Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
put a knife to your throat if you are a man given to appetite.
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies,
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
You will vomit up the morsel which you have eaten and waste your pleasant words.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless,
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
for their Defender is strong. He will plead their case against you.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Punish him with the rod, and save his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine.
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
Yes, my heart will rejoice when your lips speak what is right.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
Don’t let your heart envy sinners, but rather fear the LORD all day long.
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
Don’t be amongst ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat;
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Listen to your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful amongst men.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
Yes, you will be as he who lies down in the middle of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I will look for more.”
