Przysłów 23
1 Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
When you sit to eat with a ruler, observe carefully what is before you,
2 I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
and put a knife to your throat if you are a person who likes to eat a lot of food.
3 Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
Do not crave his delicacies, for it is the food of lies.
4 Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
Do not work too hard to gain wealth; be wise enough to know when to stop.
5 Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
Will you let your eyes light upon it? It will be gone, for it will surely take up wings like an eagle and fly off to the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
Do not eat the food of one with an evil eye— and do not crave his delicacies,
7 Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
for he is the kind of man who counts the price of the food. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
8 Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
You will vomit up the little you have eaten and you will have wasted your compliments.
9 Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
Do not speak in the hearing of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of orphans,
11 Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
for their Redeemer is strong and he will plead their case against you.
12 Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
13 Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Do not withhold instruction from a child, for if you discipline him, he will not die.
It is you who must beat him with the rod and save his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
My son, if your heart is wise, then my heart also will be glad;
16 I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
my inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
17 Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
Do not let your heart envy sinners, but continue in the fear of Yahweh all the day.
18 Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
Surely there is a future and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
Hear—you!—my son, and be wise and direct your heart in the way.
20 Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
Do not associate with drunkards, or with gluttonous eaters of meat,
21 Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
for the drunkard and the glutton become poor and slumber will clothe them with rags.
22 Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
Listen to your father who begot you and do not despise your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
Buy the truth, but do not sell it; buy wisdom, instruction, and understanding.
24 Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
The father of the righteous person will greatly rejoice, and he who begets a wise child will be glad in him.
25 Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
Let your father and your mother be glad and let her who bore you rejoice.
26 Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
My son, give me your heart and let your eyes observe my ways.
27 Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
For a prostitute is a deep pit, and an immoral woman is a narrow well.
28 Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
She lies in wait like a robber and she increases the number of the treacherous among humanity.
29 U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
Who has woe? Who has sorrow? Who has fights? Who has complaining? Who has wounds for no reason? Who has bloodshot eyes?
30 Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
Those who linger over wine, those who try the mixed wine.
31 Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
32 Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
In the last it bites like a serpent and it stings like an adder.
33 Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
Your eyes will see strange things and your heart will utter perverse things.
34 I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
You will be as one who sleeps on the high seas or lies on the top of a mast.
35 [Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
“They hit me,” you will say, “but I was not hurt. They beat me, but I did not feel it. When will I wake up? I will seek another drink.”
