Ded'enu' ra Dud'uin 2
1 Ndaa no atahori Yahudi ra fai malole na, fo ara roꞌe oi ‘Fai Pentakosta’, basa atahori mana tungga Lamatuaꞌ Yesus ra raꞌabꞌue sia ume esa. Aibꞌoiꞌ ma, ara rena liiꞌ mia lalai a onaꞌ sanggu-anin. Liiꞌ naa monae na seli, losa atahori mana sia naa ra nda hambu rena esa no esa sa.
Et cum complerentur dies Pentecostes, erant omnes pariter in eodem loco:
et factus est repente de cælo sonus, tamquam advenientis spiritus vehementis, et replevit totam domum ubi erant sedentes.
3 Ma ara rita onaꞌ ai mbilaꞌ mana banggi-bꞌanggiꞌ neu se sia esa-esaꞌ ata.
Et apparuerunt illis dispertitæ linguæ tamquam ignis, seditque supra singulos eorum:
4 Boe ma Lamatulain Dula-dale Na dai basa se. De ara ola-olaꞌ rendiꞌ atahori feaꞌ dedꞌea nara, tungga Dula-daleꞌ a fee se olaꞌ.
et repleti sunt omnes Spiritu Sancto, et cœperunt loqui variis linguis, prout Spiritus Sanctus dabat eloqui illis.
5 Leleꞌ naa, atahori Yahudi hetar mia nusaꞌ mataꞌ-mataꞌ sia raefafoꞌ a, rema raꞌabꞌue sia Yerusalem huu rala nara, hii-nau tungga Lamatulain.
Erant autem in Ierusalem habitantes Iudæi, viri religiosi ex omni natione, quæ sub cælo est.
6 Ara rena liiꞌ naa boe ma rakarumbu risiꞌ mamanaꞌ naa. Esa-esaꞌ rena dedꞌea nara mia Lamatuaꞌ Yesus atahori Nara bafa nara, de ara titindindi.
Facta autem hac voce, convenit multitudo, et mente confusa est, quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes.
7 Basa se mbo-mboꞌ a, ma rae, “Atahori mana olaꞌ ia ra, basa se atahori Galilea ra, to?
Stupebant autem omnes, et mirabantur, dicentes: Nonne ecce omnes isti, qui loquuntur, Galilæi sunt,
8 Te taoꞌ bee de hita rena ara olaꞌ rendiꞌ hita esa-esaꞌ dedꞌea nara?
et quomodo nos audivimus unusquisque linguam nostram, in qua nati sumus?
9 Hita ia ra, mia nusaꞌ hetar. Mia nusaꞌ Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus, Asia,
Parthi, et Medi, et Ælamitæ, et qui habitant Mespotamiam, Iudæam, et Cappadociam, Pontum, et Asiam,
10 Frigia, Pamfilia, Masir, ma Libia deka no kota Kirene; ma ruma mia kota Roma;
Phrygiam, et Pamphyliam, Ægyptum, et partes Libyæ, quæ est circa Cyrenen, et advenæ Romani,
11 ruma fai mia pulu Kreta, ma rae Arab. Ruma atahori Yahudi, ma ruma atahori mia nusa-nusa feaꞌ mana masoꞌ agama Yahudi ena. Te ata rena atahori ia ra olaꞌ rendiꞌ hita dedꞌea tara. Ara olaꞌ manaseliꞌ fo Lamatualain tao helaꞌ ra. We! Hita titindindi ma!”
Iudæi quoque, et Proselyti, Cretes, et Arabes: audivimus eos loquentes nostris linguis magnalia Dei.
12 Basa se mbo-mboꞌ a, de esa natane mbali esa oi, “Taꞌo bee de dadꞌi onaꞌ naa, e? Ia, sosoa na saa, e?”
Stupebant autem omnes, et mirabantur ad invicem dicentes: Quidnam vult hoc esse?
13 Te hambu atahori feaꞌ ra raꞌaeꞌei se rae, “Woi! Afiꞌ fadꞌuli se! Te naa ra, mana mafuꞌ seli ena!”
Alii autem irridentes dicebant: Quia musto pleni sunt isti.
14 Sia naa hambu Petrus no Lamatuaꞌ Yesus dedenu ka sanahulu esa nara. Petrus mata neu de olaꞌ neu atahori naeꞌ mana maꞌabꞌueꞌ sia naa. Olaꞌ nahereꞌ nae, “Ama-ina, toronoo nggare! Hei atahori Yahudi, ma hei atahori mana ima leo sia kota Yerusalem! Pasa ndiki mara malolole fo rena au oꞌolangga ia, te hambu saa mana seliꞌ au ae ufadꞌe nggi.
Stans autem Petrus cum undecim levavit vocem suam, et locutus est eis: Viri Iudæi, et qui habitatis Ierusalem universi, hoc vobis notum sit, et auribus percipite verba mea.
15 Afiꞌ mae atahori ia ra mafu. Nda taꞌo naa sa! Misinedꞌa, nda hambu atahori rinu mafu fefetu anaꞌ sa. Oras ia feꞌe liiꞌ sio!
Non enim, sicut vos æstimatis, hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia:
16 Hei rena atahori ia ra ola-olaꞌ rendi hei dedꞌea mara. Matetu na, taꞌo ia: maꞌahulu na, Lamatulain nafadꞌe basa memaꞌ dalaꞌ ia, pake mana ola-ola Na Yoel, oi:
sed hoc est, quod dictum est per prophetam Ioel:
17 ‘Lamatualain nae, “Mia fai mateꞌen, Au fee Dula-dale Ngga neu basa atahori. Hei ana touꞌ ma ana feto mara, Au pake dadꞌi mana ola-ola nggara. Hei ana soru mara, hambu rita saa fo Au ae utudꞌu neu se. Hei atahori lasi mara, ralamein saa fo Au ae fee se rita.
Et erit in novissimis diebus (dicit Dominus) effundam de Spiritu meo super omnem carnem: et prophetabunt filii vestri, et filiæ vestræ, et iuvenes vestri visiones videbunt, et seniores vestri somnia somniabunt.
18 Nandaa no fai mateꞌen, Au fee Dula-dale Ngga neu Au atahori nggara. Au fee neu touꞌ, ma Au fee neu inaꞌ ra boe. Dei fo ara olaꞌ sa fo Au ufadꞌe neu se.
Et quidem super servos meos, et super ancillas meas in diebus illis effundam de Spiritu meo, et prophetabunt:
19 Mateꞌen te, Lamatuaꞌ fai Na losa. Te aleꞌ ia faiꞌ naa nda feꞌe nema sa, de Au tao uꞌuhuluꞌ manadadꞌiꞌ ra sia lalai ata. Relo a dadꞌi maꞌahatuꞌ; ma fulan dadꞌi mbilas onaꞌ raaꞌ e. Au o tao saa-saa manaseliꞌ sia raefafoꞌ mbena na boe. Onaꞌ a raaꞌ, ai, no masuꞌ bubꞌue-bubꞌueꞌ hene ata reu. Losa Lamatuaꞌ fai mana seliꞌ Na naa ra, naa seka ra mana rameli roꞌe tulun Lamatulain, naa sira mana hambu masodꞌaꞌ.’” Yoel nafadꞌe basa naa ena, eniꞌ a maꞌahulu na.
et dabo prodigia in cælo sursum, et signa in terra deorsum, sanguinem, et ignem, et vaporem fumi:
Sol convertetur in tenebras, et luna in sanguinem, antequam veniat dies Domini magnus et manifestus.
Et erit: omnis, quicumque invocaverit nomen Domini, salvus erit.
22 Dadꞌi toronoo atahori Israꞌel re! Pasa ndiki mara rena au oꞌola ngga. Lamatulain dudꞌu basa Yesus, atahori Nasaret naa. Hei mihine mae naa tebꞌe, huu mita basa Lamatualain pake Yesus tao mana dadꞌi ma mana seliꞌ ra. Hei o mihine basa ia ra, huu Yesus tao mana dadꞌi naa ra sia hei taladꞌa ma.
Viri Israelitæ, audite verba hæc: Iesum Nazarenum, virum approbatum a Deo in vobis, virtutibus, et prodigiis, et signis, quæ fecit Deus per illum in medio vestri, sicut et vos scitis:
23 Te hei misa E. Hei kokoe atahori deꞌulakaꞌ ra fo mbaku risa E sia hau ngganggeꞌ ata. Tehuu, Lamatulain bubꞌuluꞌ basa naa mia dalahulu na neu, fo memaꞌ naa ndaa no dudꞌuꞌa Na.
hunc definito consilio, et præscientia Dei traditum, per manus iniquorum affligentes interemistis:
24 Memaꞌ hei tao doidꞌoso Yesus losa Ana mate. Te Lamatulain nda nau E mate nakandoo sa. De Ana lea nala E mia mamate Na, de fee Ne nasodꞌa baliꞌ.
quem Deus suscitavit, solutis doloribus inferni, iuxta quod impossibile erat teneri illum ab eo. (questioned)
25 Dalahulu na Mane Daud suraꞌ soal Yesus taꞌo ia: ‘Au bubꞌuluꞌ ae Lamatuaꞌ no au. Nda hambu saa saꞌ boe tao natudꞌaꞌ au, huu Lamatuaꞌ sia au bobꞌoa ngga.
David enim dicit in eum: Providebam Dominum in conspectu meo semper: quoniam a dextris est mihi ne commovear:
26 De au rala ngga namahoꞌo. Au koa-kio E ukundoo, ma umuhena E.
Propter hoc lætatum est cor meum, et exultavit lingua mea, insuper et caro mea requiescet in spe:
27 Ana nda hela au ao samana ngga sia atahori mates ra mamana na sa. Ana nda hela Atahori Meumare Na ao sisi na maꞌafo sia rates rala sa. (Hadēs g86)
Quoniam non derelinques animam meam in inferno, nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem. (Hadēs g86)
28 Ana natudꞌu dala masodꞌa ndos neu au. Naa de, rala ngga namahoꞌo seli, huu Lamatualain no au.’ Mane Daud suraꞌ basa naa ena, eniꞌ a maꞌahulu na.
Notas mihi fecisti vias vitæ: et replebis me iucunditate cum facie tua.
29 Dadꞌi toronoo nggare! Fee isin au dei, fo olaꞌ relo-relo o nggi, soꞌal hita baꞌi Daud na. Baꞌi Daud olaꞌ taꞌo naa, te ana nda natudꞌu ao na sa. Hita bubꞌuluꞌ naa, huu ana mate, ma raꞌoi hendi ena. Rate na feꞌe sia hita taladꞌa na, losa faiꞌ ia.
Viri fratres, liceat audenter dicere ad vos de patriarcha David quoniam defunctus est, et sepultus: et sepulchrum eius est apud nos usque in hodiernum diem.
30 Mane Daud ia, dadꞌi Lamatualain mana ola-ola Na. Ana bubꞌuluꞌ Lamatualain helu basa pake susumbaꞌ oi, dei fo Daud tititi-nonosi na esa toꞌu parendaꞌ. Lamatualain dudꞌu Atahori naa eniꞌ a dalahulu na.
Propheta igitur cum esset, et sciret quia iureiurando iurasset illi Deus de fructu lumbi eius sedere super sedem eius:
31 Leleꞌ naa, Daud mete dodꞌooꞌ neu ena. Nafadꞌe naꞌahuluꞌ soꞌal Atahori fo Lamatualain dudꞌu basaꞌ a. Dei fo Atahori naa mate, ma nasodꞌa baliꞌ. Daud o nafadꞌe nae Atahori naa nda leo nakandoo sia atahori mates ra mamanan sa, ma ao sisin o nda maꞌafo sa boe. (Hadēs g86)
providens locutus est de Resurrectione Christi, quia neque derelictus est in inferno, neque caro eius vidit corruptionem. (Hadēs g86)
32 Atahori fo Daud ola-olaꞌ a, naeni Yesus! Lamatualain tao nasodꞌa baliꞌ E mia mamate na. Ma basa hai o mita Ana nasodꞌa baliꞌ ena.
Hunc Iesum resuscitavit Deus, cuius omnes nos testes sumus.
33 Oras ia, Lamatualain soꞌu Yesus fo toꞌu panggat monaeꞌ. Ana endoꞌ sia Lamatualain bobꞌoa ona Na, sia mamanaꞌ fo Lamatualain sadꞌia helaꞌ a. Ama na o fee Ne Dula-dale Meumareꞌ, tungga hehelu Na mia dalahulu na neu. Ana o helu fee Dula-dale Meumare Na, neu hita boe. Dadꞌi saa fo hei rena no mita oras ia, naa, Lamatualain fee Dula-Dale Meumare Na.
Dextera igitur Dei exaltatus, et promissione Spiritus Sancti accepta a Patre, effudit hunc, quem vos videtis, et auditis.
34 Daud nda hene sorga neu sa, te nafadꞌe oi, ‘Lamatualain olaꞌ no au malangga ngga oi, “Endoꞌ sia Au bobꞌoa ona ngga sia mamanaꞌ fo Au sadꞌia helaꞌ a,
Non enim David ascendit in cælum: dixit autem ipse: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis
35 losa au tao musu mara taꞌalok neu nggo.’”
donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.
36 Naa de basa atahori Israꞌel ra musi rahine tebꞌe-tebꞌeꞌ soꞌal Yesus fo hei mbaku misa mia hau ngganggeꞌ a. Eni ia, Kristus fo Lamatualain dudꞌu eniꞌ a maꞌahulu na. Eni o dadꞌi hita malangga na!”
Certissime sciat ergo omnis domus Israel, quia et Dominum eum, et Christum fecit Deus, hunc Iesum, quem vos crucifixistis.
37 Rena taꞌo naa ma, atahori ra fale rala nara reuꞌ ena. De ara ratane Petrus no dedenu feaꞌ nara oi, “Aꞌa nggare! Hai musi tao saa fai?”
His autem auditis, compuncti sunt corde, et dixerunt ad Petrum, et ad reliquos Apostolos: Quid faciemus, viri fratres?
38 Petrus nataa oi, “Hei musi lao hela sala-singgo mara fo tungga Lamatualain. Basa naa, musi moꞌe sarani, dadꞌi neu bukti oi hei tungga Yesus Karistus Dala Masodꞌa Na ena. Naa o dadꞌi bukti oi Lamatualain ose hendi basa salaꞌ mara boe. Ma hei o hambu Lamatualain Dula-dale Meumare Na boe.
Petrus vero ad illos: Pœnitentiam (inquit) agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Iesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum: et accipietis donum Spiritus Sancti.
39 Lamatualain helu taꞌo naa neu basa atahori mana masoꞌ dadꞌi Eni atahori na. Ana helu taꞌo naa fee hei atahori Israꞌel mo tititi-nonosi mara. Ana o helu fee atahori mia nusa feaꞌ ra boe.
Vobis enim est repromissio, et filiis vestris, et omnibus, qui longe sunt, quoscumque advocaverit Dominus Deus noster.
40 Petrus olaꞌ loa-naruꞌ neu se fo nafadꞌe se oi, “Ia naa, atahori naeꞌ raꞌadꞌodꞌooꞌ mia dalaꞌ masodꞌa ndos. De hei musi besa-bꞌesa, fo afiꞌ tungga atahori deꞌulakaꞌ ra dala na. Te tunggaꞌ a Lamatualain dala ndo-tetu na. Naa fo, hei hambu masodꞌaꞌ ma misodꞌa mikindoo mo E.”
Aliis etiam verbis plurimis testificatus est, et exhortabatur eos, dicens: Salvamini a generatione ista prava.
41 Boe ma atahori naeꞌ simbo Petrus oꞌola na. Ara tungga Yesus Dala Masodꞌa na, ma roꞌe sarani. Faiꞌ naa, atahori rifon telu masoꞌ dadꞌi Yesus atahori nara.
Qui ergo receperunt sermonem eius, baptizati sunt: et appositæ sunt in die illa animæ circiter tria millia.
42 Ara hii raꞌabꞌue ro atahori feaꞌ mana tungga Yesus ra. Ara malole esa no esa. Tungga fai ara manggate rena nenoriꞌ mia Yesus dedenu Nara. Ara o hii hule-oꞌe ma raa raꞌabꞌue boe.
Erant autem perseverantes in doctrina Apostolorum, et communicatione fractionis panis, et orationibus.
43 Leleꞌ naa, Lamatuaꞌ Yesus dedenu Nara, tao manadadꞌi naeꞌ, losa atahori ra titiriri ma ramatau.
Fiebat autem omni animæ timor: multa quoque prodigia, et signa per Apostolos in Ierusalem fiebant, et metus erat magnus in universis.
44 Atahori mana tungga Lamatuaꞌ Yesus Dala Masodꞌa Na, raꞌabꞌue ro ralaꞌ esa, losa saa fo sira ena na o, pake raꞌabꞌue.
Omnes etiam, qui credebant, erant pariter, et habebant omnia communia.
45 Ruma o raseo sudꞌi a saa ma hata-heto nara, ma babꞌanggi doi na neu atahori mamahereꞌ ra, tungga esa-esaꞌ parlu na.
Possessiones et substantias vendebant, et dividebant illa omnibus, prout cuique opus erat.
46 Tungga fai ara hii raꞌabꞌue sia Lamatualain Ume Hule-Oꞌe Huu Na. Ara raa tungga-tungga ume no rala nemehoꞌot. Basa se rasodꞌa hii tulu-fali esa no esa, ma ara o nda deꞌu sa.
Quotidie quoque perdurantes unanimiter in templo, et frangentes circa domos panem, sumebant cibum cum exultatione, et simplicitate cordis,
47 Tungga fai, ara koa-kio Lamatualain nda namaetuꞌ sa. Basa atahori deaꞌ ra hii-nau ro se. Tungga fai, Lamatualain fee masodꞌaꞌ neu atahori, de ara raꞌabꞌue ro Lamatuaꞌ Yesus atahori Nara. Naa de, ara ramaheta rakandooꞌ a.
collaudantes Deum, et habentes gratiam ad omnem plebem. Dominus autem augebat qui salvi fierent quotidie in idipsum.
