Przysłów 8
1 Czy mądrość nie woła i rozum nie wydaje swego głosu?
Isn't wisdom calling? Isn't understanding raising her voice?
2 Stoi na szczycie wysokich miejsc, przy drodze, na rozstajach dróg.
On the top of the hill by the road, she stands up at the crossroads.
3 Przy bramach, przy wjeździe do miasta, przy wejściu, u drzwi woła:
Beside the gates of the town, right there at the entrance, she cries out:
4 Do was wołam, o mężowie, mój głos [kieruję] do synów ludzkich.
“I'm calling out to you, everyone! My call is to everyone in the whole world!
5 Prości, uczcie się rozwagi, a wy, głupi, bądźcie rozumnego serca.
If you're immature, learn how to grow up. If you're stupid, learn what makes good sense.
6 Słuchajcie, bo będę mówił o rzeczach wzniosłych, a wargi moje otworzą się, aby [głosić] prawość.
Listen to me because I have valuable things to explain to you.
7 Moje usta bowiem mówią prawdę, a niegodziwością brzydzą się moje wargi.
I say what's right, because I tell the truth and I hate wickedness in all its forms.
8 Sprawiedliwe są wszystkie słowa moich ust; nie ma w nich nic fałszywego ani przewrotnego.
All the words I say are true; none are false or misleading.
9 Wszystkie są jasne dla rozumnego i prawe dla tych, którzy znajdują wiedzę.
My words are straightforward to anyone with understanding; they are correct to those who have knowledge.
10 Przyjmijcie moje pouczenie zamiast srebra i wiedzę [raczej] niż wyborne złoto.
Choose my instruction over silver; choose knowledge over pure gold.
11 Lepsza bowiem jest mądrość niż perły i żadna rzecz, której pragniesz, nie dorówna jej.
For wisdom is more valuable than rubies; everything you could ever want just doesn't compare!
12 Ja, mądrość, mieszkam z rozwagą i odkrywam wiedzę roztropności.
I, wisdom, am at home with good decisions. I know how to find knowledge and discernment.
13 Bojaźń PANA to nienawidzić zła. Ja nienawidzę pychy, wyniosłości, złej drogi i ust przewrotnych.
Honoring the Lord means hating evil. So I hate pride and arrogance, wicked behavior and telling lies.
14 Moja [jest] rada i prawdziwa mądrość, ja [jestem] roztropnością i moja jest moc.
I have advice and good judgment; I know what makes sense, and I have power.
15 Dzięki mnie królowie rządzą i władcy stanowią sprawiedliwość.
It's because of me that kings reign, and rulers issue fair decrees.
16 Dzięki mnie panują władcy i dostojnicy, wszyscy sędziowie ziemi.
It's because of me that leaders and nobles govern—all who rule justly.
17 Miłuję tych, którzy mnie miłują, a ci, którzy szukają mnie pilnie, znajdą mnie.
I love those who love me, and those who really look for me will find me.
18 Przy mnie [jest] bogactwo i chwała, trwałe bogactwo i sprawiedliwość.
With me go riches and honor, lasting wealth and prosperity.
19 Mój owoc [jest] lepszy niż złoto, nawet najczystsze złoto, a moje plony [lepsze] niż wyborne srebro.
The fruit I produce is better than gold, even pure gold, and my harvest is better than even the best silver.
20 Prowadzę ścieżką sprawiedliwości, pośród ścieżek sądu;
I live in a way that's right; I follow the paths of justice.
21 Aby tym, którzy mnie miłują, dać w dziedzictwo majątek wieczny i napełnić ich skarbce.
I grant wealth to those who love me; I fill their treasure storehouses.
22 PAN posiadł mnie na początku swej drogi, przed swymi dziełami, przed wszystkimi czasy.
The Lord created me first of all; I was made before anything else.
23 Przed wiekami zostałam ustanowiona, od początku; zanim powstała ziemia;
I was formed a long time ago, at the first, before the world began.
24 Gdy jeszcze nie było głębin, zostałam zrodzona, kiedy jeszcze nie było źródeł obfitujących w wody.
I was born when there were no ocean depths, when there were no springs pouring out water.
25 Zanim góry zostały założone, nim były pagórki, zostałam zrodzona.
I was born before the mountains or the hills had been formed,
26 Gdy jeszcze nie stworzył ziemi ani pól, ani początku prochu okręgu ziemskiego;
when he hadn't made the earth and its fields or any of the earth's dust.
27 Kiedy przygotowywał niebiosa, byłam tam; gdy odmierzał okrąg nad powierzchnią głębi;
I was there when he placed the heavens in position, when he drew the horizon over the ocean,
28 Gdy w górze utwierdzał obłoki i umacniał źródła głębin;
when he made the clouds in the sky above, when he created the springs of the oceans,
29 Gdy wyznaczał morzu jego granice, by wody nie przekraczały jego rozkazu, kiedy ustalał fundamenty ziemi;
when he set limits on the sea so that the waters would not go farther than he ordered, and when he laid out the foundations of the earth.
30 Byłam wtedy przy nim [jak] wychowanka i byłam [jego] radością każdego dnia, ciesząc się zawsze przed nim;
Then I was beside him as a master craftsman. I made him happy every day, and I was always full of joy in his presence.
31 Radując się na okręgu jego ziemi, rozkoszując się synami ludzkimi.
I was so happy in the world he created, celebrating together with human beings.
32 Teraz więc, synowie, słuchajcie mnie, bo błogosławieni są ci, którzy strzegą moich dróg.
And now, my sons, listen to me, for happy are those who follow my ways.
33 Słuchajcie pouczeń, nabądźcie mądrości i nie odrzucajcie jej.
Listen to my instruction and be wise—do not reject it.
34 Błogosławiony człowiek, który mnie słucha, czuwając u moich wrót każdego dnia i strzegąc odrzwi moich bram.
Happy are those who listen to me, watching for me every day at my doors, waiting at my entrance way.
35 Bo kto mnie znajduje, znajduje życie i otrzyma łaskę od PANA.
For those who find me, find life, and are accepted by the Lord.
36 Ale kto grzeszy przeciwko mnie, wyrządza krzywdę swojej duszy; wszyscy, którzy mnie nienawidzą, miłują śmierć.
But those who don't find me hurt themselves; everyone who hates me loves death.”
