Рындоря 17
1 Кала вонэ проджиле Амфиполи тай Аполлония, тунчи авиле дэ Фессалоника, тев сля иудеенгири синагога.
Paulus dan Silas mengambil jalan melalui Amfipolis dan Apolonia dan tiba di Tesalonika. Di situ ada sebuah rumah ibadat orang Yahudi.
2 Павло, сар лэстэ сля прылито, джиля дэ синагога и котэ трин субботы дэдумэлас иудеенца пала Лила.
Seperti biasa Paulus masuk ke rumah ibadat itu. Tiga hari Sabat berturut-turut ia membicarakan dengan mereka bagian-bagian dari Kitab Suci.
3 Вов оттерэлас тай допхэнэлас лэнди, со Христости трэбуни сля тэ прылэ грыжа тай тэ отджювдё мулэндар. — Исусо, пала Савэ мэ тумэнди розпхэнав, исин Христосо, — пхэнэлас Павло.
Ia menerangkannya kepada mereka dan menunjukkan, bahwa Mesias harus menderita dan bangkit dari antara orang mati, lalu ia berkata: "Inilah Mesias, yaitu Yesus, yang kuberitakan kepadamu."
4 Лэнди патине койсавэ иудея, бут пативалэн греконэн и бут джювлен барэ родостар. И всавэрэ вонэ прыачиле Павлостэ тай Силастэ.
Beberapa orang dari mereka menjadi yakin dan menggabungkan diri dengan Paulus dan Silas dan juga sejumlah besar orang Yunani yang takut kepada Allah, dan tidak sedikit perempuan-perempuan terkemuka.
5 Авэр иудея холиле пала кода. Вонэ лиле пэґа налачен манушэн, савэн аракхле пэ форо, стидэне инте гроза манушэн и ачиле бутэн тэ подваздэ. Тунчи джиле Иасонохкэрэ цэрэстэ, родэнас Павло тай Сила, соб тэ вылиджя лэн манушэндэ.
Tetapi orang-orang Yahudi menjadi iri hati dan dengan dibantu oleh beberapa penjahat dari antara petualang-petualang di pasar, mereka mengadakan keributan dan mengacau kota itu. Mereka menyerbu rumah Yason dengan maksud untuk menghadapkan Paulus dan Silas kepada sidang rakyat.
6 Ай кала на аракхле лэн котэ, цырдэне Иасоно тай аврэн пхралэн форохкэрэ пхурэдэрэндэ. — Кадэла мануша терэн бибахталимо пав всавири люмля, тай екхатар авиле амэндэ, — типисиле вонэ.
Tetapi ketika mereka tidak menemukan keduanya, mereka menyeret Yason dan beberapa saudara ke hadapan pembesar-pembesar kota, sambil berteriak, katanya: "Orang-orang yang mengacaukan seluruh dunia telah datang juga ke mari,
7 — Тай Иасоно прылиля лэн дэ пэхкоро цэр. Вонэ на прылэн императохкоро упхэнимо, тай дэдумэн, со исин авэр тхагари, Савэ акхарэн Исусо.
dan Yason menerima mereka menumpang di rumahnya. Mereka semua bertindak melawan ketetapan-ketetapan Kaisar dengan mengatakan, bahwa ada seorang raja lain, yaitu Yesus."
8 Гроза манушэн и форохкэрэ пхурэдэра ушундэ када тай пэрэдаравдэпэ.
Ketika orang banyak dan pembesar-pembesar kota mendengar semuanya itu, mereka menjadi gelisah.
9 Тунчи Иасоно тай авэр потиндэ пала пэ, тай лэн отмукле.
Tetapi setelah mereka mendapat jaminan dari Yason dan dari saudara-saudara lain, merekapun dilepaskan.
10 Сар кацик авиля рят, пхрала отбичалдэ Павло и Сила дэ Верия. Кала вонэ авиле пордэ, тунчи заджиле дэ иудеенгири синагога.
Tetapi pada malam itu juga segera saudara-saudara di situ menyuruh Paulus dan Silas berangkat ke Berea. Setibanya di situ pergilah mereka ke rumah ibadat orang Yahudi.
11 Вериниянуря сле мануша оттердэ їлэґа, а на кади, сар дэ Фессалоника. Вонэ прылиле Павлохкири дума всавэрэ їлэґа и кожно диво розлэнас Лила, соб тэ продыкхэ, чячимо када чи нат.
Orang-orang Yahudi di kota itu lebih baik hatinya dari pada orang-orang Yahudi di Tesalonika, karena mereka menerima firman itu dengan segala kerelaan hati dan setiap hari mereka menyelidiki Kitab Suci untuk mengetahui, apakah semuanya itu benar demikian.
12 Бут лэндар патине. Патине кади ж греконэнгэрэ пативалэ джювля тай бут греконэн.
Banyak di antara mereka yang menjadi percaya; juga tidak sedikit di antara perempuan-perempuan terkemuka dan laki-laki Yunani.
13 Нэ кала иудея дэ Фессалоника уджянгле, со Павло пхэнэл Дэвлэхкоро Лав дэ Верия, вонэ авиле пордэ и ачиле тэ подмарэ и тэ подваздэ манушэн.
Tetapi ketika orang-orang Yahudi dari Tesalonika tahu, bahwa juga di Berea telah diberitakan firman Allah oleh Paulus, datang jugalah mereka ke sana menghasut dan menggelisahkan hati orang banyak.
14 Пхрала сиго отбичалдэ Павло морестэ, а Сила тай Тимофеи ачилепэ дэ форо.
Tetapi saudara-saudara menyuruh Paulus segera berangkat menuju ke pantai laut, tetapi Silas dan Timotius masih tinggal di Berea.
15 Кодэла, савэ отлиджялдэ Павло, авиле лэґа дэ Афины, а тунчи рисиле павпалэ. Павло прыпхэнда лэнди тэ пэрэдэ, соб Сила тай Тимофеи сигэдэр тэ авэн лэстэ.
Orang-orang yang mengiringi Paulus menemaninya sampai di Atena, lalu kembali dengan pesan kepada Silas dan Timotius, supaya mereka selekas mungkin datang kepadanya.
16 Кала Павло дожутярэлас лэн, вов пхирэлас пав Афины и лэсти сля пхаро тэ дыкхэ, сар бут дэвлорэн исин дэ кадэва форо.
Sementara Paulus menantikan mereka di Atena, sangat sedih hatinya karena ia melihat, bahwa kota itu penuh dengan patung-patung berhala.
17 Вов пхэнэлас дэ синагога иудеенца тай кодэлэнца, савэ тэлёнас Дэвлэсти. И кожно диво дэдумэлас кодэлэнца, каґа дыкхэласпэ пэ форо.
Karena itu di rumah ibadat ia bertukar pikiran dengan orang-orang Yahudi dan orang-orang yang takut akan Allah, dan di pasar setiap hari dengan orang-orang yang dijumpainya di situ.
18 Лэґа дэдумане койсавэ ирвалэ мануша — эпикурейцуря тай стоикуря. Екх мануша пхученас: — Со кадэва башлимури камэл тэ пхэнэ? Авэр пхэнэнас: — Амэнди сикавэлпэ, со вов дэдумэл пала аврэпхуякэрэн дэвлэн, — колэсти со Павло дэдуманя Бахтало Лав пала Исусо тай Отджюндивимо.
Dan juga beberapa ahli pikir dari golongan Epikuros dan Stoa bersoal jawab dengan dia dan ada yang berkata: "Apakah yang hendak dikatakan si peleter ini?" Tetapi yang lain berkata: "Rupa-rupanya ia adalah pemberita ajaran dewa-dewa asing." Sebab ia memberitakan Injil tentang Yesus dan tentang kebangkitan-Nya.
19 Павло андэ пэ форохкоро стидэмо, Ареопаго, тай помангле: — Розпхэн амэнди, со када за нэво сикляримо, пала савэ ту дэдумэх?
Lalu mereka membawanya menghadap sidang Areopagus dan mengatakan: "Bolehkah kami tahu ajaran baru mana yang kauajarkan ini?
20 Ту пхэнэх пала кода, со на полах. И амэ камах тэ уджянэ, со када исин.
Sebab engkau memperdengarkan kepada kami perkara-perkara yang aneh. Karena itu kami ingin tahu, apakah artinya semua itu."
21 Афинянуря ж и мануша авря пхуятар, савэ котэ джювэнас, фартэ камэнас тэ залэпэ кодэлэґа, соб тэ дэдумэ чи тэ шунэ сось нэво.
Adapun orang-orang Atena dan orang-orang asing yang tinggal di situ tidak mempunyai waktu untuk sesuatu selain untuk mengatakan atau mendengar segala sesuatu yang baru.
22 Тунчи Павло вщиля машкар Ареопаго тай пхэнда: — Афинянуря! Мэ дыкхав, со тумэ будэр аврэн манушэндар тэлён дэвлэнди.
Paulus pergi berdiri di atas Areopagus dan berkata: "Hai orang-orang Atena, aku lihat, bahwa dalam segala hal kamu sangat beribadah kepada dewa-dewa.
23 Кала мэ пхиравас и роздыкхавас тумарэ свэнтыи тхана, мэ дыкхлём, со пэ екх жэртвеннико сля искриисардо: «Наджянглэ Дэвлэсти». Пала Кадэлэ Дэвлэ, Ка тумэ на джянэн, нэ Касти тэлён, мэ тумэнди и розпхэнав.
Sebab ketika aku berjalan-jalan di kotamu dan melihat-lihat barang-barang pujaanmu, aku menjumpai juga sebuah mezbah dengan tulisan: Kepada Allah yang tidak dikenal. Apa yang kamu sembah tanpa mengenalnya, itulah yang kuberitakan kepada kamu.
24 Дэвэл, саво стерда люмля и вса, со дэ латэ исин, Вов исин Рай болыбнасти тай пхуяти. Вов на джювэл дэ храмонэн, савэ тердэ манушэнгэрэ васта.
Allah yang telah menjadikan bumi dan segala isinya, Ia, yang adalah Tuhan atas langit dan bumi, tidak diam dalam kuil-kuil buatan tangan manusia,
25 Тай на мангэл, соб мануша тэ терэн бути Лэсти пэхкэрэ вастэнца, сар бы Лэсти сось на хутилэл. Вов Еджино дэл манушэнди, соб вонэ тэ джювэн и тэ пхурдэн, и вса авэр.
dan juga tidak dilayani oleh tangan manusia, seolah-olah Ia kekurangan apa-apa, karena Dialah yang memberikan hidup dan nafas dan segala sesuatu kepada semua orang.
26 Екхэ манушэстар Вов стерда всавэрэ манушэнгэрэ родуря, соб мануша тэ джювэн пав всавири люмля, тай майанглал вытидэня вряма и пхуя лэнгэрэ джювимасти.
Dari satu orang saja Ia telah menjadikan semua bangsa dan umat manusia untuk mendiami seluruh muka bumi dan Ia telah menentukan musim-musim bagi mereka dan batas-batas kediaman mereka,
27 Вса откада Дэвэл терда, соб мануша тэ родэн Лэ, тэ полэн, тев Вов исин, тай тэ аракхэн Лэ, нэ пав чячима Вов исин надур амэндар.
supaya mereka mencari Dia dan mudah-mudahan menjamah dan menemukan Dia, walaupun Ia tidak jauh dari kita masing-masing.
28 Дэ Лэстэ амэ джювах, пхирах тай исин дэ люмля. Сар пхэнэнас пала кода и койсавэ тумарэ поэтуря: «Амэ исин Лэхкоро родо».
Sebab di dalam Dia kita hidup, kita bergerak, kita ada, seperti yang telah juga dikatakan oleh pujangga-pujanggamu: Sebab kita ini dari keturunan Allah juga.
29 И кала амэ Дэвлэхкоро родо, амэнди нащи тэ думисарэ, со Дэвэл поджило пэ кода, со тердо совнакастар, рупатар чи барэстар пав манушэхкири годи.
Karena kita berasal dari keturunan Allah, kita tidak boleh berpikir, bahwa keadaan ilahi sama seperti emas atau perak atau batu, ciptaan kesenian dan keahlian manusia.
30 Англэ Дэвэл промукэлас вряма, кала мануша на джянгле пала Лэ, нэ екхатар прыпхэнэл всавэрэ манушэнди пав всавири люмля тэ ачявэ бэзимо.
Dengan tidak memandang lagi zaman kebodohan, maka sekarang Allah memberitakan kepada manusia, bahwa di mana-mana semua mereka harus bertobat.
31 Вов екхатар вытидэня диво, кала сундисарэла люмля пав чячима, тай кади ж вытидэня Манушэ, Саво авэла сундисареґа. Дэвэл допхэнда када англа всавэрэн, кала отджювдярда Лэ мулэндар.
Karena Ia telah menetapkan suatu hari, pada waktu mana Ia dengan adil akan menghakimi dunia oleh seorang yang telah ditentukan-Nya, sesudah Ia memberikan kepada semua orang suatu bukti tentang hal itu dengan membangkitkan Dia dari antara orang mati."
32 Кала вонэ ушундэ пала отджюндивимо мулэндар, койсавэ лэндар ачиле тэ асапэ, ай авэр пхэндэ: — Пала кода амэ пошунаґа тут дэ авэр моло.
Ketika mereka mendengar tentang kebangkitan orang mati, maka ada yang mengejek, dan yang lain berkata: "Lain kali saja kami mendengar engkau berbicara tentang hal itu."
33 Кадэлэґа Павло и ачявда лэнгоро стидэмо.
Lalu Paulus pergi meninggalkan mereka.
34 Нэ набут манушэн прыачиле Павлостэ тай патине. Машкар лэн сле Дионисии, саво вджялас дэ Ареопаго, джювли, савя акхарэнас Дамарь, тай авэр мануша.
Tetapi beberapa orang laki-laki menggabungkan diri dengan dia dan menjadi percaya, di antaranya juga Dionisius, anggota majelis Areopagus, dan seorang perempuan bernama Damaris, dan juga orang-orang lain bersama-sama dengan mereka.
