< Atos 1 >
1 [Caro/Prezado ]Teófilo, no primeiro/outro livro [que lhe compus], escrevi sobre muitas das coisas que Jesus fez e ensinou
Alakwe che Teofilo, mu chitabu chachilongolele nalembile yankati indu yanayose iŵaitesile Che Yesu ni iŵaijigenye chitandile kundanda kwa masengo gakwe,
2 até o dia em que Ele foi arrebatado {[Deus ]O levou} [para o céu]. Antes [de ir para o céu, sendo orientado ]pelo Espírito Santo, Ele explicou aos apóstolos que tinha escolhido [as coisas que queria que eles soubessem. ]
mpaka lyuŵa lila paŵajigalikwe kwinani. Nambo akanaŵe kwigalikwa kwinani ŵapele malajisyo ga ulamusi wa Mbumu jwa Akunnungu achinduna ŵaŵaasagwile ŵala.
3 Após sofrer [e morrer na cruz, ]Ele se tornou vivo novamente. Os apóstolos O viram muitas vezes, pois Ele lhes apareceu [com frequência ]durante [os próximos ]quarenta dias. Ele conversou [com eles ]sobre [como ]Deus governaria [MET] [as vidas das pessoas que O aceitassem como rei.]
Kwa moŵa alobaini pakumala chiwa chao, Che Yesu ŵaakopochele ŵanyawo sooni ni sooni achilosyaga kuti ŵaliji ŵajumi. Ŵanyawo ŵammweni nombejo ŵaŵechete nawo yankati Umwenye wa Akunnungu.
4 [Certa vez], quando Ele ainda estava com eles, Ele lhes disse: “Não saiam [ainda/imediatamente ]de Jerusalém. Fiquem [aqui ]esperando, até que meu Pai [lhes ]mande [seu Espírito ][MTY], como já prometeu [fazer]. Vocês me ouviram lhes falar sobre isso.
Katema kampepe paŵalyaga nawo ŵapele chilanga chi, “Nkasatyoka ku Yelusalemu, nambo ndindilile ntuuka walanjile Atati umwambilikene njisalaga ngani syakwe.
5 João usou água para batizar as pessoas [quando elas afirmaram que desejavam mudar a sua maneira de viver, ]mas daqui há poucos dias [LIT] o Espírito Santo será posto {[Deus ]porá o Espírito Santo} dentro de vocês [para realmente transformar suas vidas”.]
Pakuŵa che Yohana ŵabatisye ni meesi, nambo pangakaŵa moŵa ŵanyamwe chinchibatiswa ni Mbumu jwa Akunnungu.”
6 Um dia, ao se reunirem [os apóstolos com Jesus, ]eles lhe perguntaram: “Senhor, o Senhor se tornará rei [MET] sobre [nós ]israelitas, [à semelhança do Rei Davi que governava há muito tempo?]” (OU, “Senhor, o Senhor [derrotará os romanos ]agora e restaurará o reino [para nós ]israelitas?”) Ele lhes respondeu: “Vocês não [precisam ]saber [as épocas ]e dias [quando isso acontecerá. ]
Nipele, achinduna paŵasongangene ni Che Yesu pamo ŵausisye, “Ambuje, ana katema kano ni pachimwauchisye sooni Ŵaisilaeli Umwenye?”
7 Meu Pai, e mais ninguém, já resolveu [quando é que Ele me fará rei. ]
Nambo Che Yesu ŵaasalile, “Katema ni lyuŵa lya indu yo ili paasi pa ulamusi wa Atati ŵangu, ni ngaŵa masengo genu kumanyilila chiiŵe chakachi.
8 Em vez disso, [vocês precisam saber ]que o Espírito Santo os fortalecerá [espiritualmente ]quando Ele vier sobre/dentro de vocês. Então, [como resultado disso, ]vocês falarão [poderosamente ]de mim aos habitantes de Jerusalém e a [todos os demais lugares do distrito de ]Judeia, [no distrito de ]Samaria e em lugares bem distantes do mundo inteiro [IDM]”.
Nambo pachantuluchile Mbumu jwa Akunnungu chinchipochela machili ni sooni chinchiŵa ŵaumboni ŵangu musi wa Yelusalemu ni mu ilambo ya Yudea yose ni Samalia natamuno kumbesi kwa chilambo.”
9 Após dizer isso, Ele foi arrebatado {[Deus ]o levou} [para o céu, ]enquanto eles ficavam olhando. [Ele subiu numa ]nuvem [PRS], o que impediu que eles o vissem [mais].
Paŵamasile kuŵecheta yeleyo, Che Yesu ŵajigalikwe kwinani akuno ŵanawose achinnolechesyaga, liunde lyaunichile ni ŵanyawo nganiŵaona sooni.
10 Enquanto [os apóstolos ]estavam [ainda ]olhando Jesus subir para o céu, dois indivíduos vestindo roupas brancas ficaram de repente ao lado deles. [Eram anjos. ]
Achinduna ŵala paŵaliji nkulolechesya kwiunde Che Yesu ali nkwaula, papopo ŵandu ŵaŵili ŵaŵawasile iwalo yeswela, ŵajimi nkuŵandikana nawo,
11 [Então eles dois ]disseram: “Vocês, homens [do distrito ]de Galileia, não precisam/por que [RHQ] ficam [aqui ainda], olhando para o céu! [Algum dia ]o mesmo Jesus, que foi arrebatado {que Deus levou} de vocês para o céu, voltará [para a terra]. Ele voltará da mesma forma como vocês [acabam de ]vê-lo subir ao céu, [mas Ele não voltará logo]”.
ni ŵatite, “Ŵanyamwe ŵandu ŵa ku Galilaya, ana ligongo lyachi nkwima pelepa ndi nkulolechesya kwinani? Ŵele Che Yesu ŵajigalikwe kwinani kutyochela kukwenu chachiika sooni chisau intite pakwawona ali nkwaula kwinani.”
12 Depois [dos dois anjos partirem], os apóstolos voltaram para [a cidade de ]Jerusalém, deixando o Monte das Oliveiras, que ficava há um quilômetro de distância [MTY] de Jerusalém.
Nipele achinduna ŵala ŵaujile ku Yelusalemu kutyochela ku chikwesya cha Miseituni, chichaliji pachiŵandi ni musi wo chisau ni lwendo lwa kilomita jimo.
13 Ao entrarem [na cidade, ]eles subiram para o aposento [da casa ]onde estavam hospedados. [Entre os presentes constavam ]Pedro e João, Tiago e André, Filipe e Tomé, Bartolomeu e Mateus, o [outro ]Tiago [filho de ]Alfeu, Simão que pertencia ao grupo que desejava expulsar os romanos, e Judas [filho de outro homem chamado ]Tiago.
Paŵaiche mmusi ŵajinjile mu chuumba cha penani chiŵatamaga, nombewo ŵaliji che Petulo ni che Yohana ni che Yakobo ni che Andulea ni che Filipo ni che Tomasi ni che Batolomayo ni che Matayo ni che Yakobo mwanagwao che Alufayo ni che Simoni jwakuŵilanjikwa Selote, ligongo ŵaliji jwakumenyanila chilambo chakwe ni che Yuda mwanagwao che Yakobo.
14 Todos esses apóstolos eram unânimes a respeito das coisas sobre as quais oravam continuamente [juntos. Outras pessoas que os acompanhavam na oração ]eram as mulheres [quem ajudaram/acompanharam Jesus]; Maria, a mãe de Jesus; e os irmãos [menores ]dele.
Ŵanawose wo pamo ni achakongwe ŵampepe pamo ni che Maliamu achikulugwe Che Yesu ni achapwakwe, ŵaliji nkusongangana pamo kupopela kwa ntima umo.
15 Durante aqueles dias, Pedro se pôs de pé entre seus irmãos cristãos. Havia naquele momento um grupo de uns 120 [seguidores de Jesus, todos reunidos no aposento].
Pa moŵa go ŵajimi che Petulo pasikati ja ŵakukulupilila achinjakwe ŵaŵasongangene, waliji mpingo wa ŵandu mia moja ni ishilini.
16 [Então ]ele disse, “Meus irmãos cristãos, [existem palavras ]que o [Rei ]Davi escreveu [MTY] nas Escrituras há muito tempo, que precisam ainda ser cumpridas {acontecer [como ele previu/vaticinou]}. O Espírito Santo, [que sabia ser Judas a pessoa que cumpriria ]aquelas palavras, ditou as palavras a Davi, o qual as escreveu.
Che Petulo ŵatite, “Ŵakukulupilila achinjangu, yaŵajilwe Malembelo ga Akunnungu gamalile. Kalakala Mbumu jwa Akunnungu ŵaŵechete kwa kang'wa ji che Daudi, che Daudi ŵalondwele nkati che Yuda, juŵaalongwesye aŵala ŵandu ŵaŵankamwile Che Yesu.
17 [Embora ]Judas fosse escolhido {Jesus tivesse escolhido Judas}, junto conosco (excl), para servir/trabalhar [como apóstolo, ] foi Judas quem orientou as pessoas que prenderam Jesus”.
Che Yuda ŵaliji jumo jwetu pakuŵa ŵasagulikwe ni Che Yesu tupanganye masengo pamo nawo.”
18 [Os líderes judaicos ]deram dinheiro a Judas quando este [prometeu trair Jesus ]de forma malévola/desleal. [Mais tarde, Judas lhes devolveu aquele dinheiro. ]Quando Judas [se enforcou], o corpo dele caiu para o chão. A barriga dele rebentou e todas as tripas se espalharam. Os [líderes judaicos empregaram ]aquele dinheiro na compra de um terreno.
Ngunda wasumichikwe kwa mbiya siŵasipatile che Yuda kwa ligongo lya kusinonyela mbiya sya chigongomalo. Ni ŵagwile mwelemo, ŵapapwiche ni matuumbo gakwe gose gakopweche.
19 Todos os habitantes de Jerusalém ouviram [sobre isso]. Portanto, aquele terreno passou a ser chamado {eles chamaram aquele campo}, de acordo com a própria língua [judaica ]deles, de “Aceldama”, que significa ‘campo de sangue’, [pois foi ali que alguém sangrou e morreu.]
Ni ngani ja chiwa chi che Yuda jamanyiche kwa ŵanawose ŵaŵatemi ku Yelusalemu, nipele ngunda wo waŵilanjikwe mchiŵecheto chao Akelidama, malumbo gakwe, “Ngunda wa Miasi.”
20 [Pedro disse mais, ]“[Isso precisava acontecer ]pois [entendo que estas palavras ]escritas {[que Davi ]escreveu} [há muito tempo ]no livro dos Salmos [se referem a Judas]: ‘Que a propriedade/casa dele fique deserta, sem ninguém para morar nela.’ (OU, ‘[Julgue- o, Senhor, par que nem ele nem ]ninguém [mais ]possa morar na casa dele!’) E [estas outras palavras escritas por Davi também se referem a Judas: ]‘Que outrem tome posse do seu trabalho de líder’.
Che Petulo ŵatite, “Pakuŵa ilembekwe mu chitabu cha Sabuli kuti, ‘Pakutama pakwe paŵe masame ni anapagwe mundu juchatame mwelemo.’ Sooni ilembekwe kuti, ‘Masengo gakwe ga kwimilila atole jwine.’
21 É preciso, portanto, [que nós apóstolos ]escolhamos um homem para [substituir o Judas. Deve ser alguém que ]nos acompanhou [MTY] o tempo todo, durante o período em que o Senhor Jesus estava conosco.
“Kwapele, ikuŵajilwa asagulikwe mundu jumo mwa ŵandu ŵaŵajesile noweji katema kose Ambuje Che Yesu paŵajendagajendaga pamo noweji,
22 [Ou seja, desde o dia ]quando João [Batista ]batizou [Jesus ]até o dia em que Jesus foi levado {quando [Deus ]levou Jesus} do nosso meio [para o céu. ]Deve ser alguém que viu Jesus vivo após [a morte dele”.]
kutandila katema che Yohana paŵabatisyaga mpaka lyuŵa lila paŵajigalikwe Che Yesu kwinani kutyochela kukwetu. Jwelejo aŵe jwa umboni pamo ni uweji nkati kusyuka ku Che Yesu.”
23 Por isso [os apóstolos e outros cristãos ]sugeriram [os nomes de dois homens qualificados. Um dos homens foi ]José que era chamado {[a quem as pessoas ]} chamavam de Barsabás (OU, José Barsabás), que era chamado [também ]pelo nome [romano ]de Justo. O outro homem foi Matias.
Pelepo ŵakolasile meena ga ŵandu ŵaŵili, che Yusufu jwakuŵilanjikwa che Balisaba pane akuŵilanjikwa che Yusto ni jwine che Matia.
24 Então eles oraram. Disse [um deles, ]“Senhor [Jesus], Judas deixou de ser apóstolo. [Por isso ele morreu ]e foi ao lugar [merecido ][EUP]. [Nós (excl) precisamos escolher alguém ]para substituir o [Judas para que ]possa servir-te, [tornando-se ]apóstolo. Tu bem conheces cada um de nós. Portanto, [é favor ]mostrar-nos qual destes dois homens o Senhor escolheste”.
Nipele ŵapopesile achitiji, “Ambuje, alakwe ŵakujimanyilila mitima ja ŵandu wose, sambano ntulanjile jwapi mwa ŵaŵili ŵa jumunsagwile alakwe,
kuti ajigale lipesa lya masengo ga unduna uŵaulesile che Yuda ni kwaula kuŵaŵajilwe.”
26 Então eles deitaram sortes [para escolher entre os dois ]homens, e o nome sorteado foi o de Matias. (OU, Então [um dos apóstolos ]sacudiu [numa pequena vasilha ]pequenos objetos/pedras [marcados para determinar qual dos homens Deus tinha escolhido. ]E o pequeno objeto/pedra [devidamente marcado ]com o nome de Matias caiu [da vasilha]). Por isso Matias foi considerado {eles consideram Matias} [apóstolo], em companhia dos [outros ]onze apóstolos.
Ni ŵatesile gudugudu ni gudugudu jila jangwilile che Matia, nipele che Matia ŵaŵalanjikwe pamo ni achinduna kumi na moja ŵala.