Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
Cuando te sientes a comer con un gobernante, ten cuidado con lo que te sirven,
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
y ponte límites si tienes mucha hambre.
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
No seas glotón en sus finos banquetes, porque lo ofrecen con motivaciones engañosas.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
No te desgastes tratando de volverte rico. ¡Sé sabio y no te afanes en ello!
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
La riqueza desaparece en un abrir y cerrar de ojos, abriendo repentinamente alas, y volando al cielo como el águila.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
No aceptes ir a comer con personas mezquinas, ni codicies sus finos banquetes,
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
porque tal como son sus pensamientos, así son ellos. Ellos dicen: “¡Ven, come y bebe!” Pero en sus mentes no tienen ningún interés en ti.
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
Vomitarás cada pedazo que hayas comido, y las palabras de aprecio se habrán consumido.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
No hables con los tontos porque ellos se burlarán de tus palabras sabias.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
No muevas las fronteras antiguas, y no invadas los campos que pertenecen a huérfanos,
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
porque su Protector es poderoso y él peleará su caso contra ti.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Enfoca tu mente en la instrucción; escucha las palabras de conocimiento.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
No evites disciplinar a tus hijos, pues un golpe no los matará.
Si corriges con castigo físico a tu hijo, lo salvarás de la muerte. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
Hijo mío, si piensas con sabiduría me harás feliz;
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
Me deleitaré cuando hables con rectitud.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
No mires a los pecadores con envidia, sino recuerda siempre honrar al Señor,
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
porque ciertamente hay un futuro para ti, y tu esperanza no será destruida.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Presta atención, hijo mío, y sé sabio. Asegúrate de enfocar tu mente en seguir el camino recto.
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
No te juntes con los que beben mucho vino, o con los que se sacian de carne.
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
Porque los que se emborrachan y comen de más, pierden todo lo que tienen; y pasan el tiempo adormilados, por lo cual solo les quedan trapos para vestir.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Presta atención a tu padre, y no rechaces a tu madre cuando sea vieja.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
Invierte en tener la verdad y no la vendas. Invierte en la sabiduría, la instrucción y la inteligencia.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
Los hijos que hacen el bien alegran a sus padres; un hijo sabio trae alegría a su padre.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
Haz que tu padre y tu madre se alegren; trae alegría a la que te parió.
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
Hijo mío, dame toda tu atención, y sigue mi ejemplo con alegría.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
Una prostituta es como quedar atrapado en un foso. La mujer inmoral es como quedar atrapado en un pozo estrecho.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
Tal como un ladrón, ella se recuesta para esperar y agarrar a los hombres por sorpresa, para que sean infieles a sus mujeres.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
¿Quién estará en problemas? ¿Quién sufrirá dolor? ¿Quién estará en discusión? ¿Quién se quejará? ¿Quién saldrá lastimado sin razón alguna? ¿Quién tendrá los ojos enrojecidos?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
Los que pasan mucho tiempo bebiendo vino, los que siempre están probando un nuevo cóctel.
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
No dejes que la apariencia del vino te tiente, ya sea por su color rojo o por sus burbujas en la copa, o por la suavidad con que se asienta.
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
Al final morderá como una serpiente, y te causará dolor como víbora.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Alucinarás, verás cosas extrañas, y tu mente confundida te hará decir toda clase de locuras.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
Te tropezarás como si rodaras por el océano. Serás sacudido como quien se recuesta en el mástil de una embarcación, diciendo:
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
“La gente me golpeó, pero no me dolió; me dieron azotes, pero no sentí nada. Ahora debo levantarme porque necesito otro trago”.
