Przysłów 24
1 Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
[My] son, envy not bad men, nor desire to be with them.
2 Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
For their heart meditates falsehoods, and their lips speak mischiefs.
3 Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
A house is built by wisdom, and is set up by understanding.
4 Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
By discretion the chambers are filled with all precious and excellent wealth.
5 Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
A wise man is better than a strong man; and a man who has prudence than a large estate.
6 Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
War is carried on with generalship, and aid is supplied to the heart of a counsellor.
7 Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
Wisdom and good understanding are in the gates of the wise: the wise turn not aside from the mouth of the Lord,
8 Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
but deliberate in council. Death befalls uninstructed [men].
9 Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
The fools also dies in sins; and uncleanness [attaches] to a pestilent man.
10 Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
He shall be defiled in the evil day, and in the day of affliction, until he be utterly consumed.
11 [Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
Deliver them that are led away to death, and redeem them that are appointed to be slain; spare not [thy help].
12 Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
But if thou shouldest say, I know not this man; know that the Lord knows the hearts of all; and he that formed breath for all, he knows all things, who renders to every man according to his works.
13 Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
[My] son, eat honey, for the honeycomb is good, that thy throat may be sweetened.
14 Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
Thus shalt thou perceive wisdom in thy soul: for if thou find it, thine end shall be good, and hope shall not fail thee.
15 Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
Bring not an ungodly man into the dwelling of the righteous: neither be deceived by the feeding of the belly.
16 Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
For a righteous man will fall seven times, and rise [again]: but the ungodly shall be without strength in troubles.
17 Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
If thine enemy should fall, rejoice not over him, neither be elated at his overthrow.
18 Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
For the Lord will see [it], and it will not please him, and he will turn away his wrath from him.
19 Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
Rejoice not in evil-doers, neither be envious of sinners.
20 Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
For the evil man shall have no posterity: and the light of the wicked shall be put out.
21 Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
[My] son, fear God and the king; and do not disobey either of them.
22 Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
For they will suddenly punish the ungodly, and who can know the vengeance [inflicted] by both?
23 I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
And this thing I say to you that are wise [for you] to learn: It is not good to have respect of persons in judgment.
24 Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
He that says of the ungodly, He is righteous, shall be cursed by peoples, and hateful among the nations.
25 A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
But they that reprove [him] shall appear more excellent, and blessing shall come upon them;
26 Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
and [men] will kiss lips that answer well.
27 Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
Prepare thy works for [thy] going forth, and prepare thyself for the field; and come after me, and thou shalt rebuild thine house.
28 Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
Be not a false witness against thy [fellow] citizen, neither exaggerate with thy lips.
29 Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
Say not, As he has treated me, so will I treat him, and I will avenge myself on him for that wherein he has injured me.
30 Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
A foolish man is like a farm, and a senseless man is like a vineyard.
31 A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
If thou let him alone, he will altogether remain barren and covered with weeds; and he becomes destitute, and his stone walls are broken down.
32 Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
Afterwards I reflected, I looked that I might receive instruction.
33 Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
[The sluggard says, ]I slumber a little, and I sleep a little, and for a little while I fold my arms across [my] breast.
34 A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
But if thou do this, thy poverty will come speedily; and thy want like a swift courier.
