Incito 19
1 Apolo mpwalikuba ku Kolinto, ecindi nendi Paulo mpwali kapita mu bimpansha bingi byacishi, mpaka walakashika ku Efenso, nkwalacana beshikwiya nabambi.
Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ τὸν Ἀπολλὼ εἶναι ἐν Κορίνθῳ, Παῦλον διελθόντα τὰ ἀνωτερικὰ μέρη ἐλθεῖν εἰς Ἔφεσον καὶ εὑρεῖν τινας μαθητάς,
2 Walabepusheti, “Mpomwalashoma muli Mwami Yesu, sena mwalatambula Mushimu Uswepa?” Balo balakumbuleti, “Afwe nkatuna tunyumfwapo eti kuli Mushimu Uswepa sobwe.”
εἶπέν τε πρὸς αὐτούς, Εἰ πνεῦμα ἅγιον ἐλάβετε πιστεύσαντες; οἱ δὲ πρὸς αὐτόν, Ἀλλ᾽ οὐδὲ εἰ πνεῦμα ἅγιον ἔστιν, ἠκούσαμεν.
3 Kayi Paulo walabepusheti, “Inga nilubatisho lwamushobo cini ndomwalatambula?” Balo balakumbuleti, “Lubatisho lwa Yohane.”
εἶπέν τε, Εἰς τί οὖν ἐβαπτίσθητε; οἱ δὲ εἶπαν, Εἰς τὸ Ἰωάνου βάπτισμα.
4 Paulo walambeti, “Yohane walikubatisha bantu balikushiya bwipishi bwabo, kayi walikubambila bantu kwambeti bashome uyo walikwisa panyuma pakendi, uyo e Yesu.”
εἶπεν δὲ Παῦλος, Ἰωάνης ἐβάπτισεν βάπτισμα μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων εἰς τὸν ἐρχόμενον μετ᾽ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσιν, τουτέστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν.
5 Beshikwiya basa mpobalanyumfweco, balabatishiwa mulina lya Mwami Yesu.
ἀκούσαντες δὲ ἐβαπτίσθησαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ·
6 Paulo mpwalabika makasa palyendibo, Mushimu Uswepa walesa, balatatika kwamba milaka yabula kwishibikwa uko, balatatika kushinshima.
καὶ ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου χεῖρας ἦλθεν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπ᾽ αὐτούς, ἐλάλουν τε γλώσσαις καὶ ἐπροφήτευον.
7 Bantu abo balikuba likumi ne babili.
ἦσαν δὲ οἱ πάντες ἄνδρες ὡσεὶ δώδεκα.
8 Kwa myenshi itatu, Paulo walikaya kung'anda yakupailiamo ya Bayuda. Walikubandika ne bantu sha makani a Bwami bwa Lesa, kwakubula buyowa kwambeti bashome.
εἰσελθὼν δὲ εἰς τὴν συναγωγὴν ἐπαῤῥησιάζετο, ἐπὶ μῆνας τρεῖς, διαλεγόμενος καὶ πείθων περὶ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ.
9 Nomba nabambi balayumisha myoyo yabo gwa! Nkabalayanda kushoma mbyalikubambila sobwe, balatatika kucobola nshila ya Mwami Yesu pamenso abantu bangi. Neco Paulo walabashiya ne kumantapo abo bashoma. Busuba ne busuba Paulo walikubandika ne bantu mung'anda yakwiyishilamo ya Tilano.
ὡς δέ τινες ἐσκληρύνοντο καὶ ἠπείθουν κακολογοῦντες τὴν ὁδὸν ἐνώπιον τοῦ πλήθους, ἀποστὰς ἀπ᾽ αὐτῶν ἀφώρισεν τοὺς μαθητάς, καθ᾽ ἡμέραν διαλεγόμενος ἐν τῇ σχολῇ Τυράννου.
10 Kubandika ne bantu kulico kwalamumantila byaka bibili, cakwinseti bantu bonse bekala mu Asiya, Bayuda ne Bagiliki balanyumfwa maswi a Mwami Yesu.
τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ ἔτη δύο, ὥστε πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν Ἀσίαν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ κυρίου, Ἰουδαίους τε καὶ Ἕλληνας.
11 Lesa walikwinsa bishikukankamanisha binene kupitila muli Paulo.
δυνάμεις τε οὐ τὰς τυχούσας ὁ θεὸς ἐποίει διὰ τῶν χειρῶν Παύλου,
12 Bitambala ne bikwisa mbyalikusebensesha Paulo, bantu babitwala ku balwashi babo, balwashi balikusengulwa kayi ne mishimu yaipa yalikupula mu bantu.
ὥστε καὶ ἐπὶ τοὺς ἀσθενοῦντας ἀποφέρεσθαι ἀπὸ τοῦ χρωτὸς αὐτοῦ σουδάρια ἢ σιμικίνθια, καὶ ἀπαλλάσσεσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν τὰς νόσους τά τε πνεύματα τὰ πονηρὰ ἐκπορεύεσθαι.
13 Nabambi Bayuda balikwendenda kabaya kupulisha mishimu yaipa, balelekesha kusebensesha lina lya Mwami Yesu bapulishanga mishimu yaipa. Balikwambeti, “Mulina lya Yesu ngwalakambaukunga Paulo, ndamwambilishinga pulani!”
ἐπε χείρησαν δέ τινες καὶ τῶν περιερχομένων Ἰουδαίων ἐξορκιστῶν ὀνομάζειν ἐπὶ τοὺς ἔχοντας τὰ πνεύματα τὰ πονηρὰ τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ, λέγοντες, Ὁρκίζω ὑμᾶς τὸν Ἰησοῦν ὃν Παῦλος κηρύσσει.
14 Abo balikwinseco ni bana basanu ne babili, ba Sikeva, Mukulene wa Beshimilumbo Baciyuda.
ἦσαν δέ τινος Σκευᾶ Ἰουδαίου ἀρχιερέως ἑπτὰ υἱοὶ τοῦτο ποιοῦντες.
15 Nomba mushimu waipa walakumbuleti, “Yesu ndimwinshi, nendi Paulo ndimwishi, inga amwe njamwe bani?”
ἀποκριθὲν δὲ τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν εἶπεν αὐτοῖς, Τὸν Ἰησοῦν γινώσκω, καὶ τὸν Παῦλον ἐπίσταμαι· ὑμεῖς δὲ τίνες ἐστέ;
16 Popelapo muntu usa walikukute mishimu yaipa, walabaulukila ne kubafwankanya bonse. Walabakoma ne kubakwamauna byakufwala byabo, cakwinseti balafwambamo mung'andomo matakosha kabali balingwa.
καὶ ἐφαλόμενος ὁ ἄνθρωπος ἐπ᾽ αὐτούς, ἐν ᾧ ἦν τὸ πνεῦμα τὸ πονηρόν, κατακυριεύσας ἀμφοτέρων, ἴσχυσεν κατ᾽ αὐτῶν, ὥστε γυμνοὺς καὶ τετραυματισμένους ἐκφυγεῖν ἐκ τοῦ οἴκου ἐκείνου.
17 Ici calanyumfwika kubantu bonse, Bayuda ne Bagiliki balikwikala ku Efeso, bonse balesulilwa nebuyowa. Neco lina ya Yesu lyalalumbaishiwa.
τοῦτο δὲ ἐγένετο γνωστὸν πᾶσιν, Ἰουδαίοις τε καὶ Ἕλλησιν τοῖς κατοικοῦσιν τὴν Ἔφεσον, καὶ ἔπεσεν φόβος ἐπὶ πάντας αὐτούς, καὶ ἐμεγαλύνετο τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ,
18 Bantu bangi balikushoma muli Yesu, balikwisa kulyambilila bene pamenso abantu bwipishi mbobalikwinsa.
πολλοί τε τῶν πεπιστευκότων ἤρχοντο ἐξομολογούμενοι καὶ ἀναγγέλλοντες τὰς πράξεις αὐτῶν.
19 Nabo bantu bangi balikwinsa sha bung'anga, balabunganya mabuku abo, ne kwatenta bantu bangi kabebelela. Mpobalasankanya mulo wa mabuku alatentwa, balacaneti ni makumi asanu a bina bya mali amuwayawaya asilifa.
ἱκανοὶ δὲ τῶν τὰ περίεργα πραξάντων συνενέγκαντες τὰς βίβλους κατέκαιον ἐνώπιον πάντων· καὶ συνεψήφισαν τὰς τιμὰς αὐτῶν καὶ εὗρον ἀργυρίου μυριάδας πέντε.
20 Cebo ca ibi bintu byangofu byalikwinshika, bantu bangi balanyumfwa maswi a Mwami Yesu kayi alamwaikila ne kukula.
οὕτως κατὰ κράτος τοῦ κυρίου ὁ λόγος ηὔξανεν καὶ ἴσχυεν.
21 Mpobyalenshika bintu ibi, Paulo walayeya kuya ku Yelusalemu, kupitila ku Makedoniya ne ku Akaya. Walambeti, “Ndakafuma ku Yelusalemu, ndelela kuya ku Loma.”
Ὡς δὲ ἐπληρώθη ταῦτα, ἔθετο ὁ Παῦλος ἐν τῷ πνεύματι διελθὼν τὴν Μακεδονίαν καὶ Ἀχαΐαν πορεύεσθαι εἰς Ἱεροσόλυμα, εἰπὼν ὅτι Μετὰ τὸ γενέσθαι με ἐκεῖ, δεῖ με καὶ Ῥώμην ἰδεῖν.
22 Neco walatuma Timoti ne Elasito ku Makedoniya, batuloba babili balikumunyamfwilisha. Nendi Paulo walashalila kwa kacindi kang'ana mu cimpansha ca Asiya.
ἀποστείλας δὲ εἰς τὴν Μακεδονίαν δύο τῶν διακονούντων αὐτῷ, Τιμόθεον καὶ Ἔραστον, αὐτὸς ἐπέσχεν χρόνον εἰς τὴν Ἀσίαν.
23 Epacindici mpokwalatatika kuba minyungwe inene ku Efenso, cebo ca Nshila ya Mwami Yesu.
Ἐγένετο δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον τάραχος οὐκ ὀλίγος περὶ τῆς ὁδοῦ·
24 Kwalikuba muntu naumbi walikukute ncito yakupanga tuntu twa silifa lina lyakendi Demetiliyo. Walikupanga tukoshano twasilifa twa ng'anda yakupaililamo Atemi lesa wabo mutukashi, kayi basebenshi bakendi balikucanamo mali angi muncito iyi.
Δημήτριος γάρ τις ὀνόματι, ἀργυροκόπος ποιῶν ναοὺς ἀργυροῦς Ἀρτέμιδος, παρείχετο τοῖς τεχνίταις οὐκ ὀλίγην ἐργασίαν,
25 Uyu Demetiliyo walabunganya basebenshi bakendi, ne bantu nabambi balikukute ncito mbuli ya kendi, ne kubambileti, “Mobaname, mucinshi cena kwambeti, bubile bwetu bulafumunga muncito iyi.
οὓς συναθροίσας καὶ τοὺς περὶ τὰ τοιαῦτα ἐργάτας εἶπεν, Ἄνδρες, ἐπίστασθε ὅτι ἐκ ταύτης τῆς ἐργασίας ἡ εὐπορία ἡμῖν ἐστιν,
26 Mulabononga ne kulinyumfwila mobene bintu mbyalenshinga Paulo uyu. Lambangeti balesa bakubumba ntebo balesa sobwe. Neco, bantu bangi balashomo mbyalanyengelelenga bantu muno mu Efeso, ne mucimpansha conse ca Asiya.
καὶ θεωρεῖτε καὶ ἀκούετε ὅτι οὐ μόνον Ἐφέσου ἀλλὰ σχεδὸν πάσης τῆς Ἀσίας, ὁ Παῦλος οὗτος πείσας μετέστησεν ἱκανὸν ὄχλον, λέγων ὅτι οὐκ εἰσὶν θεοὶ οἱ διὰ χειρῶν γινόμενοι.
27 Ndayakamwa pakwinga bantu nibatatike kwamba byaipa pancito yetu iyi. Nteti bambengowa pancito yetu yonka sobwe, nsombi ng'anda ya lesa wetu Atemi nayo nibayisule bantu. Neco bulemu bwakendi lesa uyu nibupwe, lesa uyu ngobakute kukambilila bantu mucimpansha Asiya ne cishi conse!”
οὐ μόνον δὲ τοῦτο κινδυνεύει ἡμῖν τὸ μέρος εἰς ἀπελεγμὸν ἐλθεῖν, ἀλλὰ καὶ τὸ τῆς μεγάλης θεᾶς Ἀρτέμιδος ἱερὸν εἰς οὐθὲν λογισθῆναι, μέλλειν τε καὶ καθαιρεῖσθαι τῆς μεγαλειότητος αὐτῆς ἣν ὅλη [ἡ] Ἀσία καὶ ἡ οἰκουμένη σέβεται.
28 Bantu balakalala mpobalanyumfwa awo maswi, ne kutatika kubilikisheti, “Mukulene ni Atemi waku Efenso!”
ἀκούσαντες δὲ καὶ γενόμενοι πλήρεις θυμοῦ ἔκραζον λέγοντες, Μεγάλη ἡ Ἄρτεμις Ἐφεσίων.
29 Popelapo mu munshi monse mwalaba mipyopyongano. Balekata Gayo ne Alisitako, bantu baku Makedoniya balikwenda ne Paulo. Balabakwekweshela ku lubansa lwamafuka nkobali kusuna kubungana bantu.
καὶ ἐπλήσθη ἡ πόλις τῆς συγχύσεως· ὥρμησάν τε ὁμοθυμαδὸν εἰς τὸ θέατρον, συναρπάσαντες Γάϊον καὶ Ἀρίσταρχον Μακεδόνας, συνεκδήμους Παύλου.
30 Paulo mpwalayanda kuya mulikoto lya bantu, beshikwiya balamukanisha.
Παύλου δὲ βουλομένου εἰσελθεῖν εἰς τὸν δῆμον, οὐκ εἴων αὐτὸν οἱ μαθηταί·
31 Nabo bendeleshi nabambi baku Asiya, balikuba banendi Paulo, balatuma maswi akumusenga kwambeti katayako ku lubansa lwa mafuka kwalikuba kwabungana bantu.
τινὲς δὲ καὶ τῶν Ἀσιαρχῶν ὄντες αὐτῷ φίλοι, πέμψαντες πρὸς αὐτὸν παρεκάλουν μὴ δοῦναι ἑαυτὸν εἰς τὸ θέατρον.
32 Balatatika kwambowa cambe ambe, pakwinga balikuba banyongana kayi bangi nkabalikwinshiba ncebalabunganina sobwe.
ἄλλοι μὲν οὖν ἄλλο τι ἔκραζον· ἦν γὰρ ἡ ἐκκλησία συγκεχυμένη, καὶ οἱ πλείους οὐκ ᾔδεισαν τίνος ἕνεκα συνεληλύθεισαν.
33 Bayuda nabambi balikuba mulikoto balanyakila Alekisanda pantangu ne kwambeti ewelela kusansulula cena makani, neco Alekisanda walabamweneka bantu ne cikasa, neye walambeti, “Ntebo bayuda balepesheti kube mipyopyongano.”
ἐκ δὲ τοῦ ὄχλου συνεβίβασαν Ἀλέξανδρον, προβαλόντων αὐτὸν τῶν Ἰουδαίων· ὁ δὲ Ἀλέξανδρος κατασείσας τὴν χεῖρα ἤθελεν ἀπολογεῖσθαι τῷ δήμῳ.
34 Lino bantu mpobalenshibeti ni Muyuda, balabilikisha kabamba maswi amo amo kwa maola abili, kabambeti, “Mukulene ni lesa Atemi waku Efenso!”
ἐπιγνόντες δὲ ὅτι Ἰουδαῖός ἐστιν, φωνὴ ἐγένετο μία ἐκ πάντων ὡς ἐπὶ ὥρας δύο κραζόντων, Μεγάλη ἡ Ἄρτεμις Ἐφεσίων.
35 Pamapwililisho pakendi, mulembi wa mu munshi walabamwenesha bantu ne kubambileti, “Amwe mobene Efenso baname, nibani batacinshi kwambeti munshi uwu wa Efeso ewasunga ng'anda yakendi lesa Atemi mukulene, ne libwe lyatondwa lyalalaka kufuma kwilu?
καταστείλας δὲ ὁ γραμματεὺς τὸν ὄχλον φησίν, Ἄνδρες Ἐφέσιοι, τίς γάρ ἐστιν ἀνθρώπων ὃς οὐ γινώσκει τὴν Ἐφεσίων πόλιν νεωκόρον οὖσαν τῆς μεγάλης Ἀρτέμιδος καὶ τοῦ Διοπετοῦς;
36 Paliya muntu welela kukana makani awa, neco kamumwenako, kamutengana kwinsa cintu sobwe.
ἀναντιῤῥήτων οὖν ὄντων τούτων, δέον ἐστὶν ὑμᾶς κατεσταλμένους ὑπάρχειν καὶ μηδὲν προπετὲς πράσσειν.
37 Mulalete Gayo ne Alisitako kuno, kakuli paliya cintu ncebalebi mung'anda ya lesa wetu, nambi kumucobola.
ἠγάγετε γὰρ τοὺς ἄνδρας τούτους οὔτε ἱεροσύλους οὔτε βλασφημοῦντας τὴν θεὸν ἡμῶν.
38 Neco, na Demetiliyo pamo ne bantu mbwakute kusebensa nabo, balayandanga kupa mulandu muntu naumbi, bomboloshi ba nkuta nkobali, ingabatwalana kuya kwambila makani awa uko pa masuba ngobakute kombolosha.
εἰ μὲν οὖν Δημήτριος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ τεχνῖται ἔχουσιν πρός τινα λόγον, ἀγοραῖοι ἄγονται καὶ ἀνθύπατοι εἰσίν· ἐγκαλείτωσαν ἀλλήλοις.
39 Na pali nacimbi ncemulayandanga, mubungano wa mumunshi wasuminishiwa ne milawo, kubonapo pankani iyo.
εἰ δέ τι περαιτέρω ἐπιζητεῖτε, ἐν τῇ ἐννόμῳ ἐκκλησίᾳ ἐπιλυθήσεται.
40 Palibi bilenshiki lelo, bendeleshi baku Loma, babinyumfwa ngabatupa mulandu wakuleta mipyopyongano. Paliya mpotwelela kuyubila mulandu sobwe. Kayi paliya muntu welela kusansulula cena cilalete mipyopyongano iyi.”
καὶ γὰρ κινδυνεύομεν ἐγκαλεῖσθαι στάσεως περὶ τῆς σήμερον, μηδενὸς αἰτίου ὑπάρχοντος περὶ οὗ οὐ δυνησόμεθα ἀποδοῦναι λόγον περὶ τῆς συστροφῆς ταύτης.
41 Mpwalapwisha kwambeco, bonse walabambileti bamwaike.
Καὶ ταῦτα εἰπὼν ἀπέλυσεν τὴν ἐκκλησίαν.
