Przysłów 25
1 To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
These are the miscellaneous instructions of Solomon, which the friends of Ezekias king of Judea copied out.
2 Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
The glory of God conceals a matter: but the glory of a king honours business.
3 Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
Heaven is high, and earth is deep, and a king's heart is unsearchable.
4 Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
Beat the drossy silver, and it shall be made entirely pure.
5 Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
Slay the ungodly from before the king, and his throne shall prosper in righteousness.
6 Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
Be not boastful in the presence of the king, and remain not in the places of princes;
7 Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
for [it is] better for you that it should be said, Come up to me, than that [one] should humble you in the presence of the prince; speak of that which your eyes have seen.
8 Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
Get not suddenly into a quarrel, lest you repent at last.
9 Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
Whenever your friend shall reproach you, retreat backward, despise [him] not;
10 By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
lest your friend continue to reproach you, so your quarrel and enmity shall not depart, but shall be to you like death. Favour and friendship set [a man] free, which do you keep for yourself, lest you be made liable to reproach; but take heed to your ways peaceably.
11 Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
[As] a golden apple in a necklace of sardius, so [is it] to speak a [wise] word.
12 Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
In an ear-ring of gold a precious sardius is also set; [so is] a wise word to an obedient ear.
13 Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
As a fall of snow in the time of harvest is good against heat, so a faithful messenger [refreshes] those that send him; for he helps the souls of his employers.
14 Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
As winds and clouds and rains are most evident [objects], so is he that boasts of a false gift.
15 Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
In longsuffering is prosperity to kings, and a soft tongue breaks the bones.
16 Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
Having found honey, eat [only] what is enough, lest haply you be filled, and vomit it up.
17 Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
Enter sparingly into your friend's house, lest he be satiated with your company, and hate you.
18 Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
[As] a club, and a dagger, and a pointed arrow, so also is a man who bears false witness against his friend.
19 Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
The way of the wicked and the foot of the transgressor shall perish in an evil day.
20 [Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
As vinegar is bad for a sore, so trouble befalling the body afflicts the heart. As a moth in a garment, and a worm in wood, so the grief of a man hurts the heart.
21 Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
If your enemy hunger, feed him; if he thirst, give him drink;
22 Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
for so doing you shall heap coals of fire upon his head, and the Lord shall reward you [with] good.
23 [Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
The north wind raises clouds; so an impudent face provokes the tongue.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
[It is] better to dwell on a corner of the roof, than with a railing woman in an open house.
25 [Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
As cold water is agreeable to a thirsting soul, so is a good message from a land far off.
26 [Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
As if one should stop a well, and corrupt a spring of water, so [is it] unseemly for a righteous man to fall before an ungodly man.
27 Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
[It is] not good to eat much honey; but it is right to honour venerable sayings.
28 Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
As a city whose walls are broken down, and which is unfortified, so is a man who does anything without counsel.
