< මථිඃ 26 >
1 යීශුරේතාන් ප්රස්තාවාන් සමාප්ය ශිෂ්යානූචේ,
And it happened, when Jesus had finished all these words, that he said to his disciples,
2 යුෂ්මාභි ර්ඥාතං දිනද්වයාත් පරං නිස්තාරමහ උපස්ථාස්යති, තත්ර මනුජසුතඃ ක්රුශේන හන්තුං පරකරේෂු සමර්පිෂ්යතේ|
"You know that after two days the Passover is coming, and the Son of Man will be delivered up to be crucified."
3 තතඃ පරං ප්රධානයාජකාධ්යාපකප්රාඤ්චඃ කියඵානාම්නෝ මහායාජකස්යාට්ටාලිකායාං මිලිත්වා
Then the chief priests and the scribes and the elders of the people gathered together in the court of the high priest, who was called Caiaphas.
4 කේනෝපායේන යීශුං ධෘත්වා හන්තුං ශක්නුයුරිති මන්ත්රයාඤ්චක්රුඃ|
They took counsel together that they might take Jesus by deceit, and kill him.
5 කින්තු තෛරුක්තං මහකාලේ න ධර්ත්තව්යඃ, ධෘතේ ප්රජානාං කලහේන භවිතුං ශක්යතේ|
But they said, "Not during the feast, lest a riot occur among the people."
6 තතෝ බෛථනියාපුරේ ශිමෝනාඛ්යස්ය කුෂ්ඨිනෝ වේශ්මනි යීශෞ තිෂ්ඨති
Now when Jesus was in Bethany, in the house of Simon the leper,
7 කාචන යෝෂා ශ්වේතෝපලභාජනේන මහාර්ඝ්යං සුගන්ධි තෛලමානීය භෝජනායෝපවිශතස්තස්ය ශිරෝභ්යෂේචත්|
a woman came to him having an alabaster jar of very expensive ointment, and she poured it on his head as he sat at the table.
8 කින්තු තදාලෝක්ය තච්ඡිෂ්යෛඃ කුපිතෛරුක්තං, කුත ඉත්ථමපව්යයතේ?
But when the disciples saw this, they were indignant, saying, "Why this waste?
9 චේදිදං ව්යක්රේෂ්යත, තර්හි භූරිමූල්යං ප්රාප්ය දරිද්රේභ්යෝ ව්යතාරිෂ්යත|
For this ointment might have been sold for much, and given to the poor."
10 යීශුනා තදවගත්ය තේ සමුදිතාඃ, යෝෂාමේනාං කුතෝ දුඃඛිනීං කුරුථ, සා මාං ප්රති සාධු කර්ම්මාකාර්ෂීත්|
However, knowing this, Jesus said to them, "Why do you trouble the woman? Because she has done a good work for me.
11 යුෂ්මාකමං සමීපේ දරිද්රාඃ සතතමේවාසතේ, කින්තු යුෂ්මාකමන්තිකේහං නාසේ සතතං|
For you always have the poor with you; but you do not always have me.
12 සා මම කායෝපරි සුගන්ධිතෛලං සික්ත්වා මම ශ්මශානදානකර්ම්මාකාර්ෂීත්|
For in pouring this ointment on my body, she did it to prepare me for burial.
13 අතෝහං යුෂ්මාන් තථ්යං වදාමි සර්ව්වස්මින් ජගති යත්ර යත්රෛෂ සුසමාචාරඃ ප්රචාරිෂ්යතේ, තත්ර තත්රෛතස්යා නාර්ය්යාඃ ස්මරණාර්ථම් කර්ම්මේදං ප්රචාරිෂ්යතේ|
Truly I tell you, wherever this gospel is preached in the whole world, what this woman has done will also be spoken of as a memorial of her."
14 තතෝ ද්වාදශශිෂ්යාණාම් ඊෂ්කරියෝතීයයිහූදානාමක ඒකඃ ශිෂ්යඃ ප්රධානයාජකානාමන්තිකං ගත්වා කථිතවාන්,
Then one of the twelve, who was called Judas Iscariot, went to the chief priests,
15 යදි යුෂ්මාකං කරේෂු යීශුං සමර්පයාමි, තර්හි කිං දාස්යථ? තදානීං තේ තස්මෛ ත්රිංශන්මුද්රා දාතුං ස්ථිරීකෘතවන්තඃ|
and said, "What are you willing to give me, that I should deliver him to you?" They weighed out for him thirty pieces of silver.
16 ස තදාරභ්ය තං පරකරේෂු සමර්පයිතුං සුයෝගං චේෂ්ටිතවාන්|
From that time he sought opportunity to betray him.
17 අනන්තරං කිණ්වශූන්යපූපපර්ව්වණඃ ප්රථමේහ්නි ශිෂ්යා යීශුම් උපගත්ය පප්රච්ඡුඃ භවත්කෘතේ කුත්ර වයං නිස්තාරමහභෝජ්යම් ආයෝජයිෂ්යාමඃ? භවතඃ කේච්ඡා?
Now on the first day of unleavened bread, the disciples came to Jesus, saying, "Where do you want us to prepare for you to eat the Passover?"
18 තදා ස ගදිතවාන්, මධ්යේනගරමමුකපුංසඃ සමීපං ව්රජිත්වා වදත, ගුරු ර්ගදිතවාන්, මත්කාලඃ සවිධඃ, සහ ශිෂ්යෛස්ත්වදාලයේ නිස්තාරමහභෝජ්යං භෝක්ෂ්යේ|
He said, "Go into the city to a certain person, and tell him, 'The Teacher says, "My time is near. I will keep the Passover at your house with my disciples."'"
19 තදා ශිෂ්යා යීශෝස්තාදෘශනිදේශානුරූපකර්ම්ම විධාය තත්ර නිස්තාරමහභෝජ්යමාසාදයාමාසුඃ|
The disciples did as Jesus commanded them, and they prepared the Passover.
20 තතඃ සන්ධ්යායාං සත්යාං ද්වාදශභිඃ ශිෂ්යෛඃ සාකං ස න්යවිශත්|
Now when evening had come, he was reclining at the table with the twelve.
21 අපරං භුඤ්ජාන උක්තවාන් යුෂ්මාන් තථ්යං වදාමි, යුෂ්මාකමේකෝ මාං පරකරේෂු සමර්පයිෂ්යති|
As they were eating, he said, "Truly I tell you that one of you will betray me."
22 තදා තේ(අ)තීව දුඃඛිතා ඒකෛකශෝ වක්තුමාරේභිරේ, හේ ප්රභෝ, ස කිමහං?
And they were greatly distressed, and each one began to ask him, "It is not me, is it, Lord?"
23 තතඃ ස ජගාද, මයා සාකං යෝ ජනෝ භෝජනපාත්රේ කරං සංක්ෂිපති, ස ඒව මාං පරකරේෂු සමර්පයිෂ්යති|
He answered, "He who dipped his hand with me in the dish, the same will betray me.
24 මනුජසුතමධි යාදෘශං ලිඛිතමාස්තේ, තදනුරූපා තද්ගති ර්භවිෂ්යති; කින්තු යේන පුංසා ස පරකරේෂු සමර්පයිෂ්යතේ, හා හා චේත් ස නාජනිෂ්යත, තදා තස්ය ක්ෂේමමභවිෂ්යත්|
The Son of Man goes, even as it is written of him, but woe to that man through whom the Son of Man is betrayed. It would be better for that man if he had not been born."
25 තදා යිහූදානාමා යෝ ජනස්තං පරකරේෂු සමර්පයිෂ්යති, ස උක්තවාන්, හේ ගුරෝ, ස කිමහං? තතඃ ස ප්රත්යුක්තවාන්, ත්වයා සත්යං ගදිතම්|
Judas, who betrayed him, answered, "It is not me, is it, Rabbi?" He said to him, "You said it."
26 අනන්තරං තේෂාමශනකාලේ යීශුඃ පූපමාදායේශ්වරීයගුණානනූද්ය භංක්ත්වා ශිෂ්යේභ්යඃ ප්රදාය ජගාද, මද්වපුඃස්වරූපමිමං ගෘහීත්වා ඛාදත|
As they were eating, Jesus took bread, gave thanks for it, and broke it. He gave to the disciples, and said, "Take, eat; this is my body."
27 පශ්චාත් ස කංසං ගෘහ්ලන් ඊශ්වරීයගුණානනූද්ය තේභ්යඃ ප්රදාය කථිතවාන්, සර්ව්වෛ ර්යුෂ්මාභිරනේන පාතව්යං,
He took a cup, gave thanks, and gave to them, saying, "All of you drink it,
28 යස්මාදනේකේෂාං පාපමර්ෂණාය පාතිතං යන්මන්නූත්නනියමරූපශෝණිතං තදේතත්|
for this is my blood of the new covenant, which is poured out for many for the forgiveness of sins.
29 අපරමහං නූත්නගෝස්තනීරසං න පාස්යාමි, තාවත් ගෝස්තනීඵලරසං පුනඃ කදාපි න පාස්යාමි|
But I tell you that I will not drink of this fruit of the vine from now on, until that day when I drink it anew with you in my Father's Kingdom."
30 පශ්චාත් තේ ගීතමේකං සංගීය ජෛතුනාඛ්යගිරිං ගතවන්තඃ|
When they had sung the hymn, they went out to the Mount of Olives.
31 තදානීං යීශුස්තානවෝචත්, අස්යාං රජන්යාමහං යුෂ්මාකං සර්ව්වේෂාං විඝ්නරූපෝ භවිෂ්යාමි, යතෝ ලිඛිතමාස්තේ, "මේෂාණාං රක්ෂකෝ යස්තං ප්රහරිෂ්යාම්යහං තතඃ| මේෂාණාං නිවහෝ නූනං ප්රවිකීර්ණෝ භවිෂ්යති"||
Then Jesus said to them, "All of you will be made to stumble because of me tonight, for it is written, 'I will strike the shepherd, and the sheep of the flock will be scattered.'
32 කින්තු ශ්මශානාත් සමුත්ථාය යුෂ්මාකමග්රේ(අ)හං ගාලීලං ගමිෂ්යාමි|
But after I am raised up, I will go before you into Galilee."
33 පිතරස්තං ප්රෝවාච, භවාංශ්චේත් සර්ව්වේෂාං විඝ්නරූපෝ භවති, තථාපි මම න භවිෂ්යති|
But Peter answered him, "Even if all will be made to stumble because of you, I will never be made to stumble."
34 තතෝ යීශුනා ස උක්තඃ, තුභ්යමහං තථ්යං කථයාමි, යාමින්යාමස්යාං චරණායුධස්ය රවාත් පූර්ව්වං ත්වං මාං ත්රි ර්නාඞ්ගීකරිෂ්යසි|
Jesus said to him, "Truly I tell you that tonight, before the rooster crows, you will deny me three times."
35 තතඃ පිතර උදිතවාන්, යද්යපි ත්වයා සමං මර්ත්තව්යං, තථාපි කදාපි ත්වාං න නාඞ්ගීකරිෂ්යාමි; තථෛව සර්ව්වේ ශිෂ්යාශ්චෝචුඃ|
Peter said to him, "Even if I must die with you, I will not deny you." All of the disciples also said likewise.
36 අනන්තරං යීශුඃ ශිෂ්යෛඃ සාකං ගේත්ශිමානීනාමකං ස්ථානං ප්රස්ථාය තේභ්යඃ කථිතවාන්, අදඃ ස්ථානං ගත්වා යාවදහං ප්රාර්ථයිෂ්යේ තාවද් යූයමත්රෝපවිශත|
Then Jesus came with them to a place called Gethsemane, and said to his disciples, "Sit here, while I go there and pray."
37 පශ්චාත් ස පිතරං සිවදියසුතෞ ච සඞ්ගිනඃ කෘත්වා ගතවාන්, ශෝකාකුලෝ(අ)තීව ව්යථිතශ්ච බභූව|
He took with him Peter and the two sons of Zebedee, and began to be sorrowful and severely troubled.
38 තානවාදීච්ච මෘතියාතනේව මත්ප්රාණානාං යාතනා ජායතේ, යූයමත්ර මයා සාර්ද්ධං ජාගෘත|
Then he said to them, "My soul is exceedingly sorrowful, even to death. Stay here, and watch with me."
39 තතඃ ස කිඤ්චිද්දූරං ගත්වාධෝමුඛඃ පතන් ප්රාර්ථයාඤ්චක්රේ, හේ මත්පිතර්යදි භවිතුං ශක්නෝති, තර්හි කංසෝ(අ)යං මත්තෝ දූරං යාතු; කින්තු මදිච්ඡාවත් න භවතු, ත්වදිච්ඡාවද් භවතු|
He went forward a little, fell on his face, and prayed, saying, "My Father, if it is possible, let this cup pass away from me; nevertheless, not what I desire, but what you desire."
40 තතඃ ස ශිෂ්යානුපේත්ය තාන් නිද්රතෝ නිරීක්ෂ්ය පිතරාය කථයාමාස, යූයං මයා සාකං දණ්ඩමේකමපි ජාගරිතුං නාශන්කුත?
He came to the disciples, and found them sleeping, and said to Peter, "What, could you not watch with me for one hour?
41 පරීක්ෂායාං න පතිතුං ජාගෘත ප්රාර්ථයධ්වඤ්ච; ආත්මා සමුද්යතෝස්ති, කින්තු වපු ර්දුර්බ්බලං|
Watch and pray, that you do not enter into temptation. The spirit indeed is willing, but the flesh is weak."
42 ස ද්විතීයවාරං ප්රාර්ථයාඤ්චක්රේ, හේ මත්තාත, න පීතේ යදි කංසමිදං මත්තෝ දූරං යාතුං න ශක්නෝති, තර්හි ත්වදිච්ඡාවද් භවතු|
Again, a second time he went away, and prayed, saying, "My Father, if this cannot pass away unless I drink it, your desire be done."
43 ස පුනරේත්ය තාන් නිද්රතෝ දදර්ශ, යතස්තේෂාං නේත්රාණි නිද්රයා පූර්ණාන්යාසන්|
He came again and found them sleeping, for their eyes were heavy.
44 පශ්චාත් ස තාන් විහාය ව්රජිත්වා තෘතීයවාරං පූර්ව්වවත් කථයන් ප්රාර්ථිතවාන්|
He left them again, went away, and prayed a third time, saying the same words.
45 තතඃ ශිෂ්යානුපාගත්ය ගදිතවාන්, සාම්ප්රතං ශයානාඃ කිං විශ්රාම්යථ? පශ්යත, සමය උපාස්ථාත්, මනුජසුතඃ පාපිනාං කරේෂු සමර්ප්යතේ|
Then he came to the disciples, and said to them, "Sleep on now, and take your rest. Look, the hour is near, and the Son of Man is betrayed into the hands of sinners.
46 උත්තිෂ්ඨත, වයං යාමඃ, යෝ මාං පරකරේෂු මසර්පයිෂ්යති, පශ්යත, ස සමීපමායාති|
Arise, let us be going. Look, he who betrays me is near."
47 ඒතත්කථාකථනකාලේ ද්වාදශශිෂ්යාණාමේකෝ යිහූදානාමකෝ මුඛ්යයාජකලෝකප්රාචීනෛඃ ප්රහිතාන් අසිධාරියෂ්ටිධාරිණෝ මනුජාන් ගෘහීත්වා තත්සමීපමුපතස්ථෞ|
While he was still speaking, look, Judas, one of the twelve, came, and with him a large crowd with swords and clubs, from the chief priests and elders of the people.
48 අසෞ පරකරේෂ්වර්පයිතා පූර්ව්වං තාන් ඉත්ථං සඞ්කේතයාමාස, යමහං චුම්බිෂ්යේ, සෝ(අ)සෞ මනුජඃ, සඒව යුෂ්මාභි ර්ධාර්ය්යතාං|
Now he who betrayed him gave them a sign, saying, "Whoever I kiss, he is the one. Seize him."
49 තදා ස සපදි යීශුමුපාගත්ය හේ ගුරෝ, ප්රණමාමීත්යුක්ත්වා තං චුචුම්බේ|
Immediately he came to Jesus, and said, "Greetings, Rabbi." and kissed him.
50 තදා යීශුස්තමුවාච, හේ මිත්රං කිමර්ථමාගතෝසි? තදා තෛරාගත්ය යීශුරාක්රම්ය දඝ්රේ|
Jesus said to him, "Friend, why are you here?" Then they came and laid hands on Jesus, and took him.
51 තතෝ යීශෝඃ සඞ්ගිනාමේකඃ කරං ප්රසාර්ය්ය කෝෂාදසිං බහිෂ්කෘත්ය මහායාජකස්ය දාසමේකමාහත්ය තස්ය කර්ණං චිච්ඡේද|
And look, one of those who were with Jesus stretched out his hand, and drew his sword, and struck the servant of the high priest, and struck off his ear.
52 තතෝ යීශුස්තං ජගාද, ඛඩ්ගං ස්වස්ථානේ නිධේහි යතෝ යේ යේ ජනා අසිං ධාරයන්ති, තඒවාසිනා විනශ්යන්ති|
Then Jesus said to him, "Put your sword back into its place, for all those who take the sword will die by the sword.
53 අපරං පිතා යථා මදන්තිකං ස්වර්ගීයදූතානාං ද්වාදශවාහිනීතෝ(අ)ධිකං ප්රහිණුයාත් මයා තමුද්දිශ්යේදානීමේව තථා ප්රාර්ථයිතුං න ශක්යතේ, ත්වයා කිමිත්ථං ඥායතේ?
Or do you think that I could not ask my Father, and he would even now send me more than twelve legions of angels?
54 තථා සතීත්ථං ඝටිෂ්යතේ ධර්ම්මපුස්තකස්ය යදිදං වාක්යං තත් කථං සිධ්යේත්?
How then would the Scriptures be fulfilled that it must be so?"
55 තදානීං යීශු ර්ජනනිවහං ජගාද, යූයං ඛඩ්ගයෂ්ටීන් ආදාය මාං කිං චෞරං ධර්ත්තුමායාතාඃ? අහං ප්රත්යහං යුෂ්මාභිඃ සාකමුපවිශ්ය සමුපාදිශං, තදා මාං නාධරත;
In that hour Jesus said to the crowds, "Have you come out as against a robber with swords and clubs to seize me? I sat daily in the temple teaching, and you did not arrest me.
56 කින්තු භවිෂ්යද්වාදිනාං වාක්යානාං සංසිද්ධයේ සර්ව්වමේතදභූත්| තදා සර්ව්වේ ශිෂ්යාස්තං විහාය පලායන්ත|
But all this has happened, that the Scriptures of the prophets might be fulfilled." Then all the disciples left him, and fled.
57 අනන්තරං තේ මනුජා යීශුං ධෘත්වා යත්රාධ්යාපකප්රාඤ්චඃ පරිෂදං කුර්ව්වන්ත උපාවිශන් තත්ර කියඵානාමකමහායාජකස්යාන්තිකං නින්යුඃ|
Those who had taken Jesus led him away to Caiaphas the high priest, where the scribes and the elders were gathered together.
58 කින්තු ශේෂේ කිං භවිෂ්යතීති වේත්තුං පිතරෝ දූරේ තත්පශ්චාද් ව්රජිත්වා මහායාජකස්යාට්ටාලිකාං ප්රවිශ්ය දාසෛඃ සහිත උපාවිශත්|
But Peter followed him from a distance, to the court of the high priest, and entered in and sat with the officers, to see the end.
59 තදානීං ප්රධානයාජකප්රාචීනමන්ත්රිණඃ සර්ව්වේ යීශුං හන්තුං මෘෂාසාක්ෂ්යම් අලිප්සන්ත,
Now the chief priests and the whole council sought false testimony against Jesus so they could put him to death;
60 කින්තු න ලේභිරේ| අනේකේෂු මෘෂාසාක්ෂිෂ්වාගතේෂ්වපි තන්න ප්රාපුඃ|
and they found none, even though many false witnesses came forward. But afterward two came forward,
61 ශේෂේ ද්වෞ මෘෂාසාක්ෂිණාවාගත්ය ජගදතුඃ, පුමානයමකථයත්, අහමීශ්වරමන්දිරං භංක්ත්වා දිනත්රයමධ්යේ තන්නිර්ම්මාතුං ශක්නෝමි|
and said, "This man said, 'I am able to destroy the temple of God, and to build it in three days.'"
62 තදා මහායාජක උත්ථාය යීශුම් අවාදීත්| ත්වං කිමපි න ප්රතිවදසි? ත්වාමධි කිමේතේ සාක්ෂ්යං වදන්ති?
The high priest stood up, and said to him, "Have you no answer? What is this that these testify against you?"
63 කින්තු යීශු ර්මෞනීභූය තස්යෞ| තතෝ මහායාජක උක්තවාන්, ත්වාම් අමරේශ්වරනාම්නා ශපයාමි, ත්වමීශ්වරස්ය පුත්රෝ(අ)භිෂික්තෝ භවසි නවේති වද|
But Jesus held his peace. The high priest answered him, "I adjure you by the living God, that you tell us whether you are the Messiah, the Son of God."
64 යීශුඃ ප්රත්යවදත්, ත්වං සත්යමුක්තවාන්; අහං යුෂ්මාන් තථ්යං වදාමි, ඉතඃපරං මනුජසුතං සර්ව්වශක්තිමතෝ දක්ෂිණපාර්ශ්වේ ස්ථාතුං ගගණස්ථං ජලධරානාරුහ්යායාන්තං වීක්ෂධ්වේ|
Jesus said to him, "You have said it. Nevertheless, I tell you, after this you will see the Son of Man sitting at the right hand of Power, and coming on the clouds of the sky."
65 තදා මහායාජකෝ නිජවසනං ඡිත්ත්වා ජගාද, ඒෂ ඊශ්වරං නින්දිතවාන්, අස්මාකමපරසාක්ෂ්යේණ කිං ප්රයෝජනං? පශ්යත, යූයමේවාස්යාස්යාද් ඊශ්වරනින්දාං ශ්රුතවන්තඃ,
Then the high priest tore his clothing, saying, "He has spoken blasphemy. Why do we need any more witnesses? See, now you have heard his blasphemy.
66 යුෂ්මාභිඃ කිං විවිච්යතේ? තේ ප්රත්යූචුඃ, වධාර්හෝ(අ)යං|
What do you think?" They answered, "He is worthy of death."
67 තතෝ ලෝකෛස්තදාස්යේ නිෂ්ඨීවිතං කේචිත් ප්රතලමාහත්ය කේචිච්ච චපේටමාහත්ය බභාෂිරේ,
Then they spit in his face and beat him with their fists, and some slapped him,
68 හේ ඛ්රීෂ්ට ත්වාං කශ්චපේටමාහතවාන්? ඉති ගණයිත්වා වදාස්මාන්|
saying, "Prophesy to us, you Messiah. Who hit you?"
69 පිතරෝ බහිරඞ්ගන උපවිශති, තදානීමේකා දාසී තමුපාගත්ය බභාෂේ, ත්වං ගාලීලීයයීශෝඃ සහචරඒකඃ|
Now Peter was sitting outside in the courtyard, and a servant girl came to him, saying, "You were also with Jesus, the Galilean."
70 කින්තු ස සර්ව්වේෂාං සමක්ෂම් අනඞ්ගීකෘත්යාවාදීත්, ත්වයා යදුච්යතේ, තදර්ථමහං න වේද්මි|
But he denied it before them all, saying, "I do not know what you are talking about."
71 තදා තස්මින් බහිර්ද්වාරං ගතේ (අ)න්යා දාසී තං නිරීක්ෂ්ය තත්රත්යජනානවදත්, අයමපි නාසරතීයයීශුනා සාර්ද්ධම් ආසීත්|
And when he had gone out onto the porch, another girl saw him, and said to those who were there, "This man also was with Jesus the Nazorean."
72 තතඃ ස ශපථේන පුනරනඞ්ගීකෘත්ය කථිතවාන්, තං නරං න පරිචිනෝමි|
Again he denied it with an oath, "I do not know the man."
73 ක්ෂණාත් පරං තිෂ්ඨන්තෝ ජනා ඒත්ය පිතරම් අවදන්, ත්වමවශ්යං තේෂාමේක ඉති ත්වදුච්චාරණමේව ද්යෝතයති|
After a little while those who stood by came and said to Peter, "Surely you are also one of them, for your accent makes you known."
74 කින්තු සෝ(අ)භිශප්ය කථිතවාන්, තං ජනං නාහං පරිචිනෝමි, තදා සපදි කුක්කුටෝ රුරාව|
Then he began to curse and to swear, "I do not know the man." Immediately the rooster crowed.
75 කුක්කුටරවාත් ප්රාක් ත්වං මාං ත්රිරපාහ්නෝෂ්යසේ, යෛෂා වාග් යීශුනාවාදි තාං පිතරඃ සංස්මෘත්ය බහිරිත්වා ඛේදාද් භෘශං චක්රන්ද|
Peter remembered the word which Jesus had said, "Before the rooster crows, you will deny me three times." He went out and wept bitterly.