Provérbios 24
1 Não tenhas inveja dos homens malignos, nem desejes estar com eles,
Ayaw kasina niadtong mga daotan, ni magtinguha sa pagpakig-uban kanila,
2 Porque o seu coração medita a rapina, e os seus lábios falam a malícia.
tungod kay ang ilang mga kasingkasing naglaraw ug kadaot ug ang ilang mga ngabil nagsulti mahitungod sa kasamok.
3 Com a sabedoria se edifica a casa, e com a inteligência se estabelece:
Pinaagi sa kaalam natukod ang balay ug pinaagi sa panabot napabarog kini.
4 E pelo conhecimento se encherão as câmaras de todas as substâncias preciosas e deleitáveis.
Pinaagi sa kahibalo napuno ang mga lawak sa tanang bililhon ug maanindot nga mga bahandi.
5 E o varão sábio é forte, e o varão de conhecimento consolida a força.
Kusgan ang manggugubat sa kaalam, ug ang tawo sa kahibalo makadugang sa iyang kusog;
6 Porque com conselhos prudentes tu farás a guerra; e há vitória na multidão dos conselheiros.
kay pinaagi sa maalamon nga paggiya makaasdang ka sa imong pagpakiggubat ug uban sa daghang mga magtatambag adunay kadaogan.
7 É demasiadamente alta para o tolo toda a sabedoria; na porta não abrirá a sua boca.
Ang kaalam hataas kaayo alang sa usa ka buangbuang; wala niya bukha ang iyang baba diha sa ganghaan.
8 Aquele que cuida em fazer mal mestre de maus intentos o chamarão.
Adunay naglaraw nga magbuhat ug daotan— gitawag siya sa mga tawo nga agalon sa daotang mga laraw.
9 O pensamento do tolo é pecado, e é abominável aos homens o escarnecedor.
Sala ang binuang nga laraw ug biaybiayon sa mga lalaki ang mga matamayon.
10 Se te mostrares frouxo no dia da angústia, a tua força será estreita.
Kung magmaluyahon ka uban ang kahadlok sa adlaw sa kasamok, nan diyutay ra ang imong kusog.
11 Livra aos que estão tomados para a morte, e aos que levam para matança, se os poderes retirar.
Luwasa kadtong gidala ngadto sa kamatayon ug kupti kadtong nagsusapinday ngadto sa ihawanan.
12 Se disseres: Eis que o não sabemos: porventura aquele que pondera os corações não o entenderá? e aquele que atenta para a tua alma não o saberá? porque pagará ao homem conforme a sua obra.
Kung moingon ka, “Tan-awa, wala kami nasayod mahitungod niini,” ang nagtimbang-timbang sa kasingkasing wala ba siya makasabot sa imong giingon? Ug siya nga nagabantay sa imong kinabuhi, wala ba siya masayod niini? Ug dili ba ihatag sa Dios sa matag usa ang angay kaniya?
13 Come mel, meu filho, porque é bom, e o favo de mel é doce ao teu paladar.
Akong anak nga lalaki, pagkaon ug dugos tungod kay maayo kini, tungod kay ang tinulo sa balayan sa putyokan tam-is sa imong pagtilaw.
14 Tal será o conhecimento da sabedoria para a tua alma: se a achares, haverá para ti galardão, e não será cortada a tua expectação.
Mao usab ang kaalam alang sa imong kalag— kung makaplagan mo kini, aduna gayoy kaugmaon ug ang imong paglaom dili mahanaw.
15 Não espies a habitação do justo, ó ímpio, nem assoles a sua câmara.
Ayaw pangatang sama sa daotan nga mosulong sa balay sa matarong. Ayaw gubaa ang iyang pinuy-anan!
16 Porque sete vezes cairá o justo, e se levantará; mas os ímpios tropeçarão no mal
Kay mapukan ang matarong sa makapito ka higayon ug mobarog pag-usab, apan malaglag ang daotan pinaagi sa katalagman.
17 Quando cair o teu inimigo, não te alegres, nem quando tropeçar se regozije o teu coração.
Ayaw paglipay sa dihang mapukan ang imong kaaway ug ayaw tugoti nga magmaya ang imong kasingkasing sa dihang mahisukamod siya,
18 Para que o Senhor o não veja, e seja mau aos seus olhos, e desvie dele a sua ira.
o makakita si Yahweh ug dili na itugot ug iiway niya ang iyang kapungot diha kaniya.
19 Não te indignes acerca dos malfeitores, nem tenhas inveja dos ímpios,
Ayaw kabalaka tungod sa mga nagabuhat ug daotan, ug ayaw kasina sa mga tawong daotan,
20 Porque o maligno não terá galardão, e a lâmpada dos ímpios se apagará.
kay walay kaugmaon ang tawong daotan ug pagapalungon ang lampara sa mga tawong daotan.
21 Teme ao Senhor, filho meu, e ao rei, e não te entremetas com os que buscam mudança.
Kahadloki si Yahweh, ug kahadloki ang hari, akong anak nga lalaki; ayaw pakig-uban niadtong nakigbatok tali kanila,
22 Porque de repente se levantará a sua perdição, e a ruína deles ambos quem a sabe?
kay ang ilang katalagman moabot dayon ug kinsa man ang masayod sa gidak-on sa kalaglagan nga moabot gikan kanilang duha?
23 Também estes são provérbios dos sábios: Ter respeito a pessoas no juízo não é bom.
Kini usab ang mga panultihon sa maalamon. Ang dili makatarunganon nga paghukom sa katungod diha sa balaod dili maayo.
24 O que disser ao ímpio: Justo és: os povos o amaldiçoarão, as nações o detestarão.
Si bisan kinsa nga mosulti ngadto sa sad-an, “Anaa ka sa katarong,” matinunglo sa mga tawo ug kasilagan sa kanasoran.
25 Mas para os que o repreenderem haverá delícias, e sobre eles virá a benção do bem
Apan magmalipayon kadtong mobadlong sa daotan ug ang mga gasa sa pagkamaayo moabot kanila.
26 Beijados serão os lábios do que responde com palavras retas.
Siya nga mohatag ug tinud-anay nga tubag naghatag usab ug halok sa mga ngabil.
27 Prepara de fora a tua obra, e aparelha-a no campo, e então edifica a tua casa.
Andama ang imong buluhaton sa gawas, ug himoa nga andam ang tanan alang sa imong kaugalingon diha sa uma; human niana, tukora ang imong balay.
28 Não sejas testemunha sem causa contra o teu próximo; porque enganarias com os teus beiços?
Ayaw pagsaksi batok sa imong silingan kung wala kay kapasikaran ug ayaw panglimbong pinaagi sa imong mga ngabil.
29 Não digas: Como ele me fez a mim, assim o farei eu a ele: pagarei a cada um segundo a sua obra.
Ayaw pag-ingon, “buhaton ko kaniya kung unsa ang iyang gibuhat kanako; balosan ko siya tungod sa iyang gibuhat.”
30 Passei pelo campo do preguiçoso, e junto à vinha do homem falto de entendimento;
Miagi ako sa uma sa tawong tapolan, agi sa parasan sa tawong walay alamag.
31 E eis que toda estava cheia de cardos, e a sua superfície coberta de ortigas, e a sua parede de pedra estava derribada.
Mitubo ang mga tunok bisan asa, ang yuta naputos sa mga sampinit, ug nahugno ang paril nga hinimo sa bato.
32 O que tendo eu visto, o tomei no coração, e, vendo-o, recebi instrução.
Unya ako kining nakita ug gihunahuna; mitan-aw ako ug nadawat ang gitudlo.
33 Um pouco de sono, adormecendo um pouco; encruzando as mãos outro pouco, para estar deitado.
Ang diyutay nga pagkatulog, ang diyutay nga hinanok, ang diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron mopahulay—
34 Assim te sobrevirá a tua pobreza como um caminhante, e a tua necessidade como um homem armado.
ug ang kawalad-on nagapadulong nga nagpanon nganha kanimo, ug ang imong mga gikinahanglan sama sa sundalo nga sinangkapan sa hinagiban.
