Kaznodziei 7
1 Lepsze jest [dobre] imię niż wyborny olejek, a dzień śmierci niż dzień urodzenia.
A good name is better than costly perfume, and the day of death is better than the day of birth.
2 Lepiej iść do domu żałoby niż do domu wesela, gdyż w tamtym [widzimy] koniec każdego człowieka, a człowiek żyjący weźmie to sobie do serca.
It is better to go to a house of mourning than to a house of feasting, for mourning comes to all people at the end of life, so living people must take this to heart.
3 Lepszy jest smutek niż śmiech, bo przez smutek twarzy serce szlachetnieje.
Grief is better than laughter, for after sadness of face comes gladness of heart.
4 Serce mądrych jest w domu żałoby, ale serce głupich w domu wesela.
The heart of the wise is in the house of mourning, but the heart of fools is in the house of feasting.
5 Lepiej [jest] słuchać upomnień mądrego niż pieśni głupców.
It is better to listen to the rebuke of the wise than to listen to the song of fools.
6 Czym bowiem jest trzaskanie cierni pod kotłem, tym jest śmiech głupca. Także i to jest marnością.
For like the crackling of thorns burning under a pot, so also is the laughter of fools. This, too, is vapor.
7 Doprawdy, ucisk doprowadza mądrego do szaleństwa, a dar psuje serce.
Extortion certainly makes a wise man foolish, and a bribe corrupts the heart.
8 Lepsze jest dokończenie sprawy niż jej początek. Lepszy jest człowiek cierpliwego ducha niż [człowiek] wyniosłego ducha.
Better is the end of a matter than the beginning; and the people patient in spirit are better than the proud in spirit.
9 Nie bądź w duchu skory do gniewu, gdyż gniew spoczywa w piersi głupich.
Do not be quick to anger in your spirit, for anger resides in the hearts of fools.
10 Nie mów: Jak to jest, że dawne dni były lepsze niż te obecne? Bo niemądrze byś o to pytał.
Do not say, “Why were the days of old better than these?” For it is not because of wisdom that you ask this question.
11 Dobra jest mądrość przy dziedzictwie i jest pożyteczna dla tych, którzy widzą słońce.
Wisdom, like an inheritance, is good. It benefits those who see the sun.
12 Mądrość bowiem jest osłoną, osłoną [są] też pieniądze; lecz korzyść z poznania jest taka: mądrość daje życie tym, którzy ją mają.
For wisdom provides protection as money can provide protection, but the advantage of knowledge is that wisdom gives life to whoever has it.
13 Przypatrz się dziełu Boga. Kto bowiem może wyprostować to, co on krzywym uczynił?
Consider the deeds of God: Who can straighten out anything he has made crooked?
14 W dniu powodzenia raduj się, a w dniu nieszczęścia rozważaj: Bóg uczynił zarówno jedno, jak i drugie po to, aby człowiek nie dociekł tego, co po nim nastanie.
When times are good, live happily in that good, but when times are bad, consider this: God has allowed both to exist side by side. For this reason, no one will find out anything that is coming after him.
15 Wszystko widziałem za swych marnych dni: niejeden sprawiedliwy ginie w swojej sprawiedliwości, a niejeden niegodziwiec żyje długo w swojej niegodziwości.
I have seen many things in my meaningless days. There are righteous people who perish in spite of their righteousness, and there are wicked people who live a long life in spite of their evil.
16 Nie bądź przesadnie sprawiedliwy ani przesadnie mądry. Czemu miałbyś się sam do zguby prowadzić?
Do not be self-righteous, wise in your own eyes. Why should you destroy yourself?
17 Nie bądź zbyt niegodziwy i nie bądź głupi. Czemu miałbyś umrzeć przed swoim czasem?
Do not be too wicked or foolish. Why should you die before your time?
18 Dobrze będzie, jeśli będziesz się tego trzymał, ale i tamtego z rąk nie wypuszczaj. Kto bowiem boi się Boga, uniknie tego wszystkiego.
It is good that you should take hold of this wisdom, and that you should not let go of righteousness. For the person who fears God will meet all his obligations.
19 Mądrość daje mądremu [więcej] siły, niż [posiada ją] dziesięciu mocarzy, którzy są w mieście.
Wisdom is powerful in the wise man, more than ten rulers in a city.
20 Doprawdy, nie ma człowieka sprawiedliwego na ziemi, który czyniłby dobrze i nie grzeszył.
There is not a righteous man on earth who does good and never sins.
21 Nie zwracaj też uwagi na wszystkie słowa, które wypowiadają [ludzie], byś nie usłyszał, jak ci złorzeczy twój sługa.
Do not listen to every word that is spoken, because you might hear your servant curse you.
22 Wie bowiem twoje serce, że i ty wielokroć złorzeczyłeś innym.
Similarly, you know yourself that in your own heart you have often cursed others.
23 Tego wszystkiego doświadczyłem mądrością [i] powiedziałem: Będę mądry. Ale mądrość oddaliła się ode mnie.
All this have I proven by wisdom. I said, “I will be wise,” but it was more than I could be.
24 To, co jest dalekie, i to, co jest bardzo głębokie – któż to może zgłębić?
Wisdom is far off and very deep. Who can find it?
25 Zwróciłem swoje serce ku poznaniu, badaniu i szukaniu mądrości oraz rozeznaniu rzeczy, by poznać niegodziwość głupstwa, głupoty i szaleństwa.
I turned my heart to learn and examine and seek wisdom and the explanations of reality, and to understand that evil is stupid and that folly is madness.
26 I odkryłem, że bardziej gorzka niż śmierć jest kobieta, której serce jest jak sieć i sidło, a jej ręce jak pęta. Kto się Bogu podoba, uwolni się od niej, ale grzesznik będzie przez nią usidlony.
I found that more bitter than death is any woman whose heart is full of snares and nets, and whose hands are chains. Whoever pleases God will escape from her, but the sinner will be taken by her.
27 Oto co odkryłem – mówi Kaznodzieja – [badając] jedną po drugiej, aby dojść do istoty rzeczy;
“Consider what I have discovered,” says the Teacher. “I have been adding one discovery to another in order to find an explanation of reality.
28 Czego jeszcze szuka moja dusza, lecz nie znajduje: Jednego mężczyznę spośród tysiąca znalazłem, ale kobiety spośród wszystkich nie znalazłem.
This is what I am still looking for, but I have not found it. I did find one righteous man among a thousand, but a woman among all those I did not find.
29 Oto to tylko odkryłem: Bóg stworzył człowieka prawego, ale oni szukali rozlicznych wymysłów.
I have discovered only this: That God created humanity upright, but they have gone away looking for many difficulties.”
