Kaznodziei 7
1 Lepsze jest [dobre] imię niż wyborny olejek, a dzień śmierci niż dzień urodzenia.
A good name is better than oil of great price, and the day of death than the day of birth.
2 Lepiej iść do domu żałoby niż do domu wesela, gdyż w tamtym [widzimy] koniec każdego człowieka, a człowiek żyjący weźmie to sobie do serca.
It is better to go to the house of weeping, than to go to the house of feasting; because that is the end of every man, and the living will take it to their hearts.
3 Lepszy jest smutek niż śmiech, bo przez smutek twarzy serce szlachetnieje.
Sorrow is better than joy; when the face is sad the mind gets better.
4 Serce mądrych jest w domu żałoby, ale serce głupich w domu wesela.
The hearts of the wise are in the house of weeping; but the hearts of the foolish are in the house of joy.
5 Lepiej [jest] słuchać upomnień mądrego niż pieśni głupców.
It is better to take note of the protest of the wise, than for a man to give ear to the song of the foolish.
6 Czym bowiem jest trzaskanie cierni pod kotłem, tym jest śmiech głupca. Także i to jest marnością.
Like the cracking of thorns under a pot, so is the laugh of a foolish man; and this again is to no purpose.
7 Doprawdy, ucisk doprowadza mądrego do szaleństwa, a dar psuje serce.
The wise are troubled by the ways of the cruel, and the giving of money is the destruction of the heart.
8 Lepsze jest dokończenie sprawy niż jej początek. Lepszy jest człowiek cierpliwego ducha niż [człowiek] wyniosłego ducha.
The end of a thing is better than its start, and a gentle spirit is better than pride.
9 Nie bądź w duchu skory do gniewu, gdyż gniew spoczywa w piersi głupich.
Be not quick to let your spirit be angry; because wrath is in the heart of the foolish.
10 Nie mów: Jak to jest, że dawne dni były lepsze niż te obecne? Bo niemądrze byś o to pytał.
Say not, Why were the days which have gone by better than these? Such a question comes not from wisdom.
11 Dobra jest mądrość przy dziedzictwie i jest pożyteczna dla tych, którzy widzą słońce.
Wisdom together with a heritage is good, and a profit to those who see the sun.
12 Mądrość bowiem jest osłoną, osłoną [są] też pieniądze; lecz korzyść z poznania jest taka: mądrość daje życie tym, którzy ją mają.
Wisdom keeps a man from danger even as money does; but the value of knowledge is that wisdom gives life to its owner.
13 Przypatrz się dziełu Boga. Kto bowiem może wyprostować to, co on krzywym uczynił?
Give thought to the work of God. Who will make straight what he has made bent?
14 W dniu powodzenia raduj się, a w dniu nieszczęścia rozważaj: Bóg uczynił zarówno jedno, jak i drugie po to, aby człowiek nie dociekł tego, co po nim nastanie.
In the day of wealth have joy, but in the day of evil take thought: God has put the one against the other, so that man may not be certain what will be after him.
15 Wszystko widziałem za swych marnych dni: niejeden sprawiedliwy ginie w swojej sprawiedliwości, a niejeden niegodziwiec żyje długo w swojej niegodziwości.
These two have I seen in my life which is to no purpose: a good man coming to his end in his righteousness, and an evil man whose days are long in his evil-doing.
16 Nie bądź przesadnie sprawiedliwy ani przesadnie mądry. Czemu miałbyś się sam do zguby prowadzić?
Be not given overmuch to righteousness and be not over-wise. Why let destruction come on you?
17 Nie bądź zbyt niegodziwy i nie bądź głupi. Czemu miałbyś umrzeć przed swoim czasem?
Be not evil overmuch, and be not foolish. Why come to your end before your time?
18 Dobrze będzie, jeśli będziesz się tego trzymał, ale i tamtego z rąk nie wypuszczaj. Kto bowiem boi się Boga, uniknie tego wszystkiego.
It is good to take this in your hand and not to keep your hand from that; he who has the fear of God will be free of the two.
19 Mądrość daje mądremu [więcej] siły, niż [posiada ją] dziesięciu mocarzy, którzy są w mieście.
Wisdom makes a wise man stronger than ten rulers in a town.
20 Doprawdy, nie ma człowieka sprawiedliwego na ziemi, który czyniłby dobrze i nie grzeszył.
There is no man on earth of such righteousness that he does good and is free from sin all his days.
21 Nie zwracaj też uwagi na wszystkie słowa, które wypowiadają [ludzie], byś nie usłyszał, jak ci złorzeczy twój sługa.
Do not give ear to all the words which men say, for fear of hearing the curses of your servant.
22 Wie bowiem twoje serce, że i ty wielokroć złorzeczyłeś innym.
Your heart has knowledge how frequently others have been cursed by you.
23 Tego wszystkiego doświadczyłem mądrością [i] powiedziałem: Będę mądry. Ale mądrość oddaliła się ode mnie.
All this I have put to the test by wisdom; I said, I will be wise, but it was far from me.
24 To, co jest dalekie, i to, co jest bardzo głębokie – któż to może zgłębić?
Far off is true existence, and very deep; who may have knowledge of it?
25 Zwróciłem swoje serce ku poznaniu, badaniu i szukaniu mądrości oraz rozeznaniu rzeczy, by poznać niegodziwość głupstwa, głupoty i szaleństwa.
I gave my mind to knowledge and to searching for wisdom and the reason of things, and to the discovery that sin is foolish, and that to be foolish is to be without one's senses.
26 I odkryłem, że bardziej gorzka niż śmierć jest kobieta, której serce jest jak sieć i sidło, a jej ręce jak pęta. Kto się Bogu podoba, uwolni się od niej, ale grzesznik będzie przez nią usidlony.
And I saw a thing more bitter than death, even the woman whose heart is full of tricks and nets, and whose hands are as bands. He with whom God is pleased will get free from her, but the sinner will be taken by her.
27 Oto co odkryłem – mówi Kaznodzieja – [badając] jedną po drugiej, aby dojść do istoty rzeczy;
Look! this I have seen, said the Preacher, taking one thing after another to get the true account,
28 Czego jeszcze szuka moja dusza, lecz nie znajduje: Jednego mężczyznę spośród tysiąca znalazłem, ale kobiety spośród wszystkich nie znalazłem.
For which my soul is still searching, but I have it not; one man among a thousand have I seen; but a woman among all these I have not seen.
29 Oto to tylko odkryłem: Bóg stworzył człowieka prawego, ale oni szukali rozlicznych wymysłów.
This only have I seen, that God made men upright, but they have been searching out all sorts of inventions.
