Przysłów 3
1 Synu mój, nie zapominaj mego prawa, a niech twoje serce strzeże moich przykazań;
My son, do not forget what I have taught you. Keep my commands in your inner being,
2 Bo przyniosą ci długie dni i lata życia oraz pokoju.
because [if you obey them] you will live a long time and things will go well for you
3 Niech cię nie opuszczają miłosierdzie i prawda, przywiąż je do swojej szyi, wypisz je na tablicy swojego serca.
Always faithfully love others and (be faithful/do what you say that you will do); doing those things [will cause others to be pleased with you]; it will be as though you are wearing a beautiful necklace. Keep those things in your mind/inner being.
4 Wtedy znajdziesz łaskę i uznanie w oczach Boga i ludzi.
If you do, God and people will approve of you and think highly of you [MTY].
5 Ufaj PANU z całego swego serca i nie polegaj na swoim rozumie.
Trust in Yahweh completely, and do not rely on what you yourself understand.
6 Zważaj na niego we wszystkich swoich drogach, a on będzie prostować twoje ścieżki.
Always allow him to lead you. If you do that, he will (show you the right path/direct your life).
7 Nie bądź mądrym we własnych oczach, [ale] bój się PANA i odstąp od zła.
Do not be proud of being wise. [Instead], revere Yahweh and turn away from doing evil.
8 [To] da twemu ciału zdrowie i pokrzepienie twoim kościom.
If you do that, your body will be healthy/strong; it will be [like] medicine for you.
9 Czcij PANA swoim majątkiem i pierwocinami wszystkich twoich dochodów.
Honor Yahweh by [what you do with] your money; and [by giving him] the first part of your harvest.
10 A twoje spichrze będą napełnione dostatkiem i twoje prasy będą przelewać się od nowego wina.
If you do that, [you will have a good harvest]. Yahweh will fill your barns [with grain], and your vats/containers will be overflowing with [grape juice for making] wine.
11 Synu mój, nie gardź karceniem PANA i nie zniechęcaj się jego upomnieniem.
My son, when Yahweh disciplines/corrects you, do not despise it, and if he rebukes you, do not resent it.
12 Bo kogo PAN miłuje, tego karze, jak ojciec syna, [którego] kocha.
[I say that] because it is the people whom Yahweh loves that he corrects/reproves, [just] like parents correct/reprove their sons whom they love.
13 Błogosławiony człowiek, który znajduje mądrość, i człowiek, który nabiera rozumu;
[Yahweh] is pleased with those who become wise and have good understanding.
14 Gdyż jego nabycie jest lepsze niż nabycie srebra, jego zdobycie [bardziej pożyteczne] niż złoto.
Being wise and having good understanding is worth more than silver, better than gold.
15 Jest droższa nad perły i żadna rzecz, której pragniesz, nie dorówna jej.
Being wise is more precious than (jewels/precious stones); there is nothing that you could desire [that would be as valuable] as wisdom.
16 Długie dni są w jej prawej ręce, a w lewej bogactwa i chwała.
On the one hand, wisdom [PRS] enables [you] to live a long life, and on the other hand, wisdom enables [you] to become rich and to be honored.
17 Jej drogi są drogami rozkoszy i wszystkie jej ścieżki spokojne.
If [you] are wise, [your] life will be pleasant, and things will go well [for you].
18 Jest drzewem życia dla tych, którzy się jej chwycą; a ci, którzy się jej trzymają, są błogosławieni.
Wisdom is [like] a tree that gives long life to those who [eagerly] take hold of it, and [Yahweh] is pleased with those who hold onto it tightly.
19 PAN ugruntował ziemię mądrością, a niebiosa umocnił rozumem.
By his wisdom Yahweh created the earth, and by his understanding he put everything in the skies.
20 Dzięki jego wiedzy rozstąpiły się głębiny, a obłoki spuszczają rosę.
By his knowledge [he caused] the water that was beneath the earth to burst forth, and he caused rain to fall from the clouds.
21 Synu mój, niech [one] ci [z] oczu nie schodzą; strzeż prawdziwej mądrości i roztropności;
My son, [always] keep doing things that are right and things that are smart. If you do that,
22 A będą życiem twojej duszy i ozdobą twojej szyi.
you will live [many years] and be honored and respected {people will honor and respect you}.
23 Wtedy będziesz bezpiecznie chodził swoją drogą, a noga twoja się nie potknie.
If you do what is right and wise, you will [be able to] walk safely, and you will not (stumble/do things that are wrong) [MET].
24 Gdy się położysz, nie będziesz się lękał; a gdy zaśniesz, twój sen będzie przyjemny.
You will [be able to] lie down [at night] and not be afraid [of anything], and you will sleep peacefully.
25 Nie lękaj się nagłego strachu ani spustoszenia niegodziwych, gdy przyjdzie.
You will not be afraid that something disastrous will happen to you or that storms that strike the wicked will strike you,
26 PAN bowiem będzie twoją ufnością i twojej nogi będzie strzegł od sideł.
because you will be confident that Yahweh [will take care of you]. He will not let your foot be caught in a trap/snare.
27 Nie wzbraniaj się dobrze czynić potrzebującemu, gdy stać cię na to, aby [dobrze] czynić.
If you are able to help people who deserve it, do not refuse to help them.
28 Nie mów bliźniemu: Idź i przyjdź znowu, dam ci jutro, gdy masz to u siebie.
If you are able to help someone you interact with, do not say, “Come back later; [perhaps] I can help you tomorrow.”
29 Nie knuj zła przeciwko swemu bliźniemu, gdy spokojnie mieszka obok ciebie.
Do not make plans to harm those you interact with regularly, [because] they live near you, and they trust you.
30 Nie spieraj się z człowiekiem bez przyczyny, jeśli ci nic złego nie wyrządził.
If someone has not harmed you, do not accuse him [by saying that he has harmed you].
31 Nie zazdrość ciemięzcy i nie wybieraj żadnej z jego dróg.
Do not envy people who [obtain things by] violent actions, and do not imitate/do what they do.
32 Przewrotny bowiem budzi w PANU odrazę, ale jego tajemnica [jest] z prawymi.
[I say that] because Yahweh considers such people to be abominable/detestable; but he is a friend to [all] those who do what is right.
33 Przekleństwo PANA [jest] w domu niegodziwego, lecz [PAN] błogosławi mieszkanie sprawiedliwych.
Yahweh curses the families [MTY] of those who are wicked, but he blesses the families of those who are good/righteous.
34 On szydzi z szyderców, ale daje łaskę pokornym.
Yahweh makes fun of those who make fun [of others], but he kindly helps those who are humble.
35 Mądrzy odziedziczą chwałę, a głupi poniosą hańbę.
Wise [people] will be honored {people will honor wise people}, but foolish people will be dishonored/disgraced.
