Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
When you sit to eat with a ruler, observe carefully what is before you,
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
and put a knife to your throat if you are a person who likes to eat a lot of food.
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
Do not crave his delicacies, for it is the food of lies.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
Do not work too hard to gain wealth; be wise enough to know when to stop.
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
Will you let your eyes light upon it? It will be gone, for it will surely take up wings like an eagle and fly off to the sky.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
Do not eat the food of one with an evil eye— and do not crave his delicacies,
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
for he is the kind of man who counts the price of the food. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
You will vomit up the little you have eaten and you will have wasted your compliments.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
Do not speak in the hearing of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of orphans,
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
for their Redeemer is strong and he will plead their case against you.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Do not withhold instruction from a child, for if you discipline him, he will not die.
It is you who must beat him with the rod and save his soul from Sheol. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
My son, if your heart is wise, then my heart also will be glad;
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
my inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
Do not let your heart envy sinners, but continue in the fear of Yahweh all the day.
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
Surely there is a future and your hope will not be cut off.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Hear—you!—my son, and be wise and direct your heart in the way.
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
Do not associate with drunkards, or with gluttonous eaters of meat,
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
for the drunkard and the glutton become poor and slumber will clothe them with rags.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Listen to your father who begot you and do not despise your mother when she is old.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
Buy the truth, but do not sell it; buy wisdom, instruction, and understanding.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
The father of the righteous person will greatly rejoice, and he who begets a wise child will be glad in him.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
Let your father and your mother be glad and let her who bore you rejoice.
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
My son, give me your heart and let your eyes observe my ways.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
For a prostitute is a deep pit, and an immoral woman is a narrow well.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
She lies in wait like a robber and she increases the number of the treacherous among humanity.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
Who has woe? Who has sorrow? Who has fights? Who has complaining? Who has wounds for no reason? Who has bloodshot eyes?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
Those who linger over wine, those who try the mixed wine.
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
In the last it bites like a serpent and it stings like an adder.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Your eyes will see strange things and your heart will utter perverse things.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
You will be as one who sleeps on the high seas or lies on the top of a mast.
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
“They hit me,” you will say, “but I was not hurt. They beat me, but I did not feel it. When will I wake up? I will seek another drink.”
