Przysłów 23
1 Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
2 I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
3 Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
4 Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
5 Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
7 Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
8 Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
9 Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
11 Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
12 Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
13 Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Strike him with a rod, and you will deliver his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
16 I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
17 Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
18 Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
20 Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
21 Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
22 Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
24 Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
25 Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
26 Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
27 Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
28 Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
29 U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
30 Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
31 Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
32 Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
In the end it bites like a snake and stings like a viper.
33 Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
34 I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
35 [Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
“They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
