Przysłów 29
1 Człowiek, który na częste karanie zatwardza kark swój, nagle zniszczeje, i nie wskóra.
Some people remain stubborn [IDM] [even] though they are often reproved/warned [about doing what is wrong], [but some day] they will be crushed/ruined, and nothing will be able to heal them.
2 Gdy się rozmnażają sprawiedliwi, weseli się lud; ale gdy panuje bezbożnik, wzdycha lud.
When righteous [people] are rulers, people are happy, but when wicked [people] rule, people (groan/are miserable).
3 Mąż, który miłuje mądrość, uwesela ojca swego; ale kto chowa nierządnicę, traci majętność.
Those who are eager to become wise cause their parents to be glad; those who spend their time with prostitutes will end up giving all their money to them.
4 Król sądem ziemię utwierdza; ale mąż, który dary bierze, podwraca ją.
When a king rules justly/fairly, he causes his nation to be strong, but a king who is concerned [only] with getting more money from the people ruins his nation.
5 Człowiek, który pochlebia przyjacielowi swemu, rozciąga sieć przed nogami jego.
Those who (flatter others/say nice things to others [merely] to cause them to feel good) are really setting a trap for them (OR, for themselves) [SYN].
6 Występek złego jest mu sidłem; ale sprawiedliwy śpiewa i weseli się.
Evil people will be trapped by the sins that they commit, but righteous/honest people will sing and be joyful/happy.
7 Sprawiedliwy wyrozumiewa sprawę nędznych; ale niezbożnik nie ma na to rozumu i umiejętności.
Righteous/Good people know that poor [people] should be treated fairly/justly, [but] wicked people (are not concerned about/do not pay attention to) those matters at all.
8 Mężowie naśmiewcy zawodzą miasto; ale mądrzy odwracają gniew.
Those who make fun of [everything that is good say things that] cause [everyone in] the city to (be agitated/in turmoil); those who are wise enable [people] to remain calm.
9 Mąż mądry, wiedzieli spór z mężem głupim, choćby się gniewał, choćby się też śmiał, nie będzie miał pokoju.
If a wise person sues a foolish person, the foolish person merely laughs [at him] and yells [at him] and will not be quiet (OR, [the dispute will] not be resolved).
10 Mężowie krwawi nienawidzą uprzejmego; ale uprzejmi staranie wiodą o duszę jego.
Those who murder others hate people who (are honest/always do what is right), but righteous [people] try to protect them.
11 Wszystkiego ducha swego wywiera głupi, ale mądry na dalszy czas go zawściąga.
People who are wise are patient and restrain/control themselves when they are angry, but foolish people (quickly show others that they are very angry/do not restrain themselves at all).
12 Pana, który rad słucha słów kłamliwych, wszyscy słudzy jego są niepobożni.
If a ruler (pays attention to/believes) [people who tell] lies, all his officials will [also] become wicked.
13 Ubogi i zdzierca spotkali się; a wszakże obydwóch oczy Pan oświeca.
There is one thing that is true about both poor people and those who oppress them: Yahweh enables all of them to see.
14 Króla, który sądzi uciśnionych według prawdy, stolica jego na wieki utwierdzona będzie.
If kings judge poor [people] fairly, they will continue to rule for a long time.
15 Rózga i karność mądrość daje; ale dziecię swawolne zawstydza matkę swoję.
If children are punished/spanked and reproved/warned, they become wise; but if they are allowed to do whatever they want to do, they [do things that] cause their mothers to be ashamed of them.
16 Gdy się rozmnażają niezbożni, rozmnaża się i przestępstwo; ale sprawiedliwi upadek ich oglądają.
When wicked [people] rule, there are more crimes committed {people commit more crimes}, but [some day] those wicked people will (be defeated/no longer rule), and righteous [people] will see that happen.
17 Karz syna twego, a sprawić odpocznienie, i sposobi rozkosz duszy twojej.
If you discipline your children, they will no longer [do things that] will cause you to be worried; instead, they [will do things that] will delight you [SYN].
18 Gdy proroctwo ustaje, lud bywa rozproszony; ale kto strzeże zakonu, błogosławiony jest.
When the people [of a nation] do not receive messages that come directly from God, they do not control their behavior. [God] is pleased with those who obey his laws.
19 Sługa nie bywa słowami naprawiony; bo choć rozumie, jednak nie odpowiada.
It is not possible to correct/discipline servants only by talking to them; they understand what you are saying, but they do not pay attention to it.
20 Ujrzysz człowieka skwapliwego w sprawach swoich; ale lepsza jest nadzieja o głupim, niż o nim.
[God] can help/bless foolish people more easily [RHQ] than he can help/bless people who speak without thinking first.
21 Kto w rozkoszy chowa z dzieciństwa sługę swego, na ostatek będzie chciał być za syna.
If someone gives his servants everything that they want, starting from when they are young, some day those servants will take from him everything that he owns.
22 Człowiek gniewliwy wszczyna zwadę, a pierzchliwy wiele grzeszy.
Those who [quickly] become angry cause [many] arguments, and they [also] commit many sins.
23 Pycha człowiecza poniża go; ale pokorny w duchu sławy dostępuje.
Proud people will be disgraced; those who are humble will be respected.
24 Kto spółkuje ze złodziejem, ma w nienawiści duszę swoję; także też kto przeklęstwa słyszy, a nie objawia go.
Those who help thieves [to steal] only hurt themselves; [when they are in court], they solemnly ask [God] to curse them [if they do not tell the truth], but they do not tell the truth [about the crime that was committed], [and as a result, God will curse them].
25 Strach człowieczy stawia sobie sidło; ale kto ma nadzieję w Panu, wywyższony będzie.
It is [like] a dangerous trap [MET] [for people] to be (afraid of/worried about) what others will think about them, but those who trust in Yahweh are safe/protected.
26 Wiele tych, co szukają twarzy panów; aleć od Pana jest sąd każdego.
Many [people] request rulers to do things to help them, but Yahweh is [the only one] who surely does for people what is fair/just.
27 Sprawiedliwym jest mąż niezbożny obrzydliwością; a zasię kto w uprzejmości chodzi, jest niezbożnym obrzydliwością.
Righteous [people] hate/detest those who do what is evil, and wicked [people] hate [those whose behavior is always] good.
