Przysłów 25
1 To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
These are additional proverbs of Solomon, which were copied by the men of Hezekiah king of Judah:
2 Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
It is the glory of God to conceal a matter and the glory of kings to search it out.
3 Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
As the heavens are high and the earth is deep, so the hearts of kings cannot be searched.
4 Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
Remove the dross from the silver, and a vessel for a silversmith will come forth.
5 Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
Remove the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
6 Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
Do not exalt yourself in the presence of the king, and do not stand in the place of great men;
7 Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
for it is better that he says to you, “Come up here!” than that you should be demoted in the presence of the prince. Even what you have seen with your own eyes,
8 Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
do not bring hastily to court. Otherwise, what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
9 Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
Argue your case with your neighbor without betraying another’s confidence,
10 By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
lest the one who hears may disgrace you, and your infamy never go away.
11 Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
12 Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
Like an earring of gold or an ornament of fine gold is a wise man’s rebuke to a listening ear.
13 Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
Like the cold of snow in the time of harvest is a trustworthy messenger to those who send him; he refreshes the soul of his masters.
14 Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
Like clouds and wind without rain is the man who boasts of gifts never given.
15 Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
Through patience a ruler can be persuaded, and a gentle tongue can break a bone.
16 Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
If you find honey, eat just what you need, lest you have too much and vomit it up.
17 Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
Seldom set foot in your neighbor’s house, lest he grow weary and hate you.
18 Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
Like a club or sword or sharp arrow is a man who bears false witness against his neighbor.
19 Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
Like a broken tooth or a foot out of joint is confidence in a faithless man in time of trouble.
20 [Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
Like one who removes a garment on a cold day or vinegar poured on a wound is one who sings songs to a heavy heart.
21 Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink.
22 Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
For in so doing, you will heap burning coals on his head, and the LORD will reward you.
23 [Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
As the north wind brings forth rain, so a backbiting tongue brings angry looks.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
Better to live on a corner of the roof than to share a house with a quarrelsome wife.
25 [Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
Like cold water to a weary soul is good news from a distant land.
26 [Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
Like a muddied spring or a polluted well is a righteous man who gives way to the wicked.
27 Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
It is not good to eat too much honey or to search out one’s own glory.
28 Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
Like a city whose walls are broken down is a man who does not control his temper.
