Kaznodziei 10
1 Zdechłe muchy zasmradzają i psują olejek aptekarza. Tak samo odrobina głupstwa psuje [człowieka] poważanego z powodu jego mądrości i sławy.
Dead flies can make perfumed oil smell bad. Likewise a little foolishness outweighs great wisdom and honor.
2 Serce mądrego jest po jego prawicy, ale serce głupca po jego lewicy.
The mind of the wise person chooses the right side, but the mind of the fool goes left!
3 Nawet gdy głupiec idzie drogą, brakuje mu rozumu, i mówi wszystkim, że jest głupcem.
Just the way that fools walk down the road shows they have no sense, making clear to everyone their stupidity.
4 Jeśli duch władcy powstaje przeciwko tobie, nie opuszczaj swego miejsca, gdyż pokora zapobiega wielkim wykroczeniom.
If your superior gets angry with you, don't give up and leave. If you stay calm even bad mistakes can be resolved.
5 Jest zło, które widziałem pod słońcem, to błąd, który pochodzi od władcy:
I also realized there's another evil here on earth: rulers make a big mistake
6 Głupota jest wywyższona do wielkiej godności, a bogaci [w mądrość] siedzą nisko.
when they put fools in high positions, while those who are richly qualified are put in low positions.
7 Widziałem sługi na koniach, a książąt idących pieszo jak słudzy.
I've seen slaves riding on horseback, while princes walk on the ground like slaves.
8 Kto kopie dół, [sam] w niego wpadnie, kto rozwala płot, tego ukąsi wąż.
If you dig a pit, you could fall in. If you knock down a wall, you could be bitten by a snake.
9 Kto przenosi kamienie, porani się nimi, kto rąbie drwa, naraża się na niebezpieczeństwo.
If you quarry stone, you could be injured. If you split logs, you could be hurt.
10 Jeśli stępi się żelazo, a nie naostrzy się jego ostrza, wtedy trzeba wytężyć siły. Ale lepiej skutkuje mądrość.
If your ax is blunt and you don't sharpen it, you have to use a lot more force. Conclusion: being wise brings good results.
11 Wąż ukąsi bez zaklęcia, a gaduła nie jest niczym lepszym.
If the snake bites the snake charmer before it's charmed, there's no benefit to the snake charmer!
12 Słowa z ust mądrego są łaskawe, ale wargi głupca pożerają jego samego.
Wise words are beneficial, but fools destroy themselves by what they say.
13 Początek słów jego ust to głupota, a koniec jego mowy to wielkie szaleństwo.
Fools begin by saying foolish things, and end up talking evil nonsense.
14 Głupiec wiele mówi, [choć] człowiek nie wie, co nastąpi. Któż mu oznajmi, co po nim nastanie?
Fools talk on and on, however no one knows what's going to happen, so who can say what the future holds?
15 Głupi męczą się trudem, a nie wiedzą nawet, jak dojść do miasta.
Work makes fools so worn out they can't achieve anything.
16 Biada tobie, ziemio, gdy twoim królem dziecko, a twoi książęta z rana biesiadują.
You're in trouble if the king of your country is young, and if your leaders are busy feasting from early morning.
17 Błogosławiona jesteś, ziemio, gdy twój król pochodzi ze szlachetnego rodu, a twoi książęta we właściwym czasie jadają, by się posilić, a nie dla pijaństwa.
You're fortunate if your king comes from a noble family, and your leaders feast at the proper time to give themselves energy, and not to get drunk.
18 Z powodu lenistwa chyli się dach, a wskutek opieszałości rąk przecieka dom.
Lazy people let their roofs collapse; idle people don't repair their leaky houses.
19 Dla uciechy wyprawia się ucztę i wino rozwesela życie, ale pieniądze umożliwiają wszystko.
A good meal brings pleasure; wine makes life pleasant; money provides for all needs.
20 Nawet w swoich myślach nie złorzecz królowi ani w swojej sypialni nie przeklinaj bogatego, bo ptak niebieski zaniesie ten głos, a to, co skrzydlate, rozgłosi sprawę.
Don't talk badly about the king, not even in your thoughts. Don't talk badly about leaders, even in the privacy of your bedroom. A bird may hear what you say and fly away to tell them.
