Przysłów 24
1 Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
2 Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
3 Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
4 Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
5 Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
6 Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
7 Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
8 Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
9 Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
10 Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.
11 [Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
12 Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
13 Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
14 Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
15 Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
16 Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.
17 Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
18 Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
19 Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
20 Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
21 Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
22 Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
23 I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
24 Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
25 A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
26 Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
27 Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.
28 Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
29 Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
30 Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
31 A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
32 Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
33 Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
34 A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
