Provérbios 14

1 Toda a mulher sabia edifica a sua casa: mas a tola a derriba com as suas mãos.

ژنی دانا ماڵی خۆی بنیاد دەنێت، گێلیش بە دەستی خۆی کاولی دەکات.

2 O que anda na sua sinceridade teme ao Senhor, mas o que se desvia de seus caminhos o despreza.

ئەوەی ڕاستەڕێیەکەی خۆی بگرێت لەخواترسە، بەڵام ئەوەی ڕێگای خۆی خوار بکاتەوە سووکایەتی پێ دەکات.

3 Na boca do tolo está a vara da soberba, mas os lábios dos sábios os conservam.

گێل بە قسەکانی خۆی تووشی گۆچانی سزادان دەبێت، بەڵام دانایان لێوەکانیان دەیانپارێزن.

4 Não havendo bois, a mangedoura está limpa, mas pela força do boi há abundância de colheitas.

کە مانگا نەبێت ئاخوڕ بەتاڵە، دروێنەی زۆریش بە هێزی گایە.

5 A testemunha verdadeira não mentirá, mas a testemunha falsa se desboca em mentiras.

شایەتی دەستپاک درۆ ناکات، بەڵام شایەتی درۆزن درۆ بڵاو دەکاتەوە.

6 O escarnecedor busca sabedoria, e nenhuma acha, mas para o prudente o conhecimento é fácil.

گاڵتەجاڕ داوای دانایی دەکات و نایدۆزێتەوە، بەڵام زانیاری بۆ تێگەیشتوو ئاسانە.

7 Vai-te de diante do homem insensato, porque nele não divisarás os lábios do conhecimento.

لەبەردەم کەسی گێل دووربکەوە، چونکە لە لێوەکانی زانیاری نابیستیت.

8 A sabedoria do prudente é entender o seu caminho, mas a estultícia dos tolos é engano.

دانایی ژیر تێگەیشتنی ڕێگای خۆیەتی، بەڵام گێلایەتی گێلەکان فریودانە.

9 Os loucos zombam do pecado, mas entre os retos há benevolência.

گێلەکان گاڵتە بە تاوان دەکەن، بەڵام لەنێو سەرڕاستان ڕەزامەندی خودا دەدۆزرێتەوە.

10 O coração conhece a sua própria amargura, e o estranho não se entremeterá na sua alegria.

هەر دڵێک تاڵیێتی گیانی خۆی دەزانێت، کەسیش لە خۆشییەکەیدا بەشداری ناکات.

11 A casa dos ímpios se desfará, mas a tenda dos retos florescerá.

ماڵی بەدکارەکان کاول دەبێت، بەڵام ڕەشماڵی سەرڕاستان گەشە دەکات.

12 Há caminho que ao homem parece direito, mas o fim dele são os caminhos da morte.

ڕێگا هەیە لەبەرچاوی مرۆڤ ڕاست دیارە، بەڵام کۆتاییەکەی بەرەو مردنە.

13 Até no riso terá dor o coração, e o fim da alegria é tristeza.

بگرە لە پێکەنینیشدا دڵ تەنگ دەبێت، لەوانەیە کۆتایی خۆشیش خەم بێت.

14 Dos seus caminhos se fartará o que declina no coração, mas o homem bom se fartará de si mesmo.

کەسی ڕاڕا لە ڕێگای خۆی تێر دەبێت، پیاوچاکیش لەوەی کە هەیەتی.

15 O simples dá crédito a cada palavra, mas o prudente atenta para os seus passos.

ساویلکە بە هەموو قسەیەک بڕوا دەکات، بەڵام ژیر دەڕوانێتە هەنگاوەکانی خۆی.

16 O sábio teme, e desvia-se do mal, mas o tolo se encoleriza, e dá-se por seguro.

کەسی دانا لە خودا دەترسێت و لە خراپە لادەدات، بەڵام گێل سەرگەرمە و پشت ئەستوورە.

17 O que presto se indigna, fará doidices, e o homem de más imaginações será aborrecido.

کەسی هەڵەشە ڕەفتاری گێلانە دەکات، پیاوی تەڵەکەبازیش مایەی ڕقە.

18 Os símplices herdarão a estultícia, mas os prudentes se coroarão de conhecimento.

ساویلکەکان میراتگری گێلایەتین، بەڵام ژیرەکان سەریان بە زانیاری دەڕازێنرێتەوە.

19 Os maus se inclinaram diante dos bons, e os ímpios diante das portas do justo.

بەدکاران لەبەردەم پیاوچاکان دەچەمێنەوە، خراپەکارانیش لە بەردەرگای کەسی ڕاستودروست.

20 O pobre é aborrecido até do companheiro, porém os amigos dos ricos são muitos.

هەژار تەنانەت دراوسێکەشی ڕقی لێی دەبێتەوە، بەڵام دەوڵەمەند دۆستی زۆرە.

21 O que despreza ao seu companheiro peca, mas o que se compadece dos humildes é bem-aventurado.

ئەوەی سووکایەتی بە دراوسێکەی بکات گوناه دەکات، بەڵام خۆزگە دەخوازرێ بەوەی لەگەڵ هەژاران میهرەبانە.

22 Porventura não erram os que obram o mal? mas beneficência e fidelidade serão para os que obram o bem.

ئایا وێڵ نابن ئەوانەی پیلانی خراپە دادەڕێژن؟ بەڵام خۆشەویستی نەگۆڕ و دڵسۆزی لەگەڵ ئەوانەیە کە پلانی چاکە دادەڕێژن.

23 Em todo o trabalho proveito há, mas a palavra dos lábios só encaminha à pobreza.

لە هەموو ماندووبوونێک سوود هەیە، بەڵام تەنها قسەی لێوان بێت بەرەو نەبوونییە.

24 A coroa dos sábios é a sua riqueza, a estultícia dos tolos é só estultícia.

دەوڵەمەندی تاجی دانایانە، بەڵام گێلایەتی نادانایان دەڕازێنێتەوە.

25 A testemunha verdadeira livra as almas, mas o que se desboca em mentiras é enganador.

شایەتی ڕاستگۆ دەربازکەری خەڵکە، بەڵام ئەوەی درۆ بڵاو دەکاتەوە تەفرەدەرە.

26 No temor do Senhor há firme confiança, e ele será um refúgio para seus filhos.

ئەوەی لە یەزدان بترسێت دڵنیاییەکی بەهێزی هەیە، بۆ کوڕەکانیشی دەبێتە پەناگا.

27 O temor do Senhor é uma fonte de vida, para se desviarem dos laços da morte.

لەخواترسی کانی ژیانە، بۆ دوورکەوتنەوە لە داوی مردن.

28 Na multidão do povo está a magnificência do rei, mas na falta do povo a perturbação do príncipe.

زۆری گەل شکۆمەندییە بۆ پاشا، بەڵام نەمانی گەل شکستی میرە.

29 O longânimo é grande em entendimento, mas o que é de espírito impaciente assinala a sua loucura.

ئەوەی درەنگ تووڕە بێت باش تێدەگات، بەڵام ئەوەی هەڵەشە بێت گێلایەتی دەردەخات.

30 O coração com saúde é a vida da carne, mas a inveja é a podridão dos ossos.

دڵی ئارام ژیان بە جەستە دەبەخشێت، بەڵام ئیرەیی ئێسک کلۆر دەکات.

31 O que oprime ao pobre insulta àquele que o criou, mas o que se compadece do necessitado o honra.

ئەوەی ستەم لە هەژار بکات سووکایەتی بە دروستکەرەکەی دەکات، بەڵام ئەوەی لەگەڵ نەدار میهرەبانە ڕێز لە خودا دەگرێت.

32 Pela sua malícia será lançado fora o ímpio, mas o justo até na sua morte tem confiança.

خراپەکار بە خراپەکانی خۆی دەکەوێنرێت، بەڵام کەسی ڕاستودروست لە مردنیشی پەناگای هەیە.

33 No coração do prudente repousa a sabedoria, mas o que há no interior dos tolos se conhece.

دانایی لەناو دڵی کەسی تێگەیشتوو دەحەسێتەوە، هەروەها گێلەکان تەنانەت ناواخنیشیان دەزانرێت.

34 A justiça exalta ao povo, mas o pecado é o opróbrio das nações.

ڕاستودروستی نەتەوە بەرز دەکاتەوە، بەڵام گوناه شەرمەزاری گەلانە.

35 O Rei tem seu contentamento no servo prudente, mas sobre o que envergonha cairá o seu furor.

ڕەزامەندی پاشا بۆ خزمەتکاری وریایە، بەڵام تووڕەبوونی لە خزمەتکاری شەرمەزارە.