Przysłów 23
1 Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
Cuando te sientes a comer con un gobernante, ten cuidado con lo que te sirven,
2 I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
y ponte límites si tienes mucha hambre.
3 Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
No seas glotón en sus finos banquetes, porque lo ofrecen con motivaciones engañosas.
4 Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
No te desgastes tratando de volverte rico. ¡Sé sabio y no te afanes en ello!
5 Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
La riqueza desaparece en un abrir y cerrar de ojos, abriendo repentinamente alas, y volando al cielo como el águila.
6 Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
No aceptes ir a comer con personas mezquinas, ni codicies sus finos banquetes,
7 Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
porque tal como son sus pensamientos, así son ellos. Ellos dicen: “¡Ven, come y bebe!” Pero en sus mentes no tienen ningún interés en ti.
8 Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
Vomitarás cada pedazo que hayas comido, y las palabras de aprecio se habrán consumido.
9 Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
No hables con los tontos porque ellos se burlarán de tus palabras sabias.
10 Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
No muevas las fronteras antiguas, y no invadas los campos que pertenecen a huérfanos,
11 Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
porque su Protector es poderoso y él peleará su caso contra ti.
12 Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
Enfoca tu mente en la instrucción; escucha las palabras de conocimiento.
13 Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
No evites disciplinar a tus hijos, pues un golpe no los matará.
Si corriges con castigo físico a tu hijo, lo salvarás de la muerte. (Sheol h7585)
15 Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
Hijo mío, si piensas con sabiduría me harás feliz;
16 I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
Me deleitaré cuando hables con rectitud.
17 Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
No mires a los pecadores con envidia, sino recuerda siempre honrar al Señor,
18 Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
porque ciertamente hay un futuro para ti, y tu esperanza no será destruida.
19 Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
Presta atención, hijo mío, y sé sabio. Asegúrate de enfocar tu mente en seguir el camino recto.
20 Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
No te juntes con los que beben mucho vino, o con los que se sacian de carne.
21 Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
Porque los que se emborrachan y comen de más, pierden todo lo que tienen; y pasan el tiempo adormilados, por lo cual solo les quedan trapos para vestir.
22 Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
Presta atención a tu padre, y no rechaces a tu madre cuando sea vieja.
23 Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
Invierte en tener la verdad y no la vendas. Invierte en la sabiduría, la instrucción y la inteligencia.
24 Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
Los hijos que hacen el bien alegran a sus padres; un hijo sabio trae alegría a su padre.
25 Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
Haz que tu padre y tu madre se alegren; trae alegría a la que te parió.
26 Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
Hijo mío, dame toda tu atención, y sigue mi ejemplo con alegría.
27 Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
Una prostituta es como quedar atrapado en un foso. La mujer inmoral es como quedar atrapado en un pozo estrecho.
28 Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
Tal como un ladrón, ella se recuesta para esperar y agarrar a los hombres por sorpresa, para que sean infieles a sus mujeres.
29 U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
¿Quién estará en problemas? ¿Quién sufrirá dolor? ¿Quién estará en discusión? ¿Quién se quejará? ¿Quién saldrá lastimado sin razón alguna? ¿Quién tendrá los ojos enrojecidos?
30 Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
Los que pasan mucho tiempo bebiendo vino, los que siempre están probando un nuevo cóctel.
31 Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
No dejes que la apariencia del vino te tiente, ya sea por su color rojo o por sus burbujas en la copa, o por la suavidad con que se asienta.
32 Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
Al final morderá como una serpiente, y te causará dolor como víbora.
33 Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
Alucinarás, verás cosas extrañas, y tu mente confundida te hará decir toda clase de locuras.
34 I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
Te tropezarás como si rodaras por el océano. Serás sacudido como quien se recuesta en el mástil de una embarcación, diciendo:
35 [Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
“La gente me golpeó, pero no me dolió; me dieron azotes, pero no sentí nada. Ahora debo levantarme porque necesito otro trago”.
