Przysłów 1
1 Przypowieści Salomona, syna Dawidowego, króla Izraelskiego,
The proverbs of Solomon, son of David, king of Israel.
2 Dla poznania mądrości i ćwiczenia, ku wyrozumieniu powieści roztropnych;
They are for achieving wisdom and instruction, and to recognize sayings that bring insight.
3 Dla pojęcia ćwiczenia w rozumie, w sprawiedliwości, w sądzie i w prawości;
They provide education in what makes sense, living right, judging correctly, and acting fairly.
4 Dla podania prostakom ostrożności, młodemu umiejętności, i opatrzności.
They give discernment to the immature, knowledge and discretion to the young.
5 Tych gdy mądry słuchać będzie, przybędzie mu nauki, a roztropny w radach opatrzniejszy będzie,
Wise people will listen and gain in learning, and those who have good judgment will gain skills in guidance,
6 Aby zrozumiał przypowieści, i wykłady ich, słowa mądrych i zagadki ich.
understanding the proverbs and puzzles, the sayings and questions of the wise.
7 Bojaźń Pańska jest początkiem umiejętności; ale głupi mądrością i ćwiczeniem gardzą.
Honoring the Lord is where true knowledge begins, but fools treat wisdom and good advice with contempt.
8 Słuchaj, synu mój! ćwiczenia ojca twego, a nie opuszczaj nauki matki twojej.
My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
9 Bo to przyda wdzięczności głowie twojej, i będzie łańcuchem kosztownym szyi twojej.
They are a wreath of grace to decorate your head; they are pendants for your neck.
10 Synu mój! jeżliby cię namawiali grzesznicy, nie przyzwalaj.
My son, if evil people try to tempt you, don't give into them.
11 Jeźlićby rzekli: Pójdź z nami, czyhajmy na krew, zasadźmy się na niewinnego bez przyczyny;
They may tell you, “Come with us. Let's go and hide, ready to kill someone. Let's ambush someone for fun!
Let's bury them alive; let's put them in the grave while they're still healthy! (Sheol h7585)
13 Wszelkiej majętności kosztownej nabędziemy, napełnimy domy nasze korzyścią;
We'll take from them all kinds of valuable things and fill our homes with the stuff we steal!
14 Rzuć między nas los twój; mieszek jeden wszyscy mieć będziemy.
Come and join us and we'll all share what we get!”
15 Synu mójâ nie chodźże z nimi w drogę; zawściągnij nogi twojej od ścieżek ich.
My son, don't follow their ways. Don't go in that direction with them.
16 Albowiem nogi ich ku złemu bieżą, i spieszą się na wylanie krwi.
For they rush to do evil; they hurry to commit violence and murder.
17 Bo jako próżno zastawiają sieci przed oczyma wszelkiego ptaka skrzydlastego:
There's no point in trying to lure birds into a net when they can see it.
18 Tak i ci na krew swoję czyhają, a zasadzają się na duszę swoję.
However, these evil people hide ready to kill others, but they themselves are the victims. They're only ambushing themselves!
19 Takieć są ścieszki każdego czyhającego na zysk, który duszę pana swego odbiera.
This is what happens to you if you try to become rich through crime—it kills you!
20 Mądrość na dworzu woła, głos swój na ulicach wydaje.
Wisdom calls out in the streets; she shouts aloud in the squares.
21 W największym zgiełku woła, u wrót bram, w miastach powieści swoje opowiada, mówiąc:
She cries out at busy corners; she explains her message at the town gates:
22 Prostacy! dokądże się kochać będziecie w prostocie? a naśmiewcy pośmiewisko miłować będziecie? a głupi nienawidzieć umiejętności będziecie?
“How long will you stupid people love stupidity? How long will scornful people enjoy their mocking? How long will fools hate knowledge?
23 Nawróćcież się na karanie moje; oto wam wydam ducha mojego, a podam wam do znajomości słowa moje.
Pay attention to my warnings, and I'll pour out my deepest thoughts to you—I'll explain what I know to you.
24 Ponieważem wołała, a nie chcieliście; wyciągałam rękę moję, a nie był, ktoby uważał;
For I have called you, but you refused to listen; I reached out my hand to you, but you didn't care.
25 Owszem odrzuciliście wszystkę radę moję, a karności mojej nie chcieliście przyjąć;
You ignored everything I said; you wouldn't accept any of my warnings.
26 Przetoż ja w zginieniu waszem śmiać się będę, będę z was szydziła, gdy przyjdzie, czego się strachacie.
So I'll laugh at you when you're in trouble; I'll mock you when you're in a panic.
27 Gdy przyjdzie jako spustoszenie, czego się strachacie, i gdy zginienie wasze przypadnie jako wicher, gdy przyjdzie na was ucisk i utrapienie;
When panic rains down on you like a storm, when trouble hits you like a whirlwind, when sorrow and pain come on you,
28 Tedy mię wzywać będą, a nie nie wysłucham; szukać mię będą z poranku, a nie znajdą mię.
then you'll call out to me for help, but I won't answer; you'll search hard for me, but won't find me.
29 Przeto, iż mieli w nienawiści umiejętność, a bojaźni Pańskiej nie obrali sobie,
Why?—because they hated knowledge, and they didn't choose to respect the Lord.
30 Ani przestawali na radzie mijej, ale gardzili wszelką karnością moją:
They're not willing to accept my advice; they despise all my warnings.
31 Przetoż będą używać owocu dróg swoich, a radami swemi nasyceni będą.
So they'll have to eat the fruit of their own choices, bloated by their own devious schemes.
32 Bo odwrócenie prostaków pozabija ich, a szczęście głupich wytraci ich.
Stupid people are killed by their rebellion; foolish people are destroyed by their lack of concern.
33 Ale kto mię słucha, bezpiecznie mieszkać będzie, a będzie wolny od strachu złych rzeczy.
But everyone who listens to me will be kept safe, and will live without worrying about problems.”
