Przysłów 25
1 To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
These also are proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.
2 Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
It is the glory of God to conceal a thing, but the glory of kings is to search out a matter.
3 Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
As the heavens for height, and the earth for depth, so the hearts of kings are unsearchable.
4 Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
Take away the dross from the silver, and material comes out for the refiner.
5 Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
Take away the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
6 Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
Don’t exalt yourself in the presence of the king, or claim a place among great men;
7 Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
for it is better that it be said to you, “Come up here,” than that you should be put lower in the presence of the prince, whom your eyes have seen.
8 Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
Don’t be hasty in bringing charges to court. What will you do in the end when your neighbor shames you?
9 Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
Debate your case with your neighbor, and don’t betray the confidence of another,
10 By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
lest one who hears it put you to shame, and your bad reputation never depart.
11 Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
12 Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is a wise reprover to an obedient ear.
13 Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to those who send him; for he refreshes the soul of his masters.
14 Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
As clouds and wind without rain, so is he who boasts of gifts deceptively.
15 Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
By patience a ruler is persuaded. A soft tongue breaks the bone.
16 Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
Have you found honey? Eat as much as is sufficient for you, lest you eat too much, and vomit it.
17 Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
Let your foot be seldom in your neighbor’s house, lest he be weary of you, and hate you.
18 Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
A man who gives false testimony against his neighbor is like a club, a sword, or a sharp arrow.
19 Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
Confidence in someone unfaithful in time of trouble is like a bad tooth or a lame foot.
20 [Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
As one who takes away a garment in cold weather, or vinegar on soda, so is one who sings songs to a heavy heart.
21 Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
If your enemy is hungry, give him food to eat. If he is thirsty, give him water to drink;
22 Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
for you will heap coals of fire on his head, and the LORD will reward you.
23 [Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
The north wind produces rain; so a backbiting tongue brings an angry face.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
It is better to dwell in the corner of the housetop than to share a house with a contentious woman.
25 [Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
Like cold water to a thirsty soul, so is good news from a far country.
26 [Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
Like a muddied spring and a polluted well, so is a righteous man who gives way before the wicked.
27 Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
It is not good to eat much honey, nor is it honorable to seek one’s own honor.
28 Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
Like a city that is broken down and without walls is a man whose spirit is without restraint.
