Przysłów 25
1 Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
These, too, are parables of Solomon, which the men of Hezekiah, king of Judah, transferred.
2 Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
It is to the glory of God to conceal a word, and it is to the glory of kings to investigate speech.
3 Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
Heaven above, and earth below, and the heart of kings are each unsearchable.
4 Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
Take away the tarnish from silver, and a most pure vessel will go forth.
5 Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
Take away impiety from the face of the king, and his throne shall be made firm by justice.
6 Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
Do not appear glorious before the king, and do not stand in the place of the great.
7 Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
For it is better that it should be said to you, “Ascend to here,” than that you should be humbled before the prince.
8 Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
The things that your eyes have seen, do not offer hastily in a quarrel, lest afterward you may not be able to make amends, when you have dishonored your friend.
9 Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
Argue your case with your friend, and do not reveal the secret to an outsider,
10 By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
lest perhaps he may insult you, when he has heard it, and he might not cease to reproach you. Grace and friendship free a man; preserve these for yourself, lest you fall under reproach.
11 Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
Whoever speaks a word at an opportune time is like apples of gold on beds of silver.
12 Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
Whoever reproves the wise and obedient ear is like an earring of gold with a shining pearl.
13 Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
Just like the cold of snow in a time of harvest, so also is a faithful messenger to him who sent him: he causes his soul to rest.
14 Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
A man who boasts and does not fulfill his promises is like clouds and wind, when rain does not follow.
15 Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
By patience, a leader shall be appeased, and a soft tongue shall break hardness.
16 Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
You have discovered honey; eat what is sufficient for you, lest perhaps, being filled up, you may vomit it.
17 Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
Withdraw your feet from the house of your neighbor, lest, when he has had his fill, he may hate you.
18 Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
A man who speaks false testimony against his neighbor is like a dart and a sword and a sharp arrow.
19 Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
Whoever sets his hopes on the unfaithful in a day of anguish is like a rotten tooth and weary foot,
20 Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
and like one who loosens his garment in cold weather. Whoever sings verses to a wicked heart is like vinegar on baking soda. Just like a moth to a garment, and a worm to wood, so too does the sadness of a man do harm to the heart.
21 Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
If your enemy is hungry, feed him. If he is thirsty, give him water to drink.
22 Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
For you will gather hot coals upon his head, and the Lord will repay you.
23 Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
The north wind brings forth the rain, and a sorrowful face brings forth a detracting tongue.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
It is better to sit in a corner of the attic, than with an argumentative woman and in a shared house.
25 Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
Like cold water to a thirsty soul, so too are good reports from a far away land.
26 Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
The just falling down before the impious is like a fountain stirred up by feet and like a corrupted spring.
27 Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
Just as whoever eats too much honey, it is not good for him, so also whoever is an investigator of what is majestic will be overwhelmed by glory.
28 Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
Just like a city lying in the open and without surrounding walls, so also is a man who is unable to restrain his own spirit in speaking.
