Przysłów 23
1 Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
When you take your seat at the feast with a ruler, give thought with care to what is before you;
2 I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
And put a knife to your throat, if you have a strong desire for food.
3 Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
Have no desire for his delicate food, for it is the bread of deceit.
4 Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
Take no care to get wealth; let there be an end to your desire for money.
5 Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
Are your eyes lifted up to it? it is gone: for wealth takes to itself wings, like an eagle in flight up to heaven.
6 Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
Do not take the food of him who has an evil eye, or have any desire for his delicate meat:
7 Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
For as the thoughts of his heart are, so is he: Take food and drink, he says to you; but his heart is not with you.
8 Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
The food which you have taken will come up again, and your pleasing words will be wasted.
9 Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
Say nothing in the hearing of a foolish man, for he will put no value on the wisdom of your words.
10 Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
Do not let the landmark of the widow be moved, and do not go into the fields of those who have no father;
11 Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
For their saviour is strong, and he will take up their cause against you.
12 Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
Give your heart to teaching, and your ears to the words of knowledge.
13 Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Do not keep back training from the child: for even if you give him blows with the rod, it will not be death to him.
Give him blows with the rod, and keep his soul safe from the underworld. (Sheol h7585)
15 Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
My son, if your heart becomes wise, I, even I, will be glad in heart;
16 I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
And my thoughts in me will be full of joy when your lips say right things.
17 Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
Have no envy of sinners in your heart, but keep in the fear of the Lord all through the day;
18 Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
For without doubt there is a future, and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
Give ear, my son, and be wise, guiding your heart in the right way.
20 Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
Do not be among those who give themselves to wine-drinking, or among those who make themselves full with meat:
21 Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
For those who take delight in drink and feasting will come to be in need; and through love of sleep a man will be poorly clothed.
22 Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
Give ear to your father whose child you are, and do not keep honour from your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
Get for yourself that which is true, and do not let it go for money; get wisdom and teaching and good sense.
24 Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
The father of the upright man will be glad, and he who has a wise child will have joy because of him.
25 Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
Let your father and your mother be glad, let her who gave you birth have joy.
26 Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
My son, give me your heart, and let your eyes take delight in my ways.
27 Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
For a loose woman is a deep hollow, and a strange woman is a narrow water-hole.
28 Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
Yes, she is waiting secretly like a beast for its food, and deceit by her is increased among men.
29 U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
Who says, Oh! who says, Ah! who has violent arguments, who has grief, who has wounds without cause, whose eyes are dark?
30 Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
Those who are seated late over the wine: those who go looking for mixed wine.
31 Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
Keep your eyes from looking on the wine when it is red, when its colour is bright in the cup, when it goes smoothly down:
32 Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
In the end, its bite is like that of a snake, its wound like the wound of a poison-snake.
33 Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
Your eyes will see strange things, and you will say twisted things.
34 I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
Yes, you will be like him who takes his rest on the sea, or on the top of a sail-support.
35 [Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
They have overcome me, you will say, and I have no pain; they gave me blows without my feeling them: when will I be awake from my wine? I will go after it again.
