< Atos 13 >
1 Agora, na assembléia que estava em Antioquia, havia alguns profetas e professores: Barnabé, Simeão que se chamava Níger, Lúcio de Cirene, Manaen, o irmão adotivo de Herodes, o tetrarca, e Saulo.
Mu mpingo wa ŵandu ŵakunkulupilila Kilisito ŵa ku Antiokia, ŵapali ŵane ŵaŵaliji ŵakulondola ŵa Akunnungu ni ŵakwiganya. Mwa ŵelewo, ŵapali che Banaba ni che Simeoni jwakuŵilanjikwa jwampiliu ni che Lukio jwa ku Kulene ni che Sauli ni che Manaeni ŵaŵalelitwe pamo ni mwenye che Helode.
2 Enquanto serviam ao Senhor e jejuavam, o Espírito Santo disse: “Separai Barnabé e Saulo para mim, para a obra para a qual os chamei”.
Nipele, paŵaliji nkupopela kwa Ambuje ni kutaŵa, Mbumu jwa Akunnungu ŵatite, “Mumichile pajika che Banaba ni che Sauli, kwa ligongo lya masengo ganaŵilasile.”
3 Então, quando jejuaram, rezaram e colocaram as mãos sobre eles, os mandaram embora.
Nipele, paŵamasile kutaŵa ni kupopela, ŵaasajichile makono gao ni kwaleka ajaulangane.
4 Então, sendo enviados pelo Espírito Santo, eles desceram para Seleucia. De lá eles navegaram para Chipre.
Nipele, che Banaba ni che Sauli ali alajiswe ni Mbumu jwa Akunnungu ŵatulwiche mpaka ku Seleukia, kutyochela kweleko ŵakwesile ngalaŵa mpaka ku chilumba cha Kupulo.
5 Quando estavam em Salamis, proclamaram a palavra de Deus nas sinagogas judaicas. Tiveram também João como seu acompanhante.
Paŵaiche ku Salami, ŵaalalichile ŵandu Liloŵe lya Akunnungu mmajumba ga kupopelela Ŵayahudi, che Yohana Maliko ŵaliji pamo nawo nti jwakwatumichila.
6 Quando atravessaram a ilha até Pafos, encontraram um certo feiticeiro, um falso profeta, um judeu cujo nome era Bar Jesus,
Paŵajesilejesile mchilumba chose mpaka ku Pafo, ŵansimene nsaŵi jumo Myahudi, jwakulondola jwa unami liina lyakwe Baliyesu.
7 que estava com o procônsul, Sergius Paulus, um homem de entendimento. Este homem convocou Barnabé e Saulo, e procurou ouvir a palavra de Deus.
Jweleju ŵaliji pamo ni che Selujio Paolo jwankulu jwa chilumba, mundu juŵaliji ni lunda nnope. Che Selujio Paolo ŵaaŵilasile che Banaba ni che Sauli kuti apilikane Liloŵe lya Akunnungu.
8 Mas Elymas, o feiticeiro (pois assim é seu nome por interpretação) resistiu a eles, procurando afastar o procônsul da fé.
Nambo Elima nsaŵi jo, Elima Mchigiliki malumbo gakwe Jwakukanila, ŵasachile kunsiŵila jwankulu jwa chilumba anaukulupilile Ukilisito.
9 Mas Saul, que também se chama Paulo, cheio do Espírito Santo, fixou seus olhos nele
Nipele che Sauli jwakuŵilanjikwa che Paolo, ali aguumbele Mbumu jwa Akunnungu, ŵankolondolele Elima,
10 e disse: “Filho do diabo, cheio de todo engano e de toda astúcia, inimigo de toda justiça, não cessarás de perverter os caminhos corretos do Senhor?
ni kuti, “Mmwe nli mwanache jwa Shetani! Mmwe nli jwammagongo jwa ya usyene yose! Mmwe nli jwaunami jwankulu ni jwaulamba! Moŵa gose ngankuleka kugalyungasya matala ga goloka ga Ambuje.
11 Agora, eis que a mão do Senhor está sobre ti, e ficarás cego, não vendo o sol por uma estação do ano”! Imediatamente uma névoa e escuridão caíram sobre ele. Ele andou por aí procurando alguém que o conduzisse pela mão.
Sambano, ulamusi wa Ambuje chiunlamule, chimme jwangalola ni nganliwona lyuŵa kwa katema.” Papopo pepo lyannyichilile lipundugulu ni chipi, ni ŵajendajendaga achinsosaga mundu jwakunkamula nkono kuti ŵaalongosye.
12 Então o procônsul, ao ver o que estava sendo feito, acreditou, maravilhando-se com o ensinamento do Senhor.
Jwankulu jwa chilumba jula paŵaiweni iyatendekwe yo, ŵankulupilile Che Yesu, ni ŵagasimosile nnope majiganyo gaŵagapilikene gankati Ambuje.
13 Agora Paul e sua empresa zarparam de Paphos e vieram para Perga em Pamphylia. João partiu deles e retornou a Jerusalém.
Nipele, che Paolo ni mpingo wakwe ŵakwesile ngalaŵa kutyochela ku Pafo ni ŵaichenje ku Pega mmusi wa Pamfilia, nambo che Yohana Maliko ŵaalesile ni kuujila ku Yelusalemu.
14 Mas eles, passando de Perga, vieram para Antioquia da Pisídia. Entraram na sinagoga no dia de sábado e se sentaram.
Nambo ŵanyawo ŵapelengenye kutyochela ku Pega mpaka ku Pisidia mmusi wa ku Antiokia. Nipele ŵajinjile mu nyuumba ja kupopelela pa Lyuŵa lya Kupumulila ni kutama.
15 Após a leitura da lei e dos profetas, os chefes da sinagoga enviaram a eles, dizendo: “Irmãos, se vocês têm alguma palavra de exortação para o povo, falem”.
Paŵamasile kusyoma mchitabu cha Malajisyo ni mu itabu ya Ŵakulondola, ilongola ŵa nyuumba ja kupopelela jila ŵalajisye utenga kukwao kuti, “Achalongo achinjetu, iŵaga nkwete maloŵe gagali gose gakwalimbisya mitima ŵandu ŵa, mmechete.”
16 Paulo levantou-se, e gesticulando com a mão disse: “Homens de Israel, e vós que temeis a Deus, escutai”.
Nipele, che Paolo ŵajimi, ŵajongwele nkono ni kutanda kuŵecheta, “Ŵanyamwe Ŵaisilaeli achinjangu ni wose unkwalamba Akunnungu, mpilikanichisye!
17 O Deus deste povo escolheu nossos pais, e exaltou o povo quando eles ficaram como estrangeiros na terra do Egito, e com um braço erguido, ele os conduziu para fora dela.
Akunnungu ŵa ŵandu Ŵaisilaeli ŵaasagwile achambuje ŵetu, ni kwakusya paŵatamaga kuchilendo ku Misili kula. Ni kwa ukombole wao wekulungwa ŵaakopwesye kweleko.
18 Por um período de cerca de quarenta anos, ele os suportou no deserto.
Ni ŵaapililile mwipululu mula kwa yaka alobaini.
19 Quando ele havia destruído sete nações na terra de Canaã, ele lhes deu sua terra por uma herança de cerca de quatrocentos e cinqüenta anos.
Nipele, ŵasijonasile ngosyo nsano ni siŵili sya mchilambo cha Kanaani ni ŵapele ŵanyawo chilambo cho kuti ajinjilanje majumba.
20 Depois destas coisas, ele lhes deu juízes até Samuel, o profeta.
Yeleyo yatendekwe kwa yaka mia nne na hansini. “Payamasile yele Akunnungu ŵapele ŵakulamula kuti ŵaalongosye mpaka katema ka che Samweli jwakulondola jwa Akunnungu.
21 Afterward eles pediram um rei, e Deus lhes deu Saul, filho de Kish, um homem da tribo de Benjamin, por quarenta anos.
Ni pelepo ŵasachile kuŵa ni mwenye, ni Akunnungu ŵapele che Sauli mwanagwao che Kishi jwa lukosyo lu che Benyamini aŵe mwenye jwao kwa yaka makumi ncheche.
22 Quando ele o retirou, levantou Davi para ser o rei deles, ao qual também testemunhou: “Encontrei Davi, filho de Jessé, um homem de coração, que fará toda a minha vontade”.
Akunnungu paŵantyosisye che Sauli, ŵansagwile che Daudi kuŵa mwenye jwao. Ŵalosisye kwakunda paŵasasile umboni nkati jwelejo paŵatite, ‘Nammweni che Daudi mwanagwao che Yese, mundu jwakuunonyelesya ntima wangu, juchagatendekanye gose gingusaka kugatendekanya.’
23 Da descendência deste homem, Deus trouxe salvação a Israel de acordo com sua promessa,
Kutyochela mu lukosyo lu che Daudi Akunnungu ŵaapele Ŵaisilaeli Nkulupusyo, jwelejo ali Che Yesu mpela iŵatite pakulanga.
24 antes de sua vinda, quando João tinha pregado pela primeira vez o batismo de arrependimento a Israel.
Che Yesu akanaŵe kugatanda masengo, ŵalongolele che Yohana achaalalichilaga ŵandu wose ŵa ku Isilaeli aleche sambi ni kubatiswa.
25 Quando João estava cumprindo seu curso, ele disse: 'O que você supõe que eu sou? Eu não sou ele”. Mas eis que alguém vem atrás de mim, cujas sandálias eu não sou digno de desatar”.
Nkumalisya masengo gakwe, che Yohana ŵaausisye ŵandu, ‘Ana nkuganisya kuti uneji ndili Chiwombosyo? Uneji nganima ŵelewo ŵankwalindilila. Ŵelewo akwika panyuma pangu, ni uneji nganguŵajilwa kugopola migoji ja italawanda yao.’
26 “Irmãos, filhos de Abraão, e aqueles entre vocês que temem a Deus, a palavra desta salvação é enviada a vocês.
“Achalongo achinjangu ŵanli ŵanache ŵa che Iblahimu, ni ŵanyamwe ŵanganimma Ŵayahudi ŵankwalamba Akunnungu! Au utenga wa ukulupusyo wu uiche kukwetu.
27 Para aqueles que habitam em Jerusalém, e seus governantes, porque não o conheciam, nem as vozes dos profetas que são lidas todos os sábados, cumpriram-nas, condenando-o.
Pakuŵa ŵanyawo ŵakutama ku Yelusalemu pamo ni achakulu ŵao nganiŵamanyilila Che Yesu kuti ali Nkulupusyo, iyoyo nganagamanyilila malembelo ga ŵakulondola ŵa Akunnungu gagakusyomekwa pa Lyuŵa lya Kupumulila lyalili lyose. Kwa ligongo lyo ŵagamalichisye maloŵe ga ŵakulondola ŵa Akunnungu pakwalamula Che Yesu kuŵambikwa pa nsalaba.
28 Embora não tenham encontrado causa de morte, pediram a Pilatos que o matasse.
Atamuno nganalisimana liwamba lyakuulagwa, nambo ŵaŵendile che Pilato aulajikwe.
29 Quando cumpriram todas as coisas que estavam escritas sobre ele, tiraram-no da árvore e o colocaram em uma tumba.
Paŵamalisisye kupanganya yanayose iyalembekwe mmalembelo yankati ŵelewo, nipele ŵaatulwisye pa nsalaba ni kwasika mu lilembe lya mbugu.
30 Mas Deus o ressuscitou dos mortos,
Nambo Akunnungu ŵansyusisye.
31 e ele foi visto por muitos dias por aqueles que vieram com ele da Galiléia a Jerusalém, que são suas testemunhas para o povo.
Kwa moŵa gamajinji ŵaonekanaga kwa aŵala ŵaŵakwesile nawo kutyochela ku Galilaya kwaula ku Yelusalemu. Nombewo sambano ali ŵaumboni ŵakwe kwa ŵandu ŵa ku Isilaeli.
32 Trazemos-lhe uma boa notícia da promessa feita aos pais,
Ni uweji tuiche pelepa kukwalalichila Ngani Jambone ja chilanga chiŵachiŵisile Akunnungu kwa achambuje ŵetu.
33 de que Deus cumpriu isto para nós, seus filhos, em que Ele ressuscitou Jesus. Como também está escrito no segundo salmo, Você é meu Filho. Hoje eu me tornei seu pai”.
Akunnungu achimalisisye chilanga cho sambano kwa ligongo lyetu uweji ŵatuli isukulu yao pakwasyusya Che Yesu. Mpela yaitite pakulembekwa mu Sabuli ja kaŵili, ‘Mmweji nli Mwanangu, uneji lelo jino mele Atati ŵenu.’
34 “Quanto ao fato de que ele o ressuscitou dos mortos, agora não mais para voltar à corrupção, ele falou assim: “Eu lhe darei as sagradas e seguras bênçãos de David”.
Yankati kusyuka ku Che Yesu, kuti ngasawa sooni, Akunnungu ŵatite yelei, ‘Chinampe upile weswela wausyene unalanjile che Daudi.’
35 Portanto, ele diz também em outro salmo: 'Não permitirá que seu Santo veja a decadência'.
Elo, ni mwine mwine mu Sabuli akuti, ‘Ngamunneka Jwanswela jwenu aweje.’
36 Pois David, depois de ter servido em sua própria geração o conselho de Deus, adormeceu, foi deitado com seus pais, e viu a decadência.
Nambo nginiŵa yele ku che Daudi, pakuŵa che Daudi nsyene ŵatendekenye malinga ni iŵaisachile Akunnungu kutendekanya katema kao, nipele ŵawile ni ŵaasichile mu lilembe lya mbugu pachiŵandi ni achatati ŵao, ni chiilu chao chaosile.
37 Mas aquele que Deus ressuscitou não viu a decadência.
Nambo, jwele juŵasyusikwe ni Akunnungu ngasawola.
38 Saibais, pois, irmãos, que através deste homem é proclamada a vós a remissão dos pecados;
Nipele, achalongo achinjangu Ŵaisilaeli, mmanyilile kuti kwa litala li Che Yesu, utenga wa kulecheleswa sambi ukulalichilwa kukwenu, nikuti jwalijose jwakunkulupilila Kilisito akulecheleswa sambi syose, chindu changachikukomboleka kukundikwa kwa litala lya Malajisyo ga Akunnungu gaŵapele che Musa.
39 e por ele todo aquele que crê é justificado de todas as coisas, das quais não podíeis ser justificados pela lei de Moisés.
Jwalijose juchankulupilile Jwelejo chaŵalanjikwe ŵambone paujo pa Akunnungu chindu chati Malajisyo ga che Musa ngagakukombola kuchipanganya.
40 Cuidado, portanto, para que não venha sobre vós aquilo que é dito nos profetas:
Nipele, nlilolechesye chikansimana chechila chiŵachisasile ŵakulondola ŵa Akunnungu,
41 'Vejam, seus escarnecedores! Maravilha e pereça, pois eu trabalho um trabalho em seus dias, uma obra na qual você não acreditará de forma alguma, se alguém a declarar a você””.
‘Mpilikanichisye ŵanyamwe ŵakulikanganichila, nsimonje nkawe! Pakuŵa chindu chinguchipanganya, mmoŵa ga, chindu cho ngankajitichisye atamuno mundu akansalile.’”
42 Assim, quando os judeus saíram da sinagoga, os gentios imploraram que estas palavras pudessem ser pregadas a eles no próximo sábado.
Che Paolo ni che Banaba paŵakopokaga mu nyuumba ja kupopelela jila, ŵandu ŵala ŵaachondelele aichanje sooni kukwasalila maloŵe go, Lyuŵa lya Kupumulila lyalikwika.
43 Agora, quando a sinagoga se separou, muitos dos judeus e dos prosélitos devotos seguiram Paulo e Barnabé que, falando com eles, os exortaram a continuar na graça de Deus.
Paŵapwilingene mu nyuumba ja kupopelela mula, Ŵayahudi ŵajinji ni ŵandu ŵangaŵa Ŵayahudi ŵaŵajitichisye dini ja Chiyahudi ŵaakuiye che Paolo ni che Banaba. Ŵanyawo ŵaŵechete nawo, ni kwalimbisya mitima kuti atamanje achikulupililaga upile wa Akunnungu.
44 No sábado seguinte, quase toda a cidade estava reunida para ouvir a palavra de Deus.
Ni Lyuŵa lya Kupumulila liine, ŵandu ŵajinji, chiŵandi kwichila musi wose ŵasongangene kukupilikanila Liloŵe lya Ambuje.
45 Mas quando os judeus viram as multidões, ficaram cheios de ciúmes e contrariaram as coisas que foram ditas por Paulo, e blasfemaram.
Nambo Ŵayahudi paŵauweni mpingo wa ŵandu wo ŵagumbele wiu, nipele ŵachikanile chichasalaga che Paolo ni kwatukana.
46 Paul e Barnabé falaram corajosamente e disseram: “Era necessário que a palavra de Deus fosse dita primeiro a vocês”. Uma vez que de fato vocês a impingiram a vocês mesmos e se julgam indignos da vida eterna, eis que nos voltamos para os gentios”. (aiōnios )
Atamuno yeleyo, che Paolo ni che Banaba ŵaŵechete pangali lipamba, “Yaŵajilwe kuti Liloŵe lya Akunnungu litande kusalikwa kaje kwa ŵanyamwe. Nambo pakuŵa nlikanile ni kuganisya mwachinsyene kuti, ngankuŵajilwa kukola umi wa moŵa gose pangali mbesi, nipele tukunneka ni kwagalauchila ŵandu ŵangaŵa Ŵayahudi. (aiōnios )
47 Pois assim nos ordenou o Senhor, dizendo, “Eu o coloquei como uma luz para os gentios”, que você deve levar a salvação aos confins da terra””.
Pakuŵa Ambuje atulajisye yelei, ‘Nambisile mmweji kuŵa lilanguka kwa ŵandu ŵangaŵa Ŵayahudi, kuti ŵandu wose ŵa pachilambo akulupuswe.’”
48 Quando os gentios ouviram isto, ficaram contentes e glorificaram a palavra de Deus. Todos os que foram designados para a vida eterna acreditavam. (aiōnios )
Ŵandu ŵangaŵa Ŵayahudi paŵapilikene yele ŵasengwile, ni kuulapa utenga wa Ambuje, ni ŵandu wose ŵaŵasagulikwe kukola umi wa moŵa gose pangali mbesi, ŵaakulupilile Che Yesu. (aiōnios )
49 A palavra do Senhor foi difundida no exterior em toda a região.
Liloŵe lya Ambuje lyajenele mchilambo chila chose.
50 Mas os judeus agitaram as mulheres devotas e proeminentes e os chefes da cidade, e agitaram uma perseguição contra Paulo e Barnabé, e os expulsaram de suas fronteiras.
Nambo Ŵayahudi ŵaachisisye achakongwe ŵakusichila, ŵakwapopela Akunnungu ni achalume ŵakumanyika ŵa mmusi wo. Ni ŵatandite kwalagasya che Paolo ni che Banaba, ni kwaŵinga mchilambo chao.
51 Mas eles sacudiram a poeira de seus pés contra eles, e vieram para Iconium.
Nipele, achinduna ŵala ŵakung'undile luundu mmakongolo gao kulosya kuti akanikwe, ni ŵajawile ku Ikonio.
52 Os discípulos estavam cheios de alegria e do Espírito Santo.
Nambo ŵakulijiganya ŵa Che Yesu ku Antiokia kula ŵasengwile ni kugumbala Mbumu jwa Akunnungu.