Dzieje 17
1 A gdy przeszli Amfipolis i Apolonię, przybyli do Tesaloniki, gdzie była synagoga żydowska.
Pu vakhanghenda mumbunchenghe uwa Amfipoli na Apolonia, puvakhafikha kuvunchenge uwa khu Tesalonikhe ukhuyale ekhyo einyumba eiya khwisayeila Avayuta.
2 Wtedy Paweł według [swego] zwyczaju wszedł do nich i przez trzy szabaty rozprawiał z nimi na podstawie Pisma;
Nduvulwale ulwiho lwa Pavuli pu akhingeila khuvene pu aleikhwinchojanja navo, amamenyu ngha mbusimbe emilungu nghei datu einghya Sabati.
3 Wyjaśniając i nauczając, że Chrystus musiał cierpieć i powstać z martwych oraz: Ten Jezus, którego wam głoszę, jest Chrystusem.
Pu aleikhuvadeinduleila uvusimbe nukhuvavulanincha ukhuta, ya nonghile uKeilesite ukhunkuveilwa pu anchukhe khange ukhuhuma khuvunchukha. Pu akhavavula, “Akhata uYeisu uveinikhuvavula inongwa ncha mwene yei Keilesite”
4 I niektórzy z nich uwierzyli i przyłączyli się do Pawła i Sylasa, również mnóstwo pobożnych Greków i niemało znamienitych kobiet.
Pu avange Muvayuta vakhakela nukhweideikha puvakhahangana paninie nu Pavuli nu Sila, pu navava Vagiliki vope vavo va mweimeikhangha avuva eidikhe nukhukava uvupokhi valepyo neikheipungha eikheivaha eikhya vanu.
5 Ale ci Żydzi, którzy nie uwierzyli, zdjęci zazdrością, dobrali sobie niektórych niegodziwych próżniaków, a kiedy zebrali dużą grupę, podburzyli miasto. Naszli dom Jazona i szukali ich, aby wyprowadzić ich przed lud.
Pu Avayuta vale nakhavini savaleiveideikhi puvakhanchi lundamania avanu vuvingi puvakhava veidikhi avanu avapanji puvakhava khipunga nukhupela eimbwato pavunchenge, hange pukhayuvukhila nayeinyumba eiya Yasoni, vuvilonda ukhuvubata Pavuli nu Sila nukhuva nahengha pavanu.
6 Gdy jednak ich nie znaleźli, zaciągnęli Jazona i niektórych braci przed przełożonych miasta, krzycząc: Oto ci, którzy cały świat wzburzyli, przyszli [też] tutaj;
Pu leino vavile valemilwe ukhuvavona puvakhamwibala uYasoni navakeilesite avange vakhavaheileikha khuvavaha vavunchenge puvakhata nukhyovela valeikhuta, “Avanu ava vyu vala vavo vikhuvakilivula avanu avankilunga khyoni puvinchile nakhunu khunu,
7 A Jazon ich przyjął. Oni wszyscy postępują wbrew dekretom cesarza, mówiąc, że jest inny król, Jezus.
U Yasoni vei avupeilile, pu avanu ava savikonga ululangheio lwa Kesali, pu vita khwale unkuludeva uyunge viita vei Yeisu”
8 W ten sposób zaniepokoili lud i przełożonych miasta, którzy to słyszeli.
Pu avanu eikhipungha khyoni navavaha vavunhenge vakhatimbukha mwitumbu vavile vapulikhe ewo.
9 Ale po wzięciu poręczenia od Jazona i innych wypuścili ich.
Pu uYasoni nava nine vavile vahombile ihela puvakhavavopola, vakhavelekha valutanghe.
10 Zaraz w nocy bracia wysłali Pawła i Sylasa do Berei. Kiedy tam przybyli, weszli do synagogi żydowskiej.
Pu avakeileisite vayavo eikilo yeila yeila puvakhavalavuleila uPavuli nu Sila na yu Beloya. Vavile vafikhe ukhupuvakhinghila munyumba iyuvikheisayeila Avayuta.
11 Ci byli szlachetniejsi od tych w Tesalonice, gdyż przyjęli słowo [Boże] z całą gotowością i codziennie badali Pisma, czy tak się sprawy mają.
Avanu vala vale nuluhala ukhululeila vala avakhu Tesalonikhe ulwakhuva va lyupeilile eilimenyu neinumbula. eingolofu puvaleikhukongelela uvusimbe ifinghono fyoni ukhuta puvalumanye nghangho nghincho viwa vunghaleivwo.
12 Wielu więc z nich uwierzyło, również niemało wpływowych greckich kobiet i mężczyzn.
Pu leino avingi muveene vakhalyeideikha eilimenyu, avadala na vanghosi ava Gilikhi vuveingi.
13 A gdy Żydzi z Tesaloniki dowiedzieli się, że i w Berei Paweł głosi słowo Boże, przyszli też tam i podburzali lud.
Pu ieino Avayuta avakhu Tesalonike vavile vwene ukhuta uPavuli eilumbeileila eilimenyu lya Nguluve ukhu khu Veloya, puvakhaluta ukhwa puvakhanchi khyavanu eikhipungha khyavanu vakhava neimbwato khuvanu.
14 Wtedy bracia natychmiast wysłali Pawła w drogę ku morzu, a Sylas i Tymoteusz tam zostali.
Khya hanila, avakeileisite vala puvakhangh'eileikha uPavuli alutanghe khunyanja, pu leino uSila nu Timoti vakhasinginghala palapala.
15 Ci, którzy towarzyszyli Pawłowi, odprowadzili go aż do Aten i powrócili, otrzymawszy polecenie dla Sylasa i Tymoteusza, żeby jak najszybciej przyszli do niego.
Avakeileisite vala vavile vangh'eili khe uPavuli puvakhandhifikha nave nakhu Atene, puvakhandekha uPavuli ukhwa, puvakhupeila khumwene unghwavalanghile ukhuta uSila nu Timoti vinche khumwene khyahanila.
16 A gdy Paweł czekał na nich w Atenach, burzył się w duchu na widok miasta oddanego bałwochwalstwu.
Pu avile ikhuvanghuleila ukhukhu Athene, enumbula y amwene yeikhavipa fincho umu alolile uvunchenge vula umuvudeinghile ifiihwani fyufingi.
17 Rozprawiał więc w synagodze z Żydami i [ludźmi] pobożnymi oraz codziennie na rynku ze wszystkimi, których spotkał.
Pu leinu valemunyumba ya khweisayeila puakhinchofanja na Vayuta vavo vale veideikhi khwa Nguluve na vala vooni uvuanghanile navo isikhu nchoni palinghunchi.
18 Wtedy niektórzy z filozofów epikurejskich i stoickich spierali się z nim. Jedni mówili: Co chce powiedzieć ten nowinkarz? A inni: Zdaje się, że jest zwiastunem obcych bogów. Głosił im bowiem Jezusa i zmartwychwstanie.
Pu leino avanghana luhala ava epikuli nava sitoiki vakhamweideikha. Pu avange vakhata, “Inchova khinu kheikhi uyu unchofi uteta? Avange vakhata, “ivonekha ukhuta ilumbeileila inongwa inchaminguluve inongwa ncha Yeisu nu vunchukha.
19 Zabrali go, zaprowadzili na Areopag i zapytali: Czy możemy się dowiedzieć, co to za nowa nauka, którą głosisz?
Piuvakhatola uPavuli vakhaluta nave pakheigima eikhyu vatenchangha pu pa -Alyopangho, valeikhuta, “Tuvaheile ukhunghamanya unghuvumanyeisya amanghenji angha?
20 Bo przynosisz jakieś rzeczy obce naszym uszom. Chcemy więc wiedzieć, o co właściwie chodzi.
Ulwakhuva vwinghengha nghangho manghenji mumbulukhutu ncheito. Pu leino lwinonghwa ukhulumanya angha khukhuta khwikhi?”
21 (A wszyscy Ateńczycy i mieszkający tam cudzoziemcy nie poświęcali czasu na nic innego, tylko na opowiadanie lub słuchanie czegoś nowego).
(Ulwakhuva ava atene nava nghenji avatamangha ukhwa vale vwaseikhi unghwa khunchova khyukhyoni pu valekhuva vanu va khupuleiheincha inongwa imya.)
22 Wtedy Paweł stanął pośrodku Areopagu i powiedział: Mężowie ateńscy, widzę, że pod każdym względem jesteście nadzwyczaj religijni.
Pu leino uPavuli akheima pa nghati na nghali pavanu ava khu Aleopago nukhuta, “Umwe mweivanu va mu Atene, nivona ukhuta umwe muleivanu vamanguluve,
23 Przechadzając się bowiem i przypatrując waszym świętościom, znalazłem też ołtarz, na którym było napisane: Nieznanemu Bogu. Ja głoszę wam tego, którego nie znając, czcicie.
Pakhuva nukhunghenda khwango nukhulola ifinu fyeinyo ifyumukhufyeimeikha puneivwene amamenyu anghaveinghivwe pakheitekhelelo khyeinyo, anghita “KWA NGULUVE UVEISAMANYEIKHIKHE”. Pu leino uywa uvei mukhumweimeikha nukhwisaya pakhusita khumanya, vei uyu uveinukhuvavula umwe.
24 Bóg, który stworzył świat i wszystko na nim, ten, który jest Panem nieba i ziemi, nie mieszka w świątyniach zbudowanych ręką.
Unguluve umpeli vakhilunga ni finu fyoni ifilimunghati, ulwakhuva vei nkuludeva va kyanya na pasi pakheilunga, savahile ukhutama mutembile inchipeliwe na mavokho.
25 Ani nie jest czczony rękoma ludzkimi tak, [jakby] czegoś potrzebował, ponieważ sam daje wszystkim życie i oddech, i wszystko.
Pu khange umavokho ngha vanu punghikhunghaheila ukhuta pamo inonghwa khininie khuvene, pakhuva umwene yu mwene ikhuvapa avanu uvwumi nu mwuya ni finu ifinge fyoni.
26 I z jednej krwi uczynił wszystkie narody ludzkie, żeby mieszkały na całej powierzchni ziemi, określiwszy czasy wcześniej wyznaczone i zamierzone granice ich zamieszkania;
Pu ukhunghendela khumunu umo, pu akhapela ifivumbukhu fyoni ifya vanu avavitama pakhilunga, hange akhavaveikhila eimiseikhi ni makha neha khilunga umuvitama.
27 Żeby szukali Pana, czy go nie znajdą po omacku, chociaż nie jest daleko od nikogo z nas.
Pu lieno, pavandonde Unguluve ndapuyeingave pakhupalamasya puvakhambone, hange saleipavutali nu munu umo umo ndyufwe.
28 Bo w nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy, jak też powiedzieli niektórzy z waszych poetów: I [my] bowiem jesteśmy z jego rodu.
Khumwene mututameila, tunghenda nukhuva nuvwumi vweito, nduvu usimbi va lweimboatile tuleivaholiwa va mwene.'
29 Będąc więc z rodu Boga, nie powinniśmy sądzić, że Bóstwo jest podobne do złota, srebra lub kamienia, misternie wyrzeźbionych według wyobrażenia ludzkiego.
Pu lieno eingave ufwe tuleivaholwa va Nguluve sayeinonghile ukhusangha ukhuta uvu Nguluve khinu khya lutalama pange khahel apange khalinghanga ukhu umunu ipunja nulwunchi eikheihwani vunonu na masanghongha vanu.
30 Bóg wprawdzie pomijał czasy tej nieświadomości, teraz [jednak] nakazuje wszędzie wszystkim ludziom pokutować;
Pu Unguluve ale mya eimise ikhei ngheila einghya vupelwa pu leino eilangheila ukhuta avanu voni upuvalepwo vapelonghe.
31 Gdyż wyznaczył dzień, w którym będzie sprawiedliwie sądził cały świat przez człowieka, którego [do tego] przeznaczył, zapewniając o tym wszystkich przez wskrzeszenie go z martwych.
Ulwakhuva aveikhile eikhingho eikhyakhuheingheila eikheilunga mbwayeilweli khumunu ula uvei ahaliwe. Unguluve ahuminche uvumanyi vwa munu uyu khumunu uveiavenchangha pala upu anchusinche ukhuhuma khuvunchukha.
32 Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się naśmiewali, a inni mówili: Posłuchamy cię o tym ponownie.
Pu na vanu ava khu Atene vavile vapulekhe einongwa eiya vunchukha vwa vafwile avange mbene pakhangh'ekha uPavuli, pu avange vakhata “Putukhukhupuleiheinchangha khange khulimenyu lya nongwa eiyei.
33 I tak Paweł wyszedł spośród nich.
Pu apo leino, uPavuli akhavalekha.
34 Lecz niektórzy ludzie przyłączyli się do niego i uwierzyli. [Był] też wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris oraz inni z nimi.
Pu leino avanu avange vakhakongana nave vakheideikha uyunge mu avo vei Ndyonisi uva Mwareopago, nu Dala uvei ikheilangivwa Damali navange paninie na vene.
