Przysłów 25
1 Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
2 Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
3 Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
4 Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
5 Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
6 Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
7 Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
8 Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
9 Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
10 By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
11 Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
12 Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
13 Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
14 Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
15 Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
16 Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
17 Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
18 Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
19 Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
20 Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
21 Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
22 Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
23 Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
25 Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
26 Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
27 Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
28 Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
