Przysłów 1
1 Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla Izraela;
These are the proverbs of Solomon son of David, king of Israel,
2 Do poznania mądrości i karności, do zrozumienia słów roztropnych;
for gaining wisdom and discipline, for comprehending words of insight,
3 Do zdobycia pouczenia w mądrości, w sprawiedliwości, w sądzie i w prawości;
and for receiving instruction in wise living and in righteousness, justice, and equity.
4 Do udzielenia prostym rozwagi, a młodemu – wiedzy i roztropności.
To impart prudence to the simple and knowledge and discretion to the young,
5 Mądry posłucha i przybędzie mu wiedzy, a rozumny nabędzie rad;
let the wise listen and gain instruction, and the discerning acquire wise counsel
6 Aby rozumieć przysłowia i [ich] wykładnię, słowa mądrych i ich zagadki.
by understanding the proverbs and parables, the sayings and riddles of the wise.
7 Bojaźń PANA jest początkiem wiedzy, ale głupcy gardzą mądrością i karnością.
The fear of the LORD is the beginning of knowledge, but fools despise wisdom and discipline.
8 Synu mój, słuchaj pouczenia swego ojca i nie odrzucaj nauki swojej matki;
Listen, my son, to your father’s instruction, and do not forsake the teaching of your mother.
9 Bo one będą wdzięczną ozdobą na twojej głowie i [kosztownym] łańcuchem na szyi.
For they are a garland of grace on your head and a pendant around your neck.
10 Synu mój, jeśli grzesznicy cię namawiają, nie pozwalaj.
My son, if sinners entice you, do not yield to them.
11 Jeśli mówią: Chodź z nami, czyhajmy na krew, zaczajmy się na niewinnego bez powodu;
If they say, “Come along, let us lie in wait for blood, let us ambush the innocent without cause,
let us swallow them alive like Sheol, and whole like those descending into the Pit. (Sheol h7585)
13 Znajdziemy wszelkie kosztowności, napełnimy swoje domy łupem;
We will find all manner of precious goods; we will fill our houses with plunder.
14 Dziel z nami swój los; miejmy wszyscy jedną sakiewkę.
Throw in your lot with us; let us all share one purse”—
15 Synu mój, nie wyruszaj z nimi w drogę; powstrzymaj swoją nogę od ich ścieżki.
my son, do not walk the road with them or set foot upon their path.
16 Ich nogi bowiem biegną do zła i spieszą się do przelania krwi.
For their feet run to evil, and they are swift to shed blood.
17 Na próżno zastawia się sieci na oczach wszelkiego ptactwa.
How futile it is to spread the net where any bird can see it!
18 Oni też czyhają na własną krew, czają się na własne życie.
But they lie in wait for their own blood; they ambush their own lives.
19 Takie są ścieżki każdego, który jest chciwy zysku; swojemu właścicielowi [taki zysk] odbiera życie.
Such is the fate of all who are greedy, whose unjust gain takes the lives of its possessors.
20 Mądrość woła na dworze, podnosi swój głos na ulicach.
Wisdom calls out in the street, she lifts her voice in the square;
21 Woła w największym zgiełku, u wrót bram, w mieście wygłasza swoje słowa:
in the main concourse she cries aloud, at the city gates she makes her speech:
22 Jak długo, prości, będziecie kochać głupotę, szydercy – lubować się w swoim szyderstwie, a głupi – nienawidzić wiedzy?
“How long, O simple ones, will you love your simple ways? How long will scoffers delight in their scorn and fools hate knowledge?
23 Nawróćcie się na moje upomnienie; oto wyleję na was mojego ducha, oznajmię wam moje słowa.
If you had repented at my rebuke, then surely I would have poured out my spirit on you; I would have made my words known to you.
24 Ponieważ wołałam, a odmawialiście; wyciągałam rękę, a nikt nie zważał;
Because you refused my call, and no one took my outstretched hand,
25 Owszem, odrzuciliście całą moją radę i nie chcieliście [przyjąć] mojego upomnienia;
because you neglected all my counsel, and wanted none of my correction,
26 Dlatego będę się śmiać z waszego nieszczęścia, będę szydzić z was, gdy przyjdzie to, czego się boicie.
in turn I will mock your calamity; I will sneer when terror strikes you,
27 Gdy nadejdzie jak spustoszenie to, czego się boicie, i [gdy] wasze nieszczęście nadciągnie jak wicher, gdy nadejdzie na was ucisk i cierpienie;
when your dread comes like a storm, and your destruction like a whirlwind, when distress and anguish overwhelm you.
28 Wtedy będą mnie wzywać, a nie wysłucham; będą mnie szukać pilnie, lecz mnie nie znajdą.
Then they will call on me, but I will not answer; they will earnestly seek me, but will not find me.
29 Bo znienawidzili wiedzę i nie wybrali bojaźni PANA;
For they hated knowledge and chose not to fear the LORD.
30 Ani nie chcieli mojej rady, [ale] gardzili każdym moim upomnieniem.
They accepted none of my counsel; they despised all my reproof.
31 Dlatego spożyją owoc swoich dróg i będą nasyceni swymi radami.
So they will eat the fruit of their own way, and be filled with their own devices.
32 Bo odstępstwo prostych zabije ich i szczęście głupich zgubi ich.
For the waywardness of the simple will slay them, and the complacency of fools will destroy them.
33 [Ale] kto mnie słucha, będzie mieszkać bezpiecznie i będzie wolny od strachu przed złem.
But whoever listens to me will dwell in safety, secure from the fear of evil.”
