Łukasza 15
1 I zbliżali się do niego wszyscy celnicy i grzesznicy, aby go słuchać.
Many [HYP] tax collectors and [others whom people considered to be] habitual sinners kept coming to Jesus to listen to him teach.
2 A faryzeusze i uczeni w Piśmie szemrali, mówiąc: Ten [człowiek] przyjmuje grzeszników i jada z nimi.
The Pharisees and men who taught the [Jewish] laws [who were there] [SYN] began to grumble, saying, “This man welcomes sinners and he also [defiles himself by eating] with them!”
3 I opowiedział im taką przypowieść:
So Jesus told them this parable:
4 Któż z was, gdy ma sto owiec, a zgubi jedną z nich, nie zostawia dziewięćdziesięciu dziewięciu na pustyni i nie idzie za zgubioną, aż ją znajdzie?
“Suppose that one of you had 100 sheep. If one of them were lost, (you [(sg)] would certainly leave the 99 sheep in the pasture, and go and search for the one lost sheep until you found it./would you not leave the 99 sheep in the pasture, and go and search for the one lost sheep until you found it?) [RHQ]
5 Kiedy ją znajdzie, wkłada na swoje ramiona i raduje się.
When you [(sg)] found it, you would put it on your shoulders and be happy.
6 A przyszedłszy do domu, zwołuje przyjaciół i sąsiadów i mówi im: Cieszcie się ze mną, bo znalazłem moją zgubioną owcę.
When you brought it home, you would call together your friends and neighbors and say to them, ‘Be happy with me, because I have found my sheep that was lost!’
7 Mówię wam, że podobnie w niebie większa będzie radość z jednego pokutującego grzesznika niż z dziewięćdziesięciu dziewięciu sprawiedliwych, którzy nie potrzebują pokuty.
I tell you [(pl)] that similarly [God] will be very happy about each and every sinner who turns from doing evil. God is not happy about 99 people who [think that they] are [IRO] righteous and think that they do not need to turn from doing evil.
8 Albo która kobieta, mając dziesięć monet, jeśli zgubi jedną, nie zapala świecy, nie zamiata domu i nie szuka pilnie, aż [ją] znajdzie?
Or, suppose that a woman has ten [very valuable] silver coins. If she loses one of them, (she will certainly light a lamp and sweep the floor and search carefully until she finds it!/will she not light a lamp and sweep the floor and search carefully until she finds it?) [RHQ]
9 A znalazłszy, zwołuje przyjaciółki i sąsiadki i mówi: Cieszcie się ze mną, bo znalazłam monetę, którą zgubiłam.
When she finds it, she will call together her friends and neighbors and say, ‘Be happy with me, [because] I have found the coin that I lost!’
10 Podobnie, mówię wam, będzie radość przed aniołami Boga z jednego pokutującego grzesznika.
I tell you that similarly the angels will be happy about [even just] one sinner who turns from doing evil.”
11 Powiedział też: Pewien człowiek miał dwóch synów.
Then [Jesus told them this parable to compare what the Pharisees and teachers of the Jewish law thought about those who turn from their sinful behavior with what God thinks about such people]. He said, “A certain man had two sons.
12 I powiedział młodszy z nich do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich.
One day the younger son said to his father, ‘Father, [I do not want to wait until you(sg) die]. Give me now the share of your property that belongs to me!’ So the man divided his property between his two sons.
13 Po kilku dniach młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i roztrwonił tam swój majątek, żyjąc rozpustnie.
A few days later, the younger son [sold his share]. He gathered his money and other things together and went to a country far away. There he spent all his money foolishly in reckless/wild living.
14 A gdy wszystko wydał, nastał wielki głód w tych stronach, a on zaczął cierpieć niedostatek.
After he had spent all his money, there was a great famine throughout that country. And soon he did not have enough [food to] eat.
15 Poszedł więc i przystał do jednego z obywateli tych stron, który posłał go na swoje pola, aby pasł świnie.
So he went to one of the landowners in that area and asked for work. The man sent him to work taking care of the pigs in his field.
16 I pragnął napełnić swój żołądek strąkami, które jadały świnie, ale nikt mu nie dawał.
[Because he was very hungry], he would have been glad to eat the bean pods that the pigs ate. But no one gave him anything to eat.
17 Wtedy opamiętał się i powiedział: Iluż to najemników mego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja z głodu ginę.
Finally he thought clearly about what he had done. He said to himself, ‘All of my father’s hired servants have plenty of food! They have more [SYN] than they can eat, but here I am dying because I do not have anything to eat [HYP]!
18 Wstanę [więc] i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciwko niebu i względem ciebie;
So I will leave here and go back to my father. I will say to him, “Father, I have sinned against God [MTY, EUP] and against you [(sg)].
19 I nie jestem już godny nazywać się twoim synem. Zrób ze mnie jednego ze swoich najemników.
I am no longer worthy to be called {of [you] calling me} your son. Just hire me to be like one of the other hired servants.”’
20 Wtedy wstał i poszedł do swego ojca. A gdy był jeszcze daleko, zobaczył go jego ojciec i użalił się [nad nim], a podbiegłszy, rzucił mu się na szyję i ucałował go.
So he left there and went back to his father’s house. But while he was still some distance from the house, his father saw him. He pitied him. He ran to his son and embraced him and kissed him [on the cheek].
21 I powiedział do niego syn: Ojcze, zgrzeszyłem przeciwko niebu i przed tobą; nie jestem już godny nazywać się twoim synem.
His son said to him, ‘Father, I have sinned against God [MTY/EUP] and against you. I am no longer worthy to be called {of [you] calling me} your son.’
22 Lecz ojciec powiedział do swoich sług: Przynieście najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i obuwie na nogi.
But his father said to his servants, ‘Go quickly and bring to me the best robe [in the house]! Then put it on my son. Put a ring on his finger [to show that I am honoring him again as my son]! Put sandals on his feet [to show that I do not consider him to be a slave]!
23 Przyprowadźcie tłuste cielę i zabijcie; jedzmy i radujmy się.
Then bring the fat calf and kill it [and cook it]. We [(inc)] must eat and celebrate,
24 Ten mój syn bowiem był martwy, a znowu żyje, zaginął, a został znaleziony. I zaczęli się weselić.
because my son has returned! [It is as though] [MET] he was dead and is alive again! [It is as though] he was lost and now has been found!’ So they did that, and they all began to celebrate.
25 Tymczasem jego starszy syn był na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce.
While all that was happening, the man’s older son was out [working] in the field. When he came near to the house, he heard [people playing] music and dancing.
26 Zawołał więc jednego ze sług i pytał, co to [wszystko] znaczy.
He called one of the servants and asked what was happening.
27 A on mu odpowiedział: Twój brat powrócił, a twój ojciec zabił tłuste cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego.
The servant said to him, ‘Your [younger] brother has come [home] Your father has [told us to] kill the fat calf [to celebrate] because your brother has returned safe and healthy.’
28 Wtedy rozgniewał się i nie chciał wejść. Jego ojciec jednak wyszedł i namawiał go.
[But] the older brother was angry. He refused to enter [the house]. So his father came out and pleaded with him [to come in].
29 A on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twego przykazania, jednak nigdy nie dałeś mi koźlęcia, abym się weselił z moimi przyjaciółmi.
But he replied to his father, ‘Listen to me! For many years I have worked for you like a slave. I always obeyed everything you told me to do. But you never even gave me a young goat, so that I could [kill it and cook it and] celebrate with my friends.
30 Ale kiedy wrócił ten twój syn, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, zabiłeś dla niego tłuste cielę.
But this son of yours spent all the [money he got from] what you gave him. He spent it [to pay for sleeping with] prostitutes! Yes, now he has returned home, [but it is not fair that] you have told your [servants] to kill the fat calf [and cook it] for him!’
31 A on mu odpowiedział: Synu, ty zawsze jesteś ze mną i wszystkie moje [dobra] należą do ciebie.
But his father said to him, ‘My son, you have always been with me, and all my property [that I did not give to your brother] has been yours.
32 Lecz trzeba było weselić się i radować, że ten twój brat był martwy, a znowu żyje, zaginął, a został znaleziony.
But [it is as though] [MET] your brother was dead and is alive again! [It is as though] he was lost and now he has been found! So it is appropriate for us to be happy and celebrate!’”
