Przysłów 8
1 Czy mądrość nie woła i rozum nie wydaje swego głosu?
It is as if wisdom, with great understanding [of many things], is calling [PRS] out [to people].
2 Stoi na szczycie wysokich miejsc, przy drodze, na rozstajach dróg.
Wisdom stands on hilltops and at crossroads.
3 Przy bramach, przy wjeździe do miasta, przy wejściu, u drzwi woła:
[Wisdom also stands] at the city gates and shouts loudly,
4 Do was wołam, o mężowie, mój głos [kieruję] do synów ludzkich.
“I am calling to everyone! I am shouting loudly to all people!
5 Prości, uczcie się rozwagi, a wy, głupi, bądźcie rozumnego serca.
You people who do not know how to do things that are smart to do, get sound judgment; you foolish people, get good understanding!
6 Słuchajcie, bo będę mówił o rzeczach wzniosłych, a wargi moje otworzą się, aby [głosić] prawość.
Listen to me, because I have some excellent/important things to say. What I say is what is fair/right.
7 Moje usta bowiem mówią prawdę, a niegodziwością brzydzą się moje wargi.
I speak what is true; I detest speaking [MTY] what is false/deceptive.
8 Sprawiedliwe są wszystkie słowa moich ust; nie ma w nich nic fałszywego ani przewrotnego.
Everything that I say is honest; there is nothing that I say that deceives [people].
9 Wszystkie są jasne dla rozumnego i prawe dla tych, którzy znajdują wiedzę.
My words are clear to those who have good sense; those who are wise know that what I say is right.
10 Przyjmijcie moje pouczenie zamiast srebra i wiedzę [raczej] niż wyborne złoto.
[If someone offers you the kind of teaching I give] or offers you silver, choose my teaching. [If he offers to show you how to be wise] or offers you gold, choose to know how to be wise,
11 Lepsza bowiem jest mądrość niż perły i żadna rzecz, której pragniesz, nie dorówna jej.
because wisdom is more valuable than jewels. Nothing that you desire [is as valuable] as being wise.
12 Ja, mądrość, mieszkam z rozwagą i odkrywam wiedzę roztropności.
I, wisdom, and understanding of what is smart to do, cannot be separated. We are like two people who live in the same house. I know how to be wise and how to make smart decisions.
13 Bojaźń PANA to nienawidzić zła. Ja nienawidzę pychy, wyniosłości, złej drogi i ust przewrotnych.
[All the people] who revere Yahweh hate evil. I, wisdom, hate [people who are] proud and [people] who think they are more important [than others]. I hate [people who] behave in an evil way and those who say things to deceive [others].
14 Moja [jest] rada i prawdziwa mądrość, ja [jestem] roztropnością i moja jest moc.
I give [people] good advice and I enable them to do things that are wise. I understand how things really are, and I am strong.
15 Dzięki mnie królowie rządzą i władcy stanowią sprawiedliwość.
When kings are wise, they rule [well]; and when rulers are wise, they make laws that are just/fair.
16 Dzięki mnie panują władcy i dostojnicy, wszyscy sędziowie ziemi.
Rulers govern their people with the help of me, wisdom, and those who have authority decide things fairly/just with my help.
17 Miłuję tych, którzy mnie miłują, a ci, którzy szukają mnie pilnie, znajdą mnie.
I, [wisdom], love [all] those who love me, and [all] those who truly seek me [will] find me.
18 Przy mnie [jest] bogactwo i chwała, trwałe bogactwo i sprawiedliwość.
I enable [people] to become rich and to be honored; [I enable them to have] wealth that will last and to be successful.
19 Mój owoc [jest] lepszy niż złoto, nawet najczystsze złoto, a moje plony [lepsze] niż wyborne srebro.
What I can give people is more valuable than fine/pure gold and the best silver.
20 Prowadzę ścieżką sprawiedliwości, pośród ścieżek sądu;
I always do what is righteous and just/fair.
21 Aby tym, którzy mnie miłują, dać w dziedzictwo majątek wieczny i napełnić ich skarbce.
I give wealth to those who love me; I fill their houses with valuable things.
22 PAN posiadł mnie na początku swej drogi, przed swymi dziełami, przed wszystkimi czasy.
Yahweh created me, [wisdom], when he began [to create the world]; he created me [to do my work] before he created anything else.
23 Przed wiekami zostałam ustanowiona, od początku; zanim powstała ziemia;
He appointed me long ago, before he created the earth.
24 Gdy jeszcze nie było głębin, zostałam zrodzona, kiedy jeszcze nie było źródeł obfitujących w wody.
I was born before the oceans were [created], when there were no springs from which water flowed.
25 Zanim góry zostały założone, nim były pagórki, zostałam zrodzona.
I was born before the hills and mountains were formed;
26 Gdy jeszcze nie stworzył ziemi ani pól, ani początku prochu okręgu ziemskiego;
[I, wisdom], was born before Yahweh made the earth, before he made the fields and the soil on the earth.
27 Kiedy przygotowywał niebiosa, byłam tam; gdy odmierzał okrąg nad powierzchnią głębi;
I was there when Yahweh put the sky in place, when he marked the place [in the distance] where the sky and the oceans [seem to] come together.
28 Gdy w górze utwierdzał obłoki i umacniał źródła głębin;
I was there when Yahweh put the clouds above [the earth] and when he caused the water that is inside the earth to be secure.
29 Gdy wyznaczał morzu jego granice, by wody nie przekraczały jego rozkazu, kiedy ustalał fundamenty ziemi;
I was there when he fixed a boundary for the seas, so that the water in the seas would not go past those boundaries, and when he put down the foundations which support the earth.
30 Byłam wtedy przy nim [jak] wychowanka i byłam [jego] radością każdego dnia, ciesząc się zawsze przed nim;
I was at the side of Yahweh, the master worker (OR, as though I was his child). I caused him to be happy every day, and I was always rejoicing when I was with him.
31 Radując się na okręgu jego ziemi, rozkoszując się synami ludzkimi.
I was delighted with the world that he created; I was happy with the people whom he created, too.
32 Teraz więc, synowie, słuchajcie mnie, bo błogosławieni są ci, którzy strzegą moich dróg.
So, [you people who are like] my sons, listen to me. [I am] pleased with [all] those who obey my teachings.
33 Słuchajcie pouczeń, nabądźcie mądrości i nie odrzucajcie jej.
Listen [carefully] to what I teach you and become wise. Do not reject my teaching!
34 Błogosławiony człowiek, który mnie słucha, czuwając u moich wrót każdego dnia i strzegąc odrzwi moich bram.
[I am] pleased with those who listen to me, those who are outside my house every day, waiting [for me to come out].
35 Bo kto mnie znajduje, znajduje życie i otrzyma łaskę od PANA.
Those who find me will have [a long] life, and Yahweh [will] be pleased with them.
36 Ale kto grzeszy przeciwko mnie, wyrządza krzywdę swojej duszy; wszyscy, którzy mnie nienawidzą, miłują śmierć.
But those who stray away from me [just] harm themselves. All those who hate me, [it is as though] [IRO] they are loving death.”
