Przysłów 1
1 Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla Izraela;
The proverbs of Solomon, the son of David, king of Israel:
2 Do poznania mądrości i karności, do zrozumienia słów roztropnych;
to know wisdom and instruction; to discern the words of understanding;
3 Do zdobycia pouczenia w mądrości, w sprawiedliwości, w sądzie i w prawości;
to receive instruction in wise dealing, in righteousness, justice, and equity;
4 Do udzielenia prostym rozwagi, a młodemu – wiedzy i roztropności.
to give prudence to the simple, knowledge and discretion to the young man—
5 Mądry posłucha i przybędzie mu wiedzy, a rozumny nabędzie rad;
that the wise man may hear, and increase in learning; that the man of understanding may attain to sound counsel;
6 Aby rozumieć przysłowia i [ich] wykładnię, słowa mądrych i ich zagadki.
to understand a proverb and parables, the words and riddles of the wise.
7 Bojaźń PANA jest początkiem wiedzy, ale głupcy gardzą mądrością i karnością.
The fear of Yahweh is the beginning of knowledge, but the foolish despise wisdom and instruction.
8 Synu mój, słuchaj pouczenia swego ojca i nie odrzucaj nauki swojej matki;
My son, listen to your father’s instruction, and don’t forsake your mother’s teaching;
9 Bo one będą wdzięczną ozdobą na twojej głowie i [kosztownym] łańcuchem na szyi.
for they will be a garland to grace your head, and chains around your neck.
10 Synu mój, jeśli grzesznicy cię namawiają, nie pozwalaj.
My son, if sinners entice you, don’t consent.
11 Jeśli mówią: Chodź z nami, czyhajmy na krew, zaczajmy się na niewinnego bez powodu;
If they say, “Come with us. Let’s lie in wait for blood. Let’s lurk secretly for the innocent without cause.
Let’s swallow them up alive like Sheol, and whole, like those who go down into the pit. (Sheol h7585)
13 Znajdziemy wszelkie kosztowności, napełnimy swoje domy łupem;
We’ll find all valuable wealth. We’ll fill our houses with plunder.
14 Dziel z nami swój los; miejmy wszyscy jedną sakiewkę.
You shall cast your lot among us. We’ll all have one purse”—
15 Synu mój, nie wyruszaj z nimi w drogę; powstrzymaj swoją nogę od ich ścieżki.
my son, don’t walk on the path with them. Keep your foot from their path,
16 Ich nogi bowiem biegną do zła i spieszą się do przelania krwi.
for their feet run to evil. They hurry to shed blood.
17 Na próżno zastawia się sieci na oczach wszelkiego ptactwa.
For the net is spread in vain in the sight of any bird;
18 Oni też czyhają na własną krew, czają się na własne życie.
but these lay in wait for their own blood. They lurk secretly for their own lives.
19 Takie są ścieżki każdego, który jest chciwy zysku; swojemu właścicielowi [taki zysk] odbiera życie.
So are the ways of everyone who is greedy for gain. It takes away the life of its owners.
20 Mądrość woła na dworze, podnosi swój głos na ulicach.
Wisdom calls aloud in the street. She utters her voice in the public squares.
21 Woła w największym zgiełku, u wrót bram, w mieście wygłasza swoje słowa:
She calls at the head of noisy places. At the entrance of the city gates, she utters her words:
22 Jak długo, prości, będziecie kochać głupotę, szydercy – lubować się w swoim szyderstwie, a głupi – nienawidzić wiedzy?
“How long, you simple ones, will you love simplicity? How long will mockers delight themselves in mockery, and fools hate knowledge?
23 Nawróćcie się na moje upomnienie; oto wyleję na was mojego ducha, oznajmię wam moje słowa.
Turn at my reproof. Behold, I will pour out my spirit on you. I will make known my words to you.
24 Ponieważ wołałam, a odmawialiście; wyciągałam rękę, a nikt nie zważał;
Because I have called, and you have refused; I have stretched out my hand, and no one has paid attention;
25 Owszem, odrzuciliście całą moją radę i nie chcieliście [przyjąć] mojego upomnienia;
but you have ignored all my counsel, and wanted none of my reproof;
26 Dlatego będę się śmiać z waszego nieszczęścia, będę szydzić z was, gdy przyjdzie to, czego się boicie.
I also will laugh at your disaster. I will mock when calamity overtakes you,
27 Gdy nadejdzie jak spustoszenie to, czego się boicie, i [gdy] wasze nieszczęście nadciągnie jak wicher, gdy nadejdzie na was ucisk i cierpienie;
when calamity overtakes you like a storm, when your disaster comes on like a whirlwind, when distress and anguish come on you.
28 Wtedy będą mnie wzywać, a nie wysłucham; będą mnie szukać pilnie, lecz mnie nie znajdą.
Then they will call on me, but I will not answer. They will seek me diligently, but they will not find me,
29 Bo znienawidzili wiedzę i nie wybrali bojaźni PANA;
because they hated knowledge, and didn’t choose the fear of Yahweh.
30 Ani nie chcieli mojej rady, [ale] gardzili każdym moim upomnieniem.
They wanted none of my counsel. They despised all my reproof.
31 Dlatego spożyją owoc swoich dróg i będą nasyceni swymi radami.
Therefore they will eat of the fruit of their own way, and be filled with their own schemes.
32 Bo odstępstwo prostych zabije ich i szczęście głupich zgubi ich.
For the backsliding of the simple will kill them. The careless ease of fools will destroy them.
33 [Ale] kto mnie słucha, będzie mieszkać bezpiecznie i będzie wolny od strachu przed złem.
But whoever listens to me will dwell securely, and will be at ease, without fear of harm.”
