Przysłów 23
1 Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
2 I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
put a knife to your throat if you are a man given to appetite.
3 Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.
4 Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
5 Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies,
7 Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
8 Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
You will vomit up the morsel which you have eaten and waste your pleasant words.
9 Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless,
11 Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
for their Defender is strong. He will plead their case against you.
12 Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
13 Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Punish him with the rod, and save his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine.
16 I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
Yes, my heart will rejoice when your lips speak what is right.
17 Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
Don’t let your heart envy sinners, but rather fear Yahweh all day long.
18 Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!
20 Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
Don’t be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat;
21 Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
22 Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
Listen to your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
24 Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
25 Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!
26 Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
27 Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
28 Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
29 U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
30 Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
31 Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
32 Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.
33 Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
34 I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
Yes, you will be as he who lies down in the middle of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
35 [Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I will look for more.”
