Przysłów 14
1 Mądra kobieta buduje swój dom, a głupia burzy go własnymi rękami.
Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.
2 Kto postępuje w sposób prawy, boi się PANA, a przewrotny na swoich drogach gardzi nim.
He who walks in his uprightness fears Adonai, but he who is perverse in his ways despises him.
3 W ustach głupiego jest rózga pychy, a mądrych strzegą ich wargi.
The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
4 Gdzie nie ma wołów, żłób jest pusty, lecz dzięki sile wołów mnoży się obfitość zboża.
Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.
5 Wierny świadek nie kłamie, a fałszywy świadek mówi kłamstwa.
A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.
6 Szyderca szuka mądrości, a nie [znajduje], lecz rozumnemu wiedza [przychodzi] łatwo.
A scoffer seeks wisdom, and does not find it, but knowledge comes easily to a discerning person.
7 Odsuń się od głupiego, gdyż nie znajdziesz [u niego] warg rozumnych.
Stay away from a foolish man, for you won’t find knowledge on his lips.
8 Mądrość roztropnego [to] poznanie swojej drogi, a głupotą głupich [jest] oszustwo.
The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.
9 Głupcy szydzą z grzechu, a u prawych [jest] przychylność.
Fools mock at making atonement for faults incurring guilt, but among the upright there is good will.
10 Serce zna własną gorycz, a obcy nie wtrąca się w jego radość.
The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.
11 Dom niegodziwych będzie zgładzony, a mieszkanie prawych zakwitnie.
The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.
12 Jest droga, która człowiekowi wydaje się słuszna, lecz końcem jej jest droga do śmierci.
There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
13 Nawet w śmiechu serce boleje, a końcem [takiej] wesołości [jest] smutek.
Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.
14 Serce odstępcy nasyci się jego drogami, a dobry człowiek – swoimi.
The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.
15 Prosty wierzy każdemu słowu, a roztropny zważa na swoje kroki.
A simple man trusts everything, but the prudent man carefully considers his ways.
16 Mądry boi się i odwraca się od zła, ale głupi w swym szaleństwie jest pewny siebie.
A wise man fears, and shuns evil, but the fool is hot headed and reckless.
17 [Człowiek] porywczy popełnia głupstwa, a podstępny jest znienawidzony.
He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.
18 Prości ludzie dziedziczą głupotę, a roztropni są koronowani wiedzą.
The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
19 Źli kłaniają się przed dobrymi, a niegodziwi u bram sprawiedliwego.
The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the upright.
20 Ubogi jest znienawidzony nawet przez swego bliźniego, a bogaty ma wielu przyjaciół.
The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many 'ahav ·affectionate lovers, friends·.
21 Kto gardzi swym bliźnim, ten grzeszy, a kto lituje się nad ubogimi, jest błogosławiony.
He who despises his neighbor sins ·errs (the standard goal)·, but blessed is he who has mercy on the poor.
22 Czyż nie błądzą ci, którzy obmyślają zło? Ale miłosierdzie i prawda są z tymi, którzy obmyślają dobro.
Don’t they go astray who plot evil? But chesed ·loving-kindness· and faithfulness belong to those who plan good.
23 Każda praca [przynosi] pożytek, a [puste] słowa [prowadzą] do nędzy.
In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.
24 Koroną mądrych [jest ich] bogactwo, ale głupota głupich [pozostaje] głupotą.
The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.
25 Prawdomówny świadek ocala dusze, a fałszywy mówi kłamstwa.
A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.
26 W bojaźni PANA jest mocne zaufanie, a jego synowie będą mieć ucieczkę.
In the fear of Adonai is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.
27 Bojaźń PANA jest źródłem życia, by uniknąć sideł śmierci.
The fear of Adonai is a fountain of life, turning people from the snares of death.
28 Liczny lud to chwała króla, a brak ludu to zguba władcy.
In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.
29 Nieskory do gniewu jest bardzo roztropny, lecz porywczy wywyższa głupotę.
He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.
30 Zdrowe serce jest życiem ciała, a zazdrość jest zgnilizną kości.
The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.
31 Kto gnębi ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a czci go ten, kto lituje się nad ubogim.
He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who honors him shows mercy to the needy.
32 Niegodziwy zostaje wygnany z powodu swojego zła, a sprawiedliwy ma nadzieję [nawet] w [czasie] swojej śmierci.
The wicked is brought down in his calamity, but in death, the upright has a refuge.
33 Mądrość spoczywa w sercu rozumnego, a [co jest] w sercu głupich, wychodzi na jaw.
Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.
34 Sprawiedliwość wywyższa naród, a grzech jest hańbą narodów.
Righteousness exalts a nation, but habitual sin ·missing the mark· is a chesed ·disgrace· to any people.
35 Król jest przychylny dla roztropnego sługi, lecz gniewa się [na tego], który [przynosi] hańbę.
The king’s favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.
