Daniela 5
1 Król Belszazar urządził wielką ucztę dla tysiąca swoich książąt i przed [tym] tysiącem pił wino.
Belshazzar the king made a great feast for a thousand of his lords, and drank wine before the thousand.
2 A gdy Belszazar pił wino, rozkazał przynieść złote i srebrne naczynia, które jego ojciec, Nabuchodonozor, zabrał ze świątyni w Jerozolimie, aby pili z niego król, jego książęta, jego żony i jego nałożnice.
Belshazzar, while he tasted the wine, commanded to bring the golden and silver vessels which Nebuchadnezzar his father had taken out of the temple which was in Jerusalem, that the king and his lords, his wives and his concubines, might drink from there.
3 Wtedy przyniesiono złote naczynia, które zabrano ze świątyni domu Bożego, który był w Jerozolimie, i pili z nich król, jego książęta, jego żony i jego nałożnice.
Then they brought the golden vessels that were taken out of the temple of the house of God which was at Jerusalem. And the king and his lords, his wives and his concubines, drank from them.
4 Pili wino i chwalili bogów ze złota i srebra, z brązu i żelaza, z drewna i kamienia.
They drank wine, and praised the gods of gold, and of silver, of brass, of iron, of wood, and of stone.
5 W tej samej godzinie ukazały się palce ręki ludzkiej, które pisały naprzeciw świecznika na wapnie ściany pałacu króla, a król widział część ręki, która pisała.
In the same hour the fingers of a man's hand came forth, and wrote opposite the lampstand upon the plaster of the wall of the king's palace. And the king saw the part of the hand that wrote.
6 Wtedy oblicze króla zmieniło się, jego myśli zatrwożyły go, stawy jego bioder rozluźniły się i jego kolana uderzały jedno o drugie.
Then the king's countenance was changed in him, and his thoughts troubled him. And the joints of his loins were loosed, and his knees smote one against another.
7 I zawołał król ze wszystkich sił, aby przyprowadzono astrologów, Chaldejczyków i wróżbitów. Król powiedział do mędrców Babilonu: Ktokolwiek to pismo odczyta i oznajmi mi jego znaczenie, będzie odziany w purpurę, [dadzą] mu złoty łańcuch na szyję i będzie panował w królestwie jako trzeci.
The king cried aloud to bring in the enchanters, the Chaldeans, and the soothsayers. The king spoke and said to the wise men of Babylon, Whoever shall read this writing, and show me the interpretation of it, shall be clothed with purple, and have a chain of gold about his neck, and shall be the third ruler in the kingdom.
8 Weszli więc wszyscy mędrcy króla, ale nie mogli odczytać pisma ani oznajmić królowi jego znaczenia.
Then all the king's wise men came in, but they could not read the writing, nor make known to the king the interpretation.
9 Wtedy król Belszazar bardzo się zatrwożył i jego oblicze się zmieniło, a jego książęta struchleli.
Then king Belshazzar was greatly troubled, and his countenance was changed in him, and his lords were perplexed.
10 Wówczas królowa weszła do domu uczty z powodu słów króla i jego książąt. Odezwała się królowa i powiedziała: Królu, żyj na wieki! Niech cię nie trwożą twoje myśli i niech się nie zmienia twoje oblicze.
Now the queen came into the banquet house because of the words of the king and his lords. The queen spoke and said, O king, live forever. Let not thy thoughts trouble thee, nor let thy countenance be changed.
11 Jest w twoim królestwie mężczyzna, w którym [jest] duch świętych bogów, w którym za dni twego ojca znalazły się światło, rozum i mądrość podobna do mądrości bogów i którego król Nabuchodonozor, twój ojciec, [mówię ci], twój ojciec, król, ustanowił przełożonym magów, astrologów, Chaldejczyków i wróżbitów;
There is a man in thy kingdom, in whom is the spirit of the holy gods. And in the days of thy father light and understanding and wisdom, like the wisdom of the gods, were found in him. And the king Nebuchadnezzar thy father, the king, I say, thy father, made him master of the magicians, enchanters, Chaldeans, and soothsayers,
12 Dlatego że znalazły się [w nim] nadzwyczajny duch, wiedza, rozum, wykładanie snów, objawianie zagadek i rozwiązywanie rzeczy trudnych, w Danielu, któremu król nadał imię Belteszassar. Niech [więc] teraz wezwą Daniela, a on oznajmi znaczenie [pisma].
inasmuch as an excellent spirit, and knowledge, and understanding, interpreting of dreams, and showing of dark sentences, and dissolving of doubts, were found in the same Daniel, whom the king named Belteshazzar. Now let Daniel be called, and he will show the interpretation.
13 Wtedy Daniel został przyprowadzony do króla. A król zapytał Daniela: Czy ty jesteś tym Danielem z synów uprowadzonych z Judy, którego król, mój ojciec, sprowadził z ziemi Judy?
Then Daniel was brought in before the king. The king spoke and said to Daniel, Are thou that Daniel, who are of the sons of the captivity of Judah, whom my father the king brought out of Judah?
14 Słyszałem o tobie, że duch bogów [jest] w tobie, że światło, rozum i obfita mądrość znajdują się w tobie.
I have heard of thee, that the spirit of the gods is in thee, and that light and understanding and excellent wisdom are found in thee.
15 Właśnie przyprowadzono przede mnie mędrców i astrologów, aby mi to pismo odczytali i oznajmili jego znaczenie. Oni jednak nie potrafili tego zrobić.
And now the wise men, the enchanters, have been brought in before me, that they should read this writing, and make known to me the interpretation of it, but they could not show the interpretation of the thing.
16 A słyszałem o tobie, że możesz dawać wyjaśnienie i rozwiązywać trudności. Jeśli więc teraz możesz to pismo odczytać i oznajmić mi jego znaczenie, będziesz odziany w purpurę, [będzie włożony] złoty łańcuch na twoją szyję i będziesz panował w królestwie jako trzeci.
But I have heard of thee, that thou can give interpretations, and dissolve doubts. Now if thou can read the writing, and make known to me the interpretation of it, thou shall be clothed with purple, and have a chain of gold about thy neck, and shall be the third ruler in the kingdom.
17 Wtedy Daniel odpowiedział przed królem: Twoje upominki niech pozostaną przy tobie, a twoje dary daj innemu; pismo jednak odczytam królowi i oznajmię mu znaczenie.
Then Daniel answered and said before the king, Let thy gifts be to thyself, and give thy rewards to another. Nevertheless I will read the writing to the king, and make known to him the interpretation.
18 Ty, królu, [posłuchaj]. Bóg Najwyższy dał Nabuchodonozorowi, twemu ojcu, królestwo, majestat, sławę i cześć;
O thou king, the Most High God gave Nebuchadnezzar thy father the kingdom and greatness and glory and majesty.
19 A z powodu wielkości, którą mu dał, wszyscy ludzie, narody i języki drżały przed nim i bały się [go]. Kogo chciał, zabijał, a kogo chciał, zostawiał przy życiu, kogo chciał, wywyższał, a kogo chciał, poniżał.
And because of the greatness that he gave him, all the peoples, nations, and languages trembled and feared before him. Whom he wanted, he killed, and whom he wanted, he kept alive, and whom he wanted, he raised up, and whom he wanted, he put down.
20 Ale gdy jego serce stało się wyniosłe i jego duch utwierdził się w pysze, został strącony z tronu swego królestwa i odebrano mu sławę;
But when his heart was lifted up, and his spirit was hardened so that he dealt proudly, he was deposed from his kingly throne. And they took his glory from him,
21 Został wypędzony spośród synów ludzkich, jego serce stało się podobne do [serca] zwierzęcia i mieszkał z dzikimi osłami. Żywili go trawą jak woły i jego ciało było skrapiane rosą z nieba, aż poznał, że Bóg Najwyższy ma władzę nad królestwem ludzkim i ustanawia nad nim, kogo chce.
and he was driven from the sons of men. And his heart was made like the beasts, and his dwelling was with the wild donkeys. He was fed with grass like oxen, and his body was wet with the dew of heaven, until he knew that the Most High God rules in the kingdom of men, and that he sets up over it whomever he will.
22 Ty, też, Belszazarze, jego synu, nie ukorzyłeś swego serca, chociaż o tym wszystkim wiedziałeś.
And thou his son, O Belshazzar, have not humbled thy heart, though thou knew all this,
23 Lecz uniosłeś się przeciwko Panu nieba i naczynia jego domu przyniesiono przed ciebie, a ty, twoi książęta, twoje żony i twoje nałożnice piliście wino z nich. Ponadto chwaliłeś bogów ze srebra, złota, brązu, żelaza, drewna i kamienia, które nie widzą ani nie słyszą i nic nie wiedzą. Bogu zaś, w którego ręku jest twoje tchnienie i u którego są wszystkie twoje drogi, nie oddałeś czci.
but have lifted up thyself against the Lord of heaven. And they have brought the vessels of his house before thee, and thou and thy lords, thy wives and thy concubines, have drunk wine from them. And thou have praised the gods of silver and gold, of brass, iron, wood, and stone, which neither see, nor hear, nor know. And the God in whose hand thy breath is, and whose are all thy ways, thou have not glorified.
24 Dlatego przez niego została posłana część ręki i pismo to zostało napisane.
Then the part of the hand was sent from before him, and this writing was inscribed.
25 A to jest pismo, które zostało napisane: Mene, Mene, Tekel, Uparsin.
And this is the writing that was inscribed: MENE, MENE, TEKEL, UPHARSIN.
26 Takie jest znaczenie tych słów: Mene: Bóg policzył twoje królestwo i doprowadził je do końca.
This is the interpretation of the thing: MENE, God has numbered thy kingdom, and brought it to an end.
27 Tekel: Zważono cię na wadze i okazałeś się lekki.
TEKEL, thou are weighed in the balances, and are found wanting.
28 Peres: Twoje królestwo zostało podzielone i oddane Medom i Persom.
PERES, thy kingdom is divided, and given to the Medes and Persians.
29 Wtedy Belszazar wydał rozkaz i odziano Daniela w purpurę, złoty łańcuch włożono mu na szyję i ogłoszono o nim, że będzie panował jako trzeci w królestwie.
Then Belshazzar commanded, and they clothed Daniel with purple, and put a chain of gold about his neck, and made proclamation concerning him, that he should be the third ruler in the kingdom.
30 Tej samej nocy Belszazar, król Chaldejczyków, został zabity.
In that night Belshazzar the Chaldean King was slain.
31 A Dariusz, Med, przejął królestwo, mając około sześćdziesięciu dwóch lat.
And Darius the Mede received the kingdom, being about sixty-two years old.
