Przysłów 23
1 Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
If you sit to sup at the table of a prince, consider attentively the things set before you:
2 Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
and apply your hand, knowing that it behoves you to prepare such [meats]: but if you are very insatiable,
3 Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
desire not his provisions; for these belong to a false life.
4 Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
If you are poor, measure not yourself with a rich man; but refrain yourself in your wisdom.
5 I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
If you should fix your eye upon him, he will disappear; for wings like an eagle's are prepared for him, and he returns to the house of his master.
6 Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
Sup not with an envious man, neither desire you his meats:
7 Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
so he eats and drinks as if any one should swallow a hair, and do not bring him in to yourself, nor eat your morsel with him:
8 Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
for he will vomit it up, and spoil your fair words.
9 Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
Say nothing in the ears of a fool, lest at any time he sneer at your wise words.
10 Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
Remove not the ancient landmarks; and enter not upon the possession of the fatherless:
11 Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
for the Lord is their redeemer; he is mighty, and will plead their cause with you.
12 Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
Apply your heart to instruction, and prepare your ears for words of discretion.
13 Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Refrain not from chastening a child; for if you beat him with the rod, he shall not die.
For you shall beat him with the rod, and shall deliver his soul from death. (Sheol h7585)
15 Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
Son, if your heart be wise, you shall also gladden my heart;
16 I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
and your lips shall converse with my lips, if they be right.
17 Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
Let not your heart envy sinners: but be you in the fear of the Lord all the day.
18 Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
For if you should keep these things, you shall have posterity; and your hope shall not be removed.
19 Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
Hear, [my] son, and be wise, and rightly direct the thoughts of your heart.
20 Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
Be not a wine-bibber, neither continue long at feasts, and purchases of flesh:
21 Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
for every drunkard and whoremonger shall be poor; and every sluggard shall clothe himself with tatters and ragged garments.
22 Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
Listen, [my] son, to your father which begot you, and despise not [your mother] because she is grown old.
23 Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
24 Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
A righteous father brings up [his children] well; and his soul rejoices over a wise son.
25 Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
Let your father and your mother rejoice over you, and let her that bore you be glad.
26 Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
[My] son, give me your heart, and let your eyes observe my ways.
27 Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
For a strange house is a vessel full of holes; and a strange well is narrow.
28 Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
For such a one shall perish suddenly; and every transgressor shall be cut off.
29 Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
Who [has] woe? who trouble? who [has] quarrels? and who vexations and disputes? who [has] bruises without a cause? whose eyes are livid?
30 Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
Are not those of them that stay long at wine? [are] not [those] of them that haunt [the places] where banquets are? Be not drunk with wine; but converse with just men, and converse [with them] openly.
31 Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
For if you should set your eyes on bowls and cups, you shall afterwards go more naked than a pestle.
32 Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
But at last [such a one] stretches himself out as one struck by a serpent, and venom is diffused through him as by a horned serpent.
33 Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
Whenever your eyes shall behold a strange woman, then your mouth shall speak perverse things.
34 I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
And you shall lie as in the midst of the sea, and as a pilot in a great storm.
35 Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
And you shall say, They struck me, and I was not pained; and they mocked me, and I knew it not: when will it be morning, that I may go and seek those with whom I may go in company?
