Przysłów 25
1 Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
These are additional proverbs of Solomon, which were copied by the men of Hezekiah king of Judah:
2 Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
It is the glory of God to conceal a matter and the glory of kings to search it out.
3 Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
As the heavens are high and the earth is deep, so the hearts of kings cannot be searched.
4 Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
Remove the dross from the silver, and a vessel for a silversmith will come forth.
5 Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
Remove the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
6 Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
Do not exalt yourself in the presence of the king, and do not stand in the place of great men;
7 Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
for it is better that he says to you, “Come up here!” than that you should be demoted in the presence of the prince. Even what you have seen with your own eyes,
8 Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
do not bring hastily to court. Otherwise, what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
9 Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
Argue your case with your neighbor without betraying another’s confidence,
10 By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
lest the one who hears may disgrace you, and your infamy never go away.
11 Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
12 Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
Like an earring of gold or an ornament of fine gold is a wise man’s rebuke to a listening ear.
13 Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
Like the cold of snow in the time of harvest is a trustworthy messenger to those who send him; he refreshes the soul of his masters.
14 Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
Like clouds and wind without rain is the man who boasts of gifts never given.
15 Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
Through patience a ruler can be persuaded, and a gentle tongue can break a bone.
16 Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
If you find honey, eat just what you need, lest you have too much and vomit it up.
17 Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
Seldom set foot in your neighbor’s house, lest he grow weary and hate you.
18 Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
Like a club or sword or sharp arrow is a man who bears false witness against his neighbor.
19 Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
Like a broken tooth or a foot out of joint is confidence in a faithless man in time of trouble.
20 Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
Like one who removes a garment on a cold day or vinegar poured on a wound is one who sings songs to a heavy heart.
21 Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink.
22 Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
For in so doing, you will heap burning coals on his head, and the LORD will reward you.
23 Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
As the north wind brings forth rain, so a backbiting tongue brings angry looks.
24 Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
Better to live on a corner of the roof than to share a house with a quarrelsome wife.
25 Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
Like cold water to a weary soul is good news from a distant land.
26 Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
Like a muddied spring or a polluted well is a righteous man who gives way to the wicked.
27 Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
It is not good to eat too much honey or to search out one’s own glory.
28 Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
Like a city whose walls are broken down is a man who does not control his temper.
