< Atos 20 >

1 Quando os habitantes de Éfeso pararam de se amotinar, Paulo convocou os cristãos. Ele os animou a [continuar confiando no Senhor Jesus. Pouco ]depois, ele se despediu deles e partiu, rumo à [província da ]Macedônia.
Atahori ra nda ramue-raanggiꞌ sa ena ma, kota Efesus malole baliꞌ. Basa ma Paulus naꞌabꞌue baliꞌ atahori mamahereꞌ mana sia naa ra, fo tao manggatee rala nara. Basa naa ma, ana natea, de lao baliꞌ nusa Makedonia neu.
2 [Após chegar ]lá, ele visitou [cada cidadezinha onde havia cristãos ]e os animou. Depois chegou a Grécia, [também chamada de província de Acaia. ]
Ana lao ndule basa kamboꞌ mana sia naa ra, fo tao manggatee atahori mamahereꞌ ra rala nara. Ana tao taꞌo naa, losa ana masoꞌ nusa Yunani neu.
3 Permaneceu lá três meses. Depois resolveu voltar de navio à Síria, mas [ouviu que ]alguns dos judeus [SYN] [daquela região ]pretendiam matá-lo [durante a viagem. Portanto ]resolveu viajar [por terra e regressou ]pela Macedônia.
Ana leo fula telu mia Yunani. Basa ma, ana naote nae sae ofaꞌ nisiꞌ nusa Siria. Te ana rena, atahori Yahudi ra raꞌabꞌue fo rae risa e sia naa. Naa de, ana nda nau lao tuteꞌ nusa Siria neu sa. Dadꞌi ana lao baliꞌ tungga nusa Makedonia.
4 Os homens que iam acompanhá-lo na viagem [a Jerusalém foram]: Sópatro, filho de Pirro, criado na [cidade de ]Bereia; Aristarco e Segundo, da [cidade de ]Tessalônica; Gaio, da [cidadezinha de ]Derbe; e também Timóteo, [da província da Galácia]; e Tíquico e Trófimo, da [província da ]Ásia.
Hambu atahori nononggo anaꞌ esa tungga Paulus: Timotios no ama Pirus anan Sopater mia kota Berea; atahori rua mia Tesalonika, nara nara Aristarkus ma Sekundus; esa mia kota Derbe, naran Gayus; telu mia nusa Asia, nara nara Timotius, Tikikus, ma Trofimos.
5 Estes [sete ]homens foram na frente de [Paulo e eu, Lucas, viajando de navio da Macedônia; portanto ]eles ficaram à espera de nós [dois ]em Trôade.
Boe ma, au (iaeni Lukas mana suraꞌ susura ia), undaa seluꞌ o Paulus mia nusa Makedonia. Paulus ana mana tungga nara lao raꞌahuluꞌ, de rahani hai mia kota Troas sia tasiꞌ a seriꞌ. Atahori Yahudi ra fai Paska na basa ma, hai ruꞌa nggi sae ofaꞌ, de lao misiꞌ kota Troas. Leleꞌ naa, hai fai lima sia tasiꞌ ata. Losa Troas ma, hai onda ma mindaa mo baliꞌ nono feaꞌ ra, de leo nggarei sa mia naa.
6 [Mas nós dois ](excl) [viajamos por terra até a cidade de ]Filipos. Depois de terminar o festival [em que os judeus comem ]pães asmos, embarcamos num navio [que partia de Filipos com destino ]à cidade de [Trôade. ]Cinco dias depois, chegamos (excl) em Trôade, onde nos reunimos com os demais homens que tinham viajado [à nossa frente]. Então [todos ]nós ficamos em Trôade durante sete dias.
7 Na noite do domingo/primeiro dia da semana, nós (excl) [e os demais cristãos dali ]nos reunimos para comemorar a Santa Ceia [e tomar uma refeição ][SYN]. Paulo falou aos cristãos, e continuava ensinando até à meia-noite, pois planejava sair [de Trôade ]no dia seguinte.
Faiꞌ naa, nggarei. Paulus naꞌetuꞌ basa nae, “Toronoo nggare. Fetu na, au ae lao ukundoo.” Dadꞌi basa hita atahori mamahereꞌ ra, taꞌabꞌue fo ata taa-tinu. Huu Paulus nae lao, de ana olaꞌ no hai losa fai banggi rua.
8 Estavam acesas muitas lamparinas [a óleo ]na sala onde estávamos (excl) reunidos no andar superior da casa, [e por isso a fumaça provocava sono em algumas das pessoas. ]
Hai miꞌibꞌue mia ume sa tatadꞌaꞌ katelu na. Tetembaꞌ naa, ara dedꞌe lambu hetar.
9 Um jovem chamado Êutico estava ali, sentado numa das janelas [abertas. A sala ficava no terceiro andar da casa. ]Enquanto Paulo continuava discursando por muito tempo, Êutico pegou no sono. Finalmente, adormeceu profundamente. Caiu [da janela, ]do terceiro andar [para o chão. Alguns dos cristãos desceram imediatamente ]e o levantaram {ele foi levantado} do chão. [Mas ele já estava ]morto.
Sia naa, hambu ana touꞌ esa, naran Yutikus. Ana endoꞌ mia jendela. Ana o tungga rena Paulus boe. Dꞌodꞌoo ma ana nduar, de sungguꞌ nasambeta. Aiboiꞌ ma, ana tudꞌa, de mate.
10 Paulo [também ]desceu. Ele se abaixou e se prostrou em cima do jovem, abraçando-o. Então disse [às pessoas ali congregadas: ]“Não se preocupem; ele [voltou ]à vida [agora]!”
Paulus onda, de holu nala e ma olaꞌ nae, “Afiꞌ mimitau. Masodꞌaꞌ.”
11 Então Paulo, [em companhia dos outros, ]subiu novamente, e eles comemoraram a Santa Ceia e tomaram sua refeição [SYN]. Depois, Paulo ficou conversando com os cristãos até à madrugada. Depois partiu.
Basa hai mimihoꞌo, huu ana touꞌ naa masodꞌaꞌ. Dei de ro baliꞌ e ume na neu. Basa ma hai hene baliꞌ ata mii, de endoꞌ mia miꞌibꞌue. Ma Paulus olaꞌ nakandoo losa fetu na. Relo a todꞌa ma, hai mitea, de lao.
12 Os [outros ]levaram o jovem [para casa ]e ficaram profundamente animados, vendo-o vivo [de novo.]
13 Nós (excl) embarcamos no navio. Paulo não embarcou [conosco em Trôade], pois ele preferia viajar [mais depressa ]por terra até [a cidade de ]Assôs. Nós, os outros viajantes, embarcamos e partimos para Assôs.
Basa ma, hai mala ralaꞌ fo saranggaa losa mindaa sia kota esa, naran Asos. Hai sae ofaꞌ misiꞌ Asos, te Paulus lao eiꞌ a naa neu.
14 Em Assôs, nós (excl) nos reunimos com Paulo, e juntos embarcamos com ele [num navio ]e partimos para [a cidade de ]Mitilene.
Hai losa Asos ma, mindaa mo Paulus. Ana hene ofaꞌ ata neu, de hai lao misiꞌ kota Metilene.
15 No dia depois [da nossa chegada em Mitilene, partimos de lá e chegamos num local ]perto da [ilha de ]Quios. No dia seguinte, viajamos até a [ilha de ]Samos. No próximo dia [saímos de Samos ]e viajamos à [cidadezinha de ]Mileto.
Hai nda onda mia Metilene sa, te hai laoꞌ mikindoo. Mbila fefetun ma, hai deka-deka mo pulu esa, naran Kios. Fini esaꞌ ma, hai lao mbali pulu Samos. De fini ruaꞌ ma, hai losa kota Miletus.
16 [A caminho para Mileto, o navio passou perto da cidade de Éfeso. ]Paulo tinha resolvido [anteriormente ]não parar/desembarcar em Éfeso, pois não queria demorar [muitos ]dias na [província da ]Ásia. Ele fazia questão de chegar a Jerusalém, se possível, antes do festival de Pentecostes [e este festival estava para chegar.]
Hai lao lai-lai, huu Paulus naeꞌ a doo bee fo losa Yerusalem, fo tungga fai Pentakosta sia naa. Naa de, ana nda nau nggari fai laoꞌ Efesus neu sa, huu nda hambu fai sa ena.
17 [Ao chegar o navio em ]Mileto, Paulo mandou [um mensageiro ]a Éfeso, convidando os presbíteros da congregação a irem ter com ele/encontrarem-no.
Dadꞌi mia Miletus, Paulus fee haraꞌ neu lasi Kristen ra sia Efesus, fo rema randaa ro e.
18 Chegados os presbíteros, Paulo lhes disse: “Vocês sabem pessoalmente [como eu me comportava na sua presença enquanto ]eu estava aqui com vocês, desde o primeiro dia que cheguei da [província ]da Ásia [até o dia que saí].
Ara losa ma, Paulus nafadꞌe se nae, “Toronoo nggare. Hei bubꞌuluꞌ au masodꞌa ngga, eniꞌ a fefeu na au tabu ei ngga sia nusa Asia, losa faiꞌ ia.
19 [Vocês sabem como ]eu servia humildemente o Senhor [Jesus ]e como eu chorava às vezes[, pensando nas outras pessoas. Vocês também sabem o muito que ]sofri quando os judeus [SYN] [incrédulos ]tentavam [frequentemente fazer-me mal. ]
Hei o bubꞌuluꞌ au manggate ue-tao sia taladꞌa mara, ma nda parna koa-boꞌu ao ngga sa. Sia au ue-tatao ngga ia, luu ngga titi, ma au susa seli. Au o hambu doidꞌosoꞌ naeꞌ mia atahori Yahudi ra dudꞌuꞌa deꞌulaka nara.
20 Vocês também sabem que eu lhes preguei fielmente a [mensagem de Deus, ]sem omitir nada que pudesse ser-lhes útil. Vocês sabem que eu lhes ensinava sempre a [mensagem de Deus ]na presença de muitas outras pessoas e que [também ia às suas casas ]para ensinar lá.
Au unori hei basa saa maloleꞌ fo au uhineꞌ ra. Ma au unori hei sia mata mara. Au o isiꞌ atahori ra ume nara esa-esaꞌ, fo fee se nesenenedꞌaꞌ soꞌal Lamatualain hihii Na.
21 Preguei a judeus e a gentios/não judeus, dizendo-lhes que [todos ]eles deveriam afastar-se do seu comportamento pecaminoso e pedir que Deus [os perdoasse. Também lhes dizia que deveriam ]crer no nosso Senhor Jesus.
Au o ufadꞌe atahori Yahudi ra, no atahori nda Yahudi ra sa, fo raloeꞌ tao salaꞌ, fo tungga Lamatualain. Ma ara musi ramahere hita malangga na, Lamatuaꞌ Yesus.
22 “E agora escutem bem: Vou agora a Jerusalém, pois me foi mostrado claramente pelo Espírito [de Deus ]{o Espírito [de Deus ]me mostrou claramente} que devo ir lá. Não sei o que me acontecerá [enquanto estiver lá. ]
Dadꞌi au ae ufadꞌe taꞌo ia: aleꞌ ia, au ae Yerusalem uu, huu Lamatualain Dula-dale Na nore au fo naa uu. Mae au nda bubꞌuluꞌ saa dadꞌi neu au sia naa sa o, au tunggaꞌ a.
23 Mas sei que, em cada cidade [que visitava na minha viagem, ]o Espírito Santo [me dizia/inspirava os cristãos a me dizerem] que, [em Jerusalém, ]as pessoas me prenderão na cadeia [PRS] e farão-me sofrer [PRS].
Te mia kotaꞌ esa misiꞌ esa, Dula-dale Meumare Na nafadꞌe naꞌahuluꞌ au nae, dei fo au masoꞌ bui no lemba doidꞌosoꞌ sia naa.
24 Mas não me importa–podem até me matar. O que me importa é completar o trabalho [MET] que o Senhor Jesus me mandou [fazer. Ele me nomeou ]para comunicar às pessoas a boa mensagem de que Deus [nos salva], fazendo em nosso benefício algo que não merecemos.
Au bubꞌuluꞌ basa taꞌo naa, huu Lamatuaꞌ Yesus mana fua ues ia neu aru ngga, fo uu ufadꞌe Dudꞌui Maloleꞌ ae, Lamatualain sue hita, ma rala Na o maloleꞌ no hita boe. Mete ma au nda tungga Hihii Na sa, fo tao ubasaꞌ ue-tataoꞌ ia ra, naa, au duꞌa ae masodꞌa ngga nda ngguna saa saꞌ boe.
25 Preguei a vocês a mensagem de como Deus deseja governar [a vida dos seres humanos. ]Mas agora sei que hoje é a última vez que vocês, meus irmãos cristãos, ver-me-ão [SYN].
Au unori hei dooꞌ ena soꞌal masoꞌ dadꞌi Lamatualain bobꞌonggi Nara. Ia naa, au bubꞌuluꞌ ae, hei nda afiꞌ mita au sa ena.
26 Por isso quero que todos vocês entendam que se alguém [que me ouviu pregar, ]morrer [sem confiar em Jesus, ]a culpa não é minha [MTY],
Huu naa, rena malolole. Au tao basa ue-tatao ngga sia hei ena. De ia naa, hei mesaꞌ nggi musi ue-tao mikindoo. Mete ma hambu atahori mia hei nda masoꞌ dadꞌi Lamatualain bobꞌonggi Na sa, naa, hei mana tanggon o! Te naa nda au sala ngga sa. Misinedꞌa malolole! Au ufadꞌe basa Lamatualain hihii-nanau Na neu hei ena. Au nda uꞌufuniꞌ saa neu hei saꞌ boe. De musi minea malolole masodꞌa mara. Ma miꞌiboi malolole basa atahori fo Dula-dale Meumare na denu hei mineaꞌ ra. Afiꞌ liliiꞌ Lamatuaꞌ Yesus mate, de bae basa atahori naa ra nendiꞌ raa Na. Ana o dudꞌu hei fo mete se, onaꞌ manatadꞌa naꞌaboi bibi-lombo nara.
27 pois eu lhes disse [LIT] tudo [HYP] que Deus planejou para nós (incl).
28 [Vocês líderes ]devem continuar crendo e seguindo/obedecendo [à mensagem de Deus. Devem também ajudar ]todos os demais cristãos [MET], cujo cuidado o Espírito Santo lhes incumbiu como responsáveis [MTY]. Cuidem de [MET] si mesmos e dos demais cristãos, [como um pastor cuida das suas ovelhas. ]Deus os tornou filhos dele quando [seu Filho derramou ]seu sangue [na cruz para os salvar. ]
29 Sei [muito bem ]que depois da minha partida, entrarão no meio de vocês [falsos mestres ][MET], causando muito dano aos cristãos. [Eles serão como ]lobos ferozes que matam as ovelhas.
De ia naa, au lao hela hei. Te misinedꞌa, e! Dei fo atahori rema ranori leli sia taladꞌa mara. Ara onaꞌ busa maꞌerot masoꞌ reu ero bibi-lombo ra sia lalaet rala.
30 Até no seu próprio grupo de cristãos há alguns por quem os [demais ]cristãos serão enganados, recebendo deles {alguns que enganarão os [demais ]cristãos, ensinando-lhes} mensagens falsas. Eles ensinarão aquelas mensagens para que algumas pessoas [deem fé a elas/acreditem nelas e ]se tornem seguidores deles.
Mana ombon-koson onaꞌ naa ra, rema mia deaꞌ. Te misinedꞌa, huu ruma o rema mia hei e boe. Ara ranori nda matetuꞌ sa, ma nauꞌ a atahori tunggaꞌ sira hihii nara. Naa de, ara nau-nauꞌ a lea atahori ra fo afiꞌ sudꞌi tungga Yesus.
31 Cuidado, portanto, [para que nenhum de vocês deixe de crer na mensagem verdadeira sobre nosso Senhor Jesus! ]Lembrem-se de que durante uns três anos, noite e dia, eu ensinava fielmente aquela mensagem, [advertindo-os para que não acreditassem nenhuma outra mensagem. ]Sendo que muitas vezes eu chorei [por amor a vocês.]
Huu naa, hei musi minea ao mara malolole. Afiꞌ liliiꞌ, te au leo o hei too telu ena. Au o unori hei hatuꞌ-rerelon, nda duꞌa bebꞌengge ngga sa. Luu ngga titi nae-nae ena, huu hei.
32 “[Ora, ao deixar vocês], peço que Deus os proteja, guardando-os para que continuem acreditando na mensagem [de como Ele nos ](incl) [salva, ]fazendo em nosso benefício algo que nem merecemos. [Se vocês continuarem crendo ]na mensagem [que eu lhes comuniquei, ]ficarão [espiritualmente maduros, ]e Deus lhes dará as boas coisas/bênçãos que Ele prometeu a todos aqueles que lhe pertencem.
Ia naa, hita tae saranggaa ena. Dadꞌi au fee hei mii Lamatualain lima Na, fo Ana naꞌaboi nggi. Ma hei o musi toꞌu mihereꞌ, basa saa fo au ufadꞌe eniꞌ a fefeu na, soꞌal Lamatualain rala malole Na. Lamatualain ma koasaꞌ, fo tao hei miꞌidere. Ana o helu-fuli nae fee papala-babꞌanggiꞌ neu atahori Nara. Dadꞌi mete ma hei tungga mikindoo E no rala meumareꞌ, naa, hei o hambu papala-babꞌanggi Na boe.
33 [Quanto a mim mesmo], não cobicei o dinheiro ou roupa [fina ]de ninguém [MTY].
Leleꞌ au ue-tao mia hei taladꞌa mara, au nda dale hei saa ma sa boe. Au nda oꞌe ita hei lilo mbilas, do lilo fulaꞌ, do bua-baꞌus, do saa ma sa boe.
34 Vocês mesmos sabem que trabalhei sempre [com as mãos ][MTY] para ganhar o dinheiro de que eu e meus companheiros precisávamos.
Hei o bubꞌuluꞌ, leleꞌ au leo o hei, au manggate ue-tao fo usodꞌa. Au ue-tao nda soaꞌ neuꞌ a au sa, te soaꞌ neu mana tungga nggara boe.
35 Em tudo que fiz, mostrei-lhes que nós (incl) devemos trabalhar muito para ter [o suficiente ]para dar aos necessitados. Nós (incl) devemos lembrar-nos daquilo que nosso Senhor Jesus disse: ‘Nós (incl) ficamos/Deus fica contente(s) quando as pessoas nos dão aquilo que desejamos/precisamos, mas –nós ficamos/Deus fica ainda mais contente(s) ao darmos/ao dar às outras pessoas aquilo que elas desejam / precisam.’”
Dadꞌi no basa ia ra, au utudꞌu dalaꞌ neu hei fo tulu-fali atahori mana toꞌa-taꞌ ra. Misinedꞌa malolole, Lamatuaꞌ Yesus oꞌola Na nae, ‘Hita fee, malole lenaꞌ hita simbo.’”
36 Terminadas essas palavras, Paulo se ajoelhou em companhia dos presbíteros e orou.
Paulus olaꞌ basa ma, ana sendeꞌ lululangga na, fo hule-oꞌe no se, ma noꞌe Lamatualain nanea basa se.
37 Todos eles choraram muito/alto, abraçando e beijando Paulo.
Boe ma basa se susa, huu Paulus olaꞌ nae dei fo sira nda randaa sa ena. Dadꞌi ara rae saranggaa ma, ara holu ma idu Paulus, ma nggae mesuꞌudꞌu. Basa ma, ara ro hai misiꞌ ofaꞌ.
38 Eles estavam tristes principalmente porque Paulo tinha dito que não iriam vê-lo [SYN] nunca mais. Depois, [todos ]eles o acompanharam até o navio, [e Paulo embarcou. Então os presbíteros voltaram para casa.]

< Atos 20 >