Przysłów 14
1 Mądra kobieta buduje swój dom, a głupia burzy go własnymi rękami.
Every wise woman has built her house, And the foolish breaks it down with her hands.
2 Kto postępuje w sposób prawy, boi się PANA, a przewrotny na swoich drogach gardzi nim.
Whoever is walking in his uprightness is fearing YHWH, And the perverted is despising Him [in] his ways.
3 W ustach głupiego jest rózga pychy, a mądrych strzegą ich wargi.
A rod of pride [is] in the mouth of a fool, And the lips of the wise preserve them.
4 Gdzie nie ma wołów, żłób jest pusty, lecz dzięki sile wołów mnoży się obfitość zboża.
Without oxen a stall [is] clean, And great [is] the increase by the power of the ox.
5 Wierny świadek nie kłamie, a fałszywy świadek mówi kłamstwa.
A faithful witness does not lie, And a false witness breathes out lies.
6 Szyderca szuka mądrości, a nie [znajduje], lecz rozumnemu wiedza [przychodzi] łatwo.
A scorner has sought wisdom, and it is not, And knowledge [is] easy to the intelligent.
7 Odsuń się od głupiego, gdyż nie znajdziesz [u niego] warg rozumnych.
Go from before a foolish man, Or you have not known the lips of knowledge.
8 Mądrość roztropnego [to] poznanie swojej drogi, a głupotą głupich [jest] oszustwo.
The wisdom of the prudent [is] to understand his way, And the folly of fools [is] deceit.
9 Głupcy szydzą z grzechu, a u prawych [jest] przychylność.
Fools mock at a guilt-offering, And among the upright—a pleasing thing.
10 Serce zna własną gorycz, a obcy nie wtrąca się w jego radość.
The heart knows its own bitterness, And a stranger does not interfere with its joy.
11 Dom niegodziwych będzie zgładzony, a mieszkanie prawych zakwitnie.
The house of the wicked is destroyed, And the tent of the upright flourishes.
12 Jest droga, która człowiekowi wydaje się słuszna, lecz końcem jej jest droga do śmierci.
There is a way—right before a man, And its latter end [are] ways of death.
13 Nawet w śmiechu serce boleje, a końcem [takiej] wesołości [jest] smutek.
Even in laughter is the heart pained, And the latter end of joy [is] affliction.
14 Serce odstępcy nasyci się jego drogami, a dobry człowiek – swoimi.
The backslider in heart is filled from his ways, And a good man—from his fruits.
15 Prosty wierzy każdemu słowu, a roztropny zważa na swoje kroki.
The simple gives credence to everything, And the prudent attends to his step.
16 Mądry boi się i odwraca się od zła, ale głupi w swym szaleństwie jest pewny siebie.
The wise is fearing and turning from evil, And a fool is transgressing and is confident.
17 [Człowiek] porywczy popełnia głupstwa, a podstępny jest znienawidzony.
Whoever is short of temper does folly, And a man of wicked schemes is hated.
18 Prości ludzie dziedziczą głupotę, a roztropni są koronowani wiedzą.
The simple have inherited folly, And the prudent are crowned [with] knowledge.
19 Źli kłaniają się przed dobrymi, a niegodziwi u bram sprawiedliwego.
The evil have bowed down before the good, And the wicked at the gates of the righteous.
20 Ubogi jest znienawidzony nawet przez swego bliźniego, a bogaty ma wielu przyjaciół.
The poor is hated even of his neighbor, And those loving the rich [are] many.
21 Kto gardzi swym bliźnim, ten grzeszy, a kto lituje się nad ubogimi, jest błogosławiony.
Whoever is despising his neighbor sins, Whoever is favoring the humble, O his blessedness.
22 Czyż nie błądzą ci, którzy obmyślają zło? Ale miłosierdzie i prawda są z tymi, którzy obmyślają dobro.
Do they who are devising evil not err? And kindness and truth [are] to those devising good,
23 Każda praca [przynosi] pożytek, a [puste] słowa [prowadzą] do nędzy.
In all labor there is advantage, And a thing of the lips [is] only to want.
24 Koroną mądrych [jest ich] bogactwo, ale głupota głupich [pozostaje] głupotą.
The crown of the wise is their wealth, The folly of fools [is] folly.
25 Prawdomówny świadek ocala dusze, a fałszywy mówi kłamstwa.
A true witness is delivering souls, And a deceitful one breathes out lies.
26 W bojaźni PANA jest mocne zaufanie, a jego synowie będą mieć ucieczkę.
Strong confidence [is] in the fear of YHWH, And there is a refuge to His sons.
27 Bojaźń PANA jest źródłem życia, by uniknąć sideł śmierci.
The fear of YHWH [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.
28 Liczny lud to chwała króla, a brak ludu to zguba władcy.
The honor of a king [is] in the multitude of a people, And the ruin of a prince in lack of people.
29 Nieskory do gniewu jest bardzo roztropny, lecz porywczy wywyższa głupotę.
Whoever is slow to anger [is] of great understanding, And whoever is short in temper is exalting folly.
30 Zdrowe serce jest życiem ciała, a zazdrość jest zgnilizną kości.
A healed heart [is] life to the flesh, And rottenness to the bones [is] envy.
31 Kto gnębi ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a czci go ten, kto lituje się nad ubogim.
An oppressor of the poor reproaches his Maker, And whoever is honoring Him Is favoring the needy.
32 Niegodziwy zostaje wygnany z powodu swojego zła, a sprawiedliwy ma nadzieję [nawet] w [czasie] swojej śmierci.
The wicked is driven away in his wickedness, And the righteous [is] trustful in his death.
33 Mądrość spoczywa w sercu rozumnego, a [co jest] w sercu głupich, wychodzi na jaw.
Wisdom rests in the heart of the intelligent. And it is known in the midst of fools.
34 Sprawiedliwość wywyższa naród, a grzech jest hańbą narodów.
Righteousness exalts a nation, And the righteousness of peoples [is] a sin-offering.
35 Król jest przychylny dla roztropnego sługi, lecz gniewa się [na tego], który [przynosi] hańbę.
The favor of a king [is] to a wise servant, And one causing shame is an object of his wrath!
