Przysłów 25
1 To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
These also are proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.
2 Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
It is the glory of God to conceal a thing, but the glory of kings is to search out a matter.
3 Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
As the heavens for height, and the earth for depth, so the heart of kings is unsearchable.
4 Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
Take away the dross from the silver, and there comes forth a vessel for the refiner.
5 Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
Take away the wicked from before the king, and his throne shall be established in righteousness.
6 Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
Put not thyself forward in the presence of the king, and stand not in the place of great men.
7 Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
For it is better that it be said to thee, Come up here, than that thou should be put lower in the presence of the prince, whom thine eyes have seen.
8 Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
Go not forth hastily to strive. What will thou do in the end of it when thy neighbor has put thee to shame?
9 Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
Debate thy case with thy neighbor himself, and disclose not the secret of another,
10 By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
lest he who hears it revile thee, and thine infamy turn not away.
11 Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
A word fitly spoken is apples of gold in a network of silver.
12 Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
An earring of gold, and an ornament of fine gold, is a wise reprover upon an obedient ear.
13 Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
As the cold of snow in the time of harvest, is a faithful messenger to those who send him, for he refreshes the soul of his masters.
14 Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
Clouds and wind without rain, is he who boasts himself of his gifts falsely.
15 Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
By long-suffering a ruler is persuaded, and a soft tongue breaks the bone.
16 Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
Have thou found honey? Eat as much as is sufficient for thee, lest thou be filled with it, and vomit it.
17 Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
Let thy foot be seldom in thy neighbor's house, lest he be weary of thee, and hate thee.
18 Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
A man who bears false witness against his neighbor is a maul, and a sword, and a sharp arrow.
19 Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
Confidence in an unfaithful man in time of trouble is a broken tooth, and a foot out of joint.
20 [Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
As he who takes off a garment in cold weather, and vinegar upon soda, so is he who sings songs to a heavy heart.
21 Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
If thine enemy is hungry, give him bread to eat, and if he is thirsty, give him water to drink.
22 Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
For thou will heap coals of fire upon his head, and Jehovah will reward thee.
23 [Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
The north wind brings forth rain. So does a backbiting tongue, an angry countenance.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
It is better to dwell in the corner of the housetop, than with a contentious woman in a wide house.
25 [Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
As cold waters to a thirsty soul, so is good news from a far country.
26 [Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
A troubled fountain, and a corrupted spring, is a righteous man who gives way before the wicked.
27 Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
It is not good to eat much honey, so for men to search out their own glory is grievous.
28 Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
He whose spirit is without restraint is a city that is broken down and without walls.
