dǝrwazasi»ƣiqǝ ⱪaytidin ⱪurulidu;
39 Oo xadhigga qiyaastuna wuxuu hore ugu sii gudbi doonaa tan iyo buurta Gaareeb oo ka sii horraysa, oo xagga Gocaahna wuu u jeedsan doonaa.
ǝlqǝm tanisi ⱪaytidin ɵlqǝx üqün xu yǝrdin «Garǝb dɵngi»giqǝ, andin Goatⱪa burulup sozulidu;
40 Oo dhammaan dooxada meydadka, iyo dambaskaba, iyo beeraha oo dhan tan iyo durdurka Qidroon iyo ilaa iridda faraska oo dhanka bari u jeeddaba quduus bay Rabbiga u ahaan doonaan, oo weligeedna mar dambe lama rujin doono, lamana dumin doono.
jǝsǝtlǝr wǝ [ⱪurbanliⱪ] külliri taxlinidiƣan pütkül jilƣa, xundaⱪla Kidron dǝryasiƣiqǝ ⱨǝm xǝrⱪkǝ ⱪaraydiƣan «At dǝrwazisi»ning doⱪmuxiƣiqǝ yatⱪan etizlarning ⱨǝmmisi Pǝrwǝrdigarƣa pak-muⱪǝddǝs dǝp ⱨesablinidu; xǝⱨǝr ⱪaytidin ⱨeq yulup taxlanmaydu, ⱨǝrgiz ⱪaytidin aƣdurup taxlanmaydu.
