Przysłów 24
1 Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
Don’t be envious of evil men, neither desire to be with them;
2 Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
for their hearts plot violence and their lips talk about mischief.
3 Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
Through wisdom a house is built; by understanding it is established;
4 Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.
5 Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
A wise man has great power. A knowledgeable man increases strength,
6 Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
for by wise guidance you wage your war, and victory is in many advisors.
7 Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
Wisdom is too high for a fool. He doesn’t open his mouth in the gate.
8 Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
One who plots to do evil will be called a schemer.
9 Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.
10 Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
If you falter in the time of trouble, your strength is small.
11 [Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!
12 Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
If you say, “Behold, we didn’t know this,” doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?
13 Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
My son, eat honey, for it is good, the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste;
14 Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
so you shall know wisdom to be to your soul. If you have found it, then there will be a reward: Your hope will not be cut off.
15 Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place;
16 Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
for a righteous man falls seven times and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.
17 Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown,
18 Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
lest Yahweh see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
19 Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
Don’t fret yourself because of evildoers, neither be envious of the wicked;
20 Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
for there will be no reward to the evil man. The lamp of the wicked will be snuffed out.
21 Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
My son, fear Yahweh and the king. Don’t join those who are rebellious,
22 Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
for their calamity will rise suddenly. Who knows what destruction may come from them both?
23 I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
24 Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
He who says to the wicked, “You are righteous,” peoples will curse him, and nations will abhor him—
25 A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.
26 Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
An honest answer is like a kiss on the lips.
27 Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.
28 Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
Don’t be a witness against your neighbor without cause. Don’t deceive with your lips.
29 Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
30 Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding.
31 A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
32 Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:
33 Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,
34 A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
so your poverty will come as a robber and your want as an armed man.
