Provérbios 23
1 Quando te sentares para comer com algum dominador, presta muita atenção para o que estiver diante de ti;
Kapag ikaw ay umupo para kumain kasama ang isang pinuno, magmasid ng mabuti kung ano ang nasa harap mo,
2 E põe uma faca à tua garganta, se tiveres muito apetite.
at maglagay ng isang kutsilyo sa iyong lalamunan kung ikaw ay isang tao na gustong kumain ng maraming mga pagkain.
3 Não desejes as comidas gostosas dele, porque são pão de mentiras.
Huwag naisin ang kaniyang napakasarap na pagkain, dahil ito ay pagkain nang kasinungalingan.
4 Não trabalhes exaustivamente para ser rico; modera-te por meio de tua prudência.
Huwag magtrabaho ng sobrang hirap para lang ikaw ay maging mayaman; maging marunong para malaman kung kailan titigil.
5 Porás teus olhos fixos sobre aquilo que é nada? Porque certamente se fará asas, e voará ao céu como uma águia.
Kapag ang iyong mga mata ay nagliliwanag sa pera, nawala na ito, at bigla itong nagkakaroon ng mga pakpak at lumilipad sa himpapawid tulad ng isang agila.
6 Não comas o pão de quem tem olho maligno, nem cobices suas comidas gostosas.
Huwag kakainin ang pagkain ng isang masamang tao- isang tao na nakatingin nang napakatagal sa iyong pagkain- at huwag naisin ang kaniyang masarap na mga pagkain,
7 Porque ele calcula [seus gastos] consigo mesmo. Assim ele dirá: Come e bebe; Mas o coração dele não está contigo;
sapagkat siya ang uri ng tao na inaalam ang halaga ng pagkain. “Kumain at uminom!” sabi niya sa iyo, pero ang kaniyang puso ay wala sa iyo.
8 Vomitarias o pedaço que comeste, e perderias tuas palavras agradáveis.
Iyong isusuka ang kakaunting kinain mo, at sasayangin mo ang iyong mga mabubuting sasabihin.
9 Não fales aos ouvidos do tolo, porque ele desprezará a prudência de tuas palavras.
Huwag magsasalita na naririnig ng isang mangmang, sapagkat kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
10 Não mudes os limites antigos, nem ultrapasses as propriedades dos órfãos;
Huwag mong aalisin ang sinaunang hangganang bato o angkinin ang mga bukirin ng mga ulila,
11 Porque o Defensor deles é poderoso; ele disputará a causa deles contra ti.
sapagkat ang kanilang Tagapagligtas ay malakas, at ipangangatuwiran niya ang kanilang kapakanan laban sa iyo.
12 Aplica teu coração à disciplina, e teus ouvidos às palavras de conhecimento.
Ilagay ang iyong puso sa pagtuturo at buksan ang iyong mga tainga sa mga salita ng karunungan.
13 Não retires a disciplina do jovem; quando lhe bateres com a vara, nem [por isso] morrerá.
Huwag pigilin ang disiplina sa isang bata,
dahil kung siya ay iyong papaluin, siya ay hindi mamamatay. Kung siya ay iyong papaluin, iyong ililigtas ang kaniyang kaluluwa mula sa sheol. (Sheol h7585)
15 Meu filho, se teu coração for sábio, meu coração se alegrará, e eu também.
Aking anak, kung ang iyong puso ay marunong, sa gayon ang aking puso ay magiging masaya rin;
16 Meu interior saltará de alegria quando teus lábios falarem coisas corretas.
ang aking kaloob-looban ay magagalak kapag ang iyong labi ay magsasalita ng nang matuwid.
17 Teu coração não inveje aos pecadores; porém [permanece] no temor ao SENHOR o dia todo;
Huwag mong hayaang mainggit ang iyong puso sa mga makasalanan, pero magpatuloy sa takot kay Yahweh sa buong araw.
18 Porque certamente há um [bom] futuro [para ti], e tua expectativa não será cortada.
Siguradong may kinabukasan at ang iyong pag-asa ay hindi mapuputol.
19 Ouve, filho meu, e sê sábio; e conduz teu coração no caminho [correto].
Makinig, aking anak, at maging matalino at patnubayan ang iyong puso sa daan.
20 Não esteja entre os beberrões de vinho, [nem] entre os comilões de carne.
Huwag makikisama sa mga lasenggero, o sa mga matatakaw na kumakain ng karne,
21 Porque o beberrão e o comilão empobrecerão; e a sonolência os faz vestir trapos.
dahil ang lasenggero at ang matakaw ay nagiging mahirap, at ang naiidlip ay madadamitan ng mga basahan.
22 Ouve a teu pai, que te gerou; e não desprezes a tua mãe, quando ela envelhecer.
Makinig sa iyong ama na nag-alaga sa iyo at huwag hamakin ang iyong ina kung matanda na siya.
23 Compra a verdade, e não a vendas; [faze o mesmo com] a sabedoria, a disciplina e a prudência.
Bilhin ang katotohanan, ngunit huwag itong ipagbili; bilhin ang karunungan, disiplina at pang-unawa.
24 O pai do justo muito se alegrará; aquele que gerar o sábio se encherá de alegria por causa dele.
Ang ama ng isang gumagawa ng matuwid ay labis na magagalak at siya na nag-alaga sa isang matalinong bata ay matutuwa sa kaniya.
25 Teu pai e tua mãe se alegrarão; aquela te te gerou se encherá de alegria.
Hayaang matuwa ang iyong ama at ang iyong ina at hayaang magsaya ang siyang nagsilang sa iyo.
26 Meu filho, dá para mim teu coração, e que teus olhos prestem atenção em meus caminhos.
Aking anak, ituon mo sa akin ang iyong puso, at hayaan mong mamasdan ng iyong mga mata ang aking mga paraan.
27 Porque a prostituta é [como] uma cova profunda, e a estranha [como] um poço estreito.
Dahil ang isang bayarang babae ay isang malalim na hukay at ang asawa ng ibang lalaki ay isang makitid na hukay.
28 Também ela fica espreitando como um ladrão, e acrescenta transgressores entre os homens.
Siya ay nag-aabang katulad ng isang magnanakaw at siya ay nagdadagdag ng bilang ng mga traydor sa sangkatauhan.
29 De quem são os ais? De quem são os sofrimentos? De quem são as lutas? De quem são as queixas? De quem são as feridas desnecessárias? De quem são os olhos vermelhos?
Sino ang may kasawian? Sino ang may kalungkutan? Sino ang may mga laban? Sino ang nagrereklamo? Sino ang may mga sugat na walang dahilan? Sino ang may matang namumula?
30 São daqueles que gastam tempo junto ao vinho, daqueles que andam em busca da bebida misturada.
Silang sugapa sa alak, sila na sinusubukan ang pinaghalong alak.
31 Não prestes atenção ao vinho quando se mostra vermelho, quando brilha no copo e escorre suavemente,
Huwag tumingin sa alak kung ito ay mapula, kung ito ay kumikinang sa tasa at bumaba nang tuloy-tuloy.
32 [Pois] seu fim é [como] mordida de cobra, e picará como uma víbora.
Sa bandang huli ito ay tumutuklaw katulad ng isang ulupong at ito ay kumakagat tulad ng isang ahas.
33 Teus olhos verão [coisas] estranhas, e teu coração falará perversidades;
Ang iyong mga mata ay makakakita ng kakaibang mga bagay at ang iyong puso ay magsasabi ng napakasamang mga bagay.
34 E serás como o que dorme no meio do mar, e como o que dorme no topo do mastro.
Ikaw ay magiging gaya ng isang natutulog sa mataas na karagatan o humihiga sa ibabaw ng isang duyan.
35 [E dirás]: Espancaram-me, mas não senti dor; bateram em mim, mas não senti; quando virei a despertar? Vou buscar mais uma [bebida].
“Tinamaan nila ako!” iyong sasabihin, “pero ako ay hindi nasaktan. Binugbog nila ako, pero hindi ko ito naramdaman. Kailan ako magigising? Maghahanap ako ng isa pang maiinom.”
